Paşinyan zorda, Biden harekete geçer mi?
Ermenistan Başbakanı Paşinyan zorda. Ordu, Paşinyan hükümetinin istifasını isteyen bir bildiri yayımladı. Bildiriyi “darbe girişimi” olarak niteleyen Paşinyan ise hem genelkurmay başkanını görevden aldı hem de destekçileri ile birlikte meydanlara indi. Eski devlet başkanı Koçaryan ve eski Başbakan Manukyan’ın ordunun bildirisine destek vermesi, Ermeni siyasetinde bütün zembereklerin boşaldığını gösteriyor. İkinci Dağlık Karabağ savaşında ağır yenilgiye uğrayan Ermenistan’ın karışması dünya için şaşırtıcı olmadı. Savaştaki yenilginin sorumlusunun kim olduğu tartışması içerdeki siyaset kazanını kaynatıyordu. Ağır eleştiri altındaki Paşinyan’ın “İskender füzelerinin patlamadığını” söyleyerek Rus savunma silahlarını hedef alması Moskova’yı rahatsız etti. Ordu ise yenilgiyi Paşinyan’ın hatalı dış politika kararlarına bağlıyor. Aslında sorumlunun tespitinde bu argümanların hepsinin haklılık payı var.
Paşinyan’nın hatası, Rusya’nın hesabı
ABD’ye yakın bir isim olarak Paşinyan, ülkesindeki Rus nüfuzu ile Batı ittifakına yaklaşma dengesini yönetemedi. Azerbaycan’ın askeri hazırlığını, Türkiye’den aldığı desteği ve Rusya ile yürüttüğü etkin diplomasiyi öngöremeyen Paşinyan’ın Batı başkentlerine yaptığı çağrılar da karşılıksız kaldı. Çözüm işgal altındaki Azeri topraklarının Bakü’ye devredilmesi iken Paşinyan, milliyetçi havanın etkisi ile kazanamayacağı bir savaşa girdi. Rus savunma silahlarının Türk SİHA’ları karşısında etkisiz kaldığı doğru. 30 yıl boyunca Bakü, Dağlık Karabağ’ı almak için, Erivan ise savunma için büyük hazırlık yaptı. Erivan’ın Rus silahları ile yaptığı hazırlık küçümsenemez. Dağlık bölgede halkalar şeklinde tepelere doğru uzanan mevzilerde tanklarla ve toplarla çok iyi bir savunma hattı kurdu. Hatta Ermeni güçleri savaşın başında Azeri askerlerine ağır kayıplar verdirdi. Ancak ilerleyen günlerde SİHA’ların Ermeni savunmasını çökertmesi savaşın sonunu belirledi. Rus silahlarına ve siyasi desteğine umut bağlayan Ermenistan’ın Rusya’nın savaş sırasındaki politikasından duyduğu hayal kırıklığı ortada. Paşinyan’ın yenilginin faturasını Moskova’ya kesmesi ise kırılgan denklemi bozuverdi. Moskova’ya yakın askerler ve siyasetçiler elbirliğiyle Paşinyan’ı gönderme arayışına girdi. 2018’deki halk hareketi sonrasında iktidara gelen Paşinyan’ın Dağlık Karabağ hezimetinden sonra iktidarda kalması hayli zor. İstifa, erken seçim ya da ordu ve muhalefetin birlikte hareket ettiği Sisi tarzı bir darbe tehdidiyle karşı karşıya. Kremlin, Paşinyan’a gözdağı mı veriyor, yoksa devirmeye niyetli mi? Beyaz Saray’ın yeni sakini Biden harekete geçmeden Kremlin, yarım kalan operasyonu mu tamamlama niyetinde? Biden Yönetimi “demokrasileri koruma” vizyonu çerçevesinde Paşinyan’ın yardımına koşar mı? Yakında göreceğiz.
Ankara, neden darbeye karşı?
Moskova “endişesini” ve “barışçıl çözüm” önerisini ifade ederken Ankara, net bir şekilde darbe girişimini kınadı. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, “Dünyanın neresinde olursa olsun darbe ya da darbe girişimlerine karşıyız” dedi. Ankara’nın darbe girişimine karşı çıkması öncelikle ilkesel, Türkiye’nin beş yıl önce 15 Temmuz darbe girişimini yaşaması ile irtibatlı. Yine Ankara, Erivan’ın siyasi istikrarsızlık ya da iç savaşa sürüklenmesini istemiyor. Güney Kafkaslar’da barışın, işbirliğinin, ekonomik entegrasyonun önünü açacak bir dönem arzuluyor. 6’lı platform önerisi bu amaca matuf. Kafkaslar-Hazar-Orta Asya denkleminde istikrarın sağlanması, enerjinin nakli ve ticaretin kolaylaşması Türkiye’nin lehinedir. Türk cumhuriyetleri ile karasal irtibatın Nahçıvan koridoru ile sağlanması olumlu bir gelişmedir. Ermenistan ile Azerbaycan arasında barış, Türkiye ve Ermenistan arasında normalleşme ve Ermenistan’ı ekonomik sorunlarından kurtaracak şekilde bölgeye entegrasyonu Kafkaslar’da istikrar için elzemdir. Darbeci bir yönetimin başa gelerek Azerbaycan ile yeni bir savaşa girişmesi ya da Rusya ve ABD arasındaki rekabetin Ermenistan’ı başarısız bir devlete çevirmesi mülteci akını başta olmak üzere birçok sorunu tetikler. Erivan’daki darbe girişimi Biden yönetiminin “Rusya’yı sınırlandırma” ve “demokrasileri destekleme” politikasının ilk test alanlarından birisi olacak gibi görünüyor.