Normalleşme ve muhalefetin tepkisi

Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın Ankara ziyaretine muhalefet tepki verdi. CHP Genel

Başkanı Kılıçdaroğlu, “üç beş dolar için Suudi prensin önünde diz çöküldüğünü” iddia etti. Bazı muhalif yazarlar, Suudi ajansının paylaştığı fotoğraf üzerinden “SsikoloMik üstünlük” ve “ülke itiba rı” yorumları yaptılar. Ankara ve Riyad arasındaki normalleşmeyi “ümüğümüz sıkıldı” ya da “keşke gelmeseydi” diyerek “ilke” bazında eleştirenler oldu. Vardıkları sonuç AK Parti iktidarı öncesi “geleneksel diplomasiye dönme ve Arapların işlerine karışmama” gereği.

Bu yaklaşımlar muhalefetin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın diplomasi anlayışını ve son dönem normalleşme politikasının mantığını yeterli ölçüde değerlendiremediklerini düşündürüyor. Açık ki, CHP, Türkiye’nin BAE, İsrail ve Suudi Arabistan ile normalleşme sinin “Ülkeyi yalnızlaştırdınız” söylemini ellerinden aldığını görüyor. Bunun için “itibar” eleştirisi yaparak bölgesel normalleşmenin etkisini küçültmeye çabalıyorlar. Halbuki bu politikanın hangi jeopolitik denklemde gerçekleştiğini görmek bu eleştirileri gereksiz kılıyor.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Ortadoğu’da yeni bir jeopolitik dönem başlıyor. Zaten Arap isyanları ve karşı devrim döneminin sona ermesi on yıllık rekabetin ardından bölgesel güçleri yeni muhasebelere itmişti. Ve Trump dönemi bölgesel dizayn çabasının başarısızlığa uğraması, bölge ülkelerini kazanımlarını tahkim için yeni ilişkiler geliştirmeye mecbur etmişti.

★★★

Türkiye’nin BAE, İsrail, Suudi Arabistan ve Mısır ile yürüttüğü normalleşme tek taraflı bir süreç değil. Muhatap ülkelerin Türkiye ile ilişkileri toparlama isteğinin de bir tezahürü. Ve son iki yılda bölgedeki dört normalleşme arayışlarının bir tanesi.

İsrail Arap ülkelerle, Körfez kendi içinde ve İran ile Körfez arasında normalleşme arayışı mevcut. Körfez’in güvenlik sorunu büyürken Türkiye hem sert güç kullanması hem de aktif diplomasisi ile bölgede etkili konumda. Zannedilenin aksine Ortadoğu’ya hiç karışmayan eski Türkiye’den daha itibarlı yerde. “Ne işi miz var” denilen Suriye, ,rak, Katar, Libya, Doğu Akdeniz ve Karabağ Kamlelerinden sonra Ankara’nın yaptıklarına ve söylediklerine daha çok kulak veriliyor.

Bölge ülkelerinin küresel güçler olan ABD, Rusya ve Çin ile ilişkilerindeki değişim ve hareketlilik var. Mayıs sonu Rus Dışişleri Bakanı Lavrov, Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) dışişleri bakanlarıyla yaptığı toplantılarda Arap ülkelerinin tarafsızlığını koruması ve petrol fiyatlarını artırmaması için çabaladı.

ABD Başkanı Biden temmuz ayında Cidde’de KİK liderleri ile buluşarak petrol üretimini artırmaları için gayret gösterecek. Biden yönetimini “Sarya” diye nite lediği Suudi Arabistan ile yakınlaşmaya iten nedenler arasında Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle artan petrol fiyatları, ABD’nin Ortadoğu’daki çıkarlarının korunması, Çin’in bölgedeki etkinliğinin sınırlandırılması ve İran’ın nükleer programıyla ilgili endişelerin artması bulunuyor.

Körfez ülkelerinin hidrokarbon gelirleri artarken Körfez-Doğu Akdeniz hattı Rus enerjisine bağımlılıktan kurtulmak isteyen Avrupa ve dolayısıyla Batı için yeniden ilgi alanı oluyor. Suudi Arabistan, İran, İsrail ve Türkiye başta olmak üzere bölge ülkelerinin güveni yükseliyor. Ancak Suriye, Irak, Libya ve Yemen dosyaları kapanmış değil. Yine İsrail ile İran arasındaki çatışma istihbarat-vekâlet savaşları olarak devam ediyor.

Ve Körfez’in İran korkusu normal leşme çabalarına rağmen yatıştırıl maktan uzak Dengeleyici bir güç olarak Türkiye’nin hem küresel hem de bölgesel alanda etkisi büyüyor. Ankara, olası bölgesel kutuplaşmalarda yer tutmamalı ancak bölgede etkin olmalı. Bütün ülkelerle milli çıkar temelinde iş tutarak istikrar ve işbirliğini öncelemeli. Rusya’nın Ukrayna işgalinde sergilediği gibi aktif tarafsızlık ve barışa ulaşma için yoğun diplomasiyi öncelemeli. Bölge yeni bir jeopolitik döneme geçiyor ve Türkiye doğru yolda.