Büyükler İngiltere’ye, orta ölçekli yatırımlar Doğu Avrupa’ya yöneldi

Pandeminin ilk 2 yılında yurt dışı yatırımlarını artıran Türk şirketlerinin, öncelikli adresi Avrupa ülkeleri oldu. Bu tercihin oluşmasında oturmuş kurallar ve güven veren yapı ilk sırada rol oynadı. Çin tedarik zincirinin bozulmuş olmasıyla birlikte pazara yakın üretim isteği de bu coğrafyaya yönelik tercihi öne çıkardı. 2020 ve 2021’deki satın almalara baktığımızda, büyük şirketlerin İngiltere pazarına, daha orta ölçekli yatırımların ise Avrupa’nın doğusundaki ülkelere yönelik gerçekleştiğini ifade edebiliriz.

Türk şirketleri hemen hemen her ülkeye ihracat yapıyor, farklı coğrafyalarda 70’lerden bu yana dev inşaat projeleri yürütüyor.

Şirket/marka satın alarak, ortaklık yaparak veya sıfırdan tesis kurarak yurt dışına yatırımcı sıfatı ile açılma stratejisi, Türk şirketleri için daha yeni bir eğilim. Bu strateji doğrultusunda daha çok son 15 yıl içinde epey mesafe alındığı ifade edilebilir.

Geçmiş yıllarda yakın coğrafyalarda gerçekleşen bu yöndeki yatırımlar, küreselleşme algısının güçlenmesi, ölçeklerin büyümesi, pazarlara yakın olma isteği, sunulan teşvikler, sermayeye ulaşım kolaylığının artması, daha yüksek karın çekiciliği, vizyonerlik gibi nedenlerle özellikle son birkaç senedir ciddi bir büyüme içine girdi. Kimi holdingler için küresel yatırım yolculuğu, en temel strateji oldu. Koç Grubu, Sabancı Holding, Yıldız Holding, Şişecam, Anadolu Holding ile başlayan global genişleme eğilimi, Türkiye’nin dört bir yanındaki farklı gruplara da örnek teşkil etti. Bugün artık büyükler kadar kendine güvenen KOBİ ölçeğinde şirketler de yurt dışı yatırımlarıyla adlarından söz ettiriyor.

Peki pandemi döneminde, dünya ticaretinin pek çok altın kuralının yerle bir olduğu, alışkanlıkların kırıldığı tarihi süreçte Türk şirketlerinin yurt dışı yatırımları ne yöne evrildi? Salgının, ilk ve ikinci yılında hangi şirketler, ne tür satın almalara imza attı, ilgi hangi ülkelere odaklandı? Satın alma uygulamalarını en yakından takip eden yayınların başında gelen DÜNYA farkı ile bu sorulara yanıt olabilmesi açısından ileriki sayfalarda görebileceğiniz gibi bir derleme yaptım.

Pandeminin etkilerinin yaygınlaştığı 2020 ikinci çeyrekten başlayarak, 2021’in tamamında gerçekleşen büyük ölçekli yurt dışı satın almalara dayanarak öne çıkan birkaç pazarı sizlere özellikle birkaç satır ile yazmak isterim.

YATIRIMCI İLGİSİ HANGİ ÜLKELERE YOĞUNLAŞTI?

Brexit ile Ab’den ayrılan İngiltere en fazla öne çıkan ülke. Yıldız Holding’in oldukça güçlü olduğu coğrafyada Koç Grubu, Arçelik-beko ile pazarın dinamik oyuncusu. Koç buna madenciliği de ekledi. Türkiye ve Abd’deki maden

cilik yatırımlarıyla tanıdığımız Ciner, ülkeye sıfırdan yatırım kararı alan ender şirketlerden. İngiltere’ye en önemli yatırım ise Eren Holding’den geldi. Bir de Getir’i unutmamak gerekiyor. İngiltere, Türk perakendecilerin de önem verdikleri pazarlardan sayılabilir. Avrupa’da son iki yılda yatırımın arttığı bir diğer bölge de eski Yugoslavya ülkeleri. Tekstil ve otomotiv yan sanayi burada oldukça güçlü. Buradaki Türk şirketleri biraz daha orta ölçekli. Yatırımda en dikkat çeken ülkelerden biri de ABD. Geçmişte Koç, Yıldız Holding, Sabancı Ailesi’nin yanı sıra Borusan, Bilgili, Doğuş Grubu, Okan Holding’in de yer aldığı ülkeye adım atan şirketlerden biri de Kayserispor kulübünün başkanı olan Berna Gözbaşı oldu. BRN Yatak’ın son yatırımı bu ülkeye yönelik gerçekleşti. Son yıllarda Arçelik, Anadolu Grubu, Sabancı Grubu’nun yatırımlarıyla öne çıkan Uzak Doğu ve Güneydoğu Avrupa yine yıldızı parlayan bir coğrafya. Burada Hindistan dikkat çeken ülkelerden biri. Bu bölgeye yapılan en büyük yatırım ise yine Koç Grubu şirketlerinden geldi. Arçelik, Toshiba’nın yüzde 60’ını 300 milyon dolara satın alarak önemli bir işe imza attı. Aygaz’ın Bangladeş’e 100 milyon dolarlık yatırım bütçesine sahip yatırımını da unutmamak gerekiyor.

Koç Holding’in sanayideki en eski şirketlerinden biri Demir Export. Merhum Vehbi Koç’un 1957 yılında madencilik alanında faaliyet göstermesi için kurduğu Demir Export, ilk olarak adından da anlaşılacağı üzere demir cevheri üretimine başladı. Sonraki yıllarda çinko, kurşun, gümüş, kömür ve bakıra yoğunlaşan şirket, Divriği'de demir, Eynez ve Sivas Kangal kömür işletmelerini kuran şirket,16 yıl önce ilk kez altın işine girdi. 2006’da Maden İşleri Genel Müdürlüğü’nden ihale yoluyla Bakırtepe Altın sahasını alan Demir Export, bir yıl sonra çalışmalara başladı, 2016’da da ilk altın dökümünü gerçekleştirdi. Yıllık 25.000 ons yani 800 kilogram üretim kapasitesine sahip altın sahasında 150 bin ons yani 4 bin 800 kilo altın üretilmesi planlanıyor.

Bir yandan da rotasını yurtdışına çeviren Demir Export, Türkiye dışındaki ilk altın madeni işine de İrlanda’da giriyor. Koç Holding, İrlandalı Conroy Gold & Natural Rexources ile anlaşmayı imzaladı. Anlaşmayla Koç Holding, ortağıyla İrlanda Cumhuriyeti ve Kuzey İrlanda’da maden arayacak. Koç’a ait Demir Export, Conroy Gold’a ait Longford- Down kuşağındakiler de dahil Clontibret gibi madenlere ortak oldu. Anlaşma ile Demir Export, bu ruhsatların ve madenlerin yüzde 57.5’ini kademeli olarak satın alacak. İlk aşamada ortaklıktaki Koç Holding payı yüzde 40 oldu. Bu oran ikinci fazda yüzde 14.5’lik oranında artacak. Conroy Gold’un yaptığı açıklamaya göre Demir Export’un ortak olacağı maden sayısı 11. Bunun 9 tanesi İrlanda Cumhuriyeti’nde, ikisi de Kuzey İrlanda’da bulunuyor. İlk aşamada devreye alınacak olan Clontibret ruhsatında 517 bin ons kaynak bulunuyor.

Şişecam, Macaristan'da 255 milyon euroluk yatırımla cam ambalaj fabrikası kurma kararı aldı. İki fırınlı ve yıllık 330 bin ton net üretim kapasiteli tesisin ilk fırınının 2023 yılında operasyona başlaması ve 2025 yılı itibariyle tesisin tam kapasiteye ulaşmaya hedeflediği belirtildi. Şişecam’ın cam ambalaj alanındaki faaliyetleri 4 ülkede toplam 10 üretim tesisi ve yıllık 2,6 milyon ton üretim kapasitesiyle sürüyor. Tamamlandığında 330 bin tonluk net üretim kapasitesine sahip olacak üretim tesisi, Macaristan’ın hem de geniş bir coğrafyada Avrupa cam ambalaj talebine cevap verecek.

Türkiye’nin önde gelen gruplarından Anadolu Holding’in iştiraklerinden Coca-cola İçecek (CCİ), Türkiye dışında Kazakistan, Azerbaycan, Ürdün, Türkmenistan’ın da aralarında bulunduğu 9 ülkede 26 fabrikaya sahip. Global adımlarını uzun yıllar önce atmaya başlamış, küresel grup stratejisini uygulamaya koyan Türkiye’nin ilk yatırımcı olarak da tarif edebiliriz, Anadolu Holding’i. 380 milyonluk nüfusa hitap eden yatırım coğrafyasında en önemli ülke Türkiye’nin ardından gelen ardından ikinci sırada Pakistan geliyor. Pakistan’a 2008 yılında giren CCİ, ülkede 12 yılda 6 fabrika açtı. CCI Pakistan çatısı altında çalışan bu şirket, geçtiğimiz günlerde yeni bir tesis için düğmeye bastı. Coca-cola İçecek, 7’nci fabrikayı bir yıl içinde devreye almayı planlıyor. Pakistan’ın kuzeybatısında yer alan ve Afganistan sınırını oluşturan 20 milyon nüfusa sahip Khyber Pakhtunkhwa Eyaleti’nde kurulacak tesisin temel atma törenine eyalet Başbakanı Mahmood Khan, eyalet yöneticiler, Türkiye’nin Pakistan Büyükelçisi İhsan Mustafa Yurdakul, CCİ Pakistan Genel Müdürü Ahmet Kürşad Ertin gibi isimler katıldı.

Haripur kentindeki Hattar Özel Ekonomik Bölgesi’ndeki kurulacak tesis, 29 dönümlük arazi üzerine inşa edilecek. Tesis, 50 milyon dolarlık yatırımla kurulacak ev 700 kişiye de iş imkanı sunacak. Yani yeni tesisle, Ccİ’nin Pakistan’daki fabrika sayısı 7’ye, istihdam sayısı da 4 bine yaklaşacak. Şirketin yaptığı Ekonomik Etki Araştırması’na göre ülkede yapılan Coca-cola İçecek Pakistan değer zincirinin yarattığı gelir, Pakistan ekonomisinin yüzde 1.95’ine tekabül ediyor. Bu yatırımın devreye girmesiyle oranın yüzde 2’yi aşması bekleniyor.

ABD, şirketlerimiz için önemli yatırım duraklarından biri. İki ülke ilişkileri inişli çıkışlı grafik izlese de ülkenin yatırım cazibesi hiç eksilmiyor. Bunda eyaletlerin yatırım çekmek için avantajlı teşvikler sunabilme imkanları da önemli rol oynuyor. Alanında Türkiye’nin inovatif üreticilerinden BRN

Yatak da yönünü bu ülkeye çeviren yatırımcılardan. Kayserispor kulübünün başkanı Berna Gözbaşı’nın sahibi olduğu BRN Yatak Abd’nin doğu kıyısında yer alan Güney Carolina’da yatırım yapmaya hazırlanıyor. Yatırım planını Güney Carolina Valisi Henry Mcmaster açıkladı. Vali Mcmaster’a göre BRN Yatak, eyaletin en kalabalık kenti olan Orangeburg Country’de 300’den fazla kişinin istihdam edileceği bir tesis inşa etmek istiyor. Vali Mcmaster açıklamasında Türk firmanın bu yatırım için 4.3 milyon dolarlık bir yatırım yapacağını ifade etti. Yeni tesis, Orangeburg'daki 3771

Cameron Road'da yer alacak. Hatta Vali Mcmaster, şirketin insan kanyakları bilgilerini de paylaşarak, işe girmek isteyenlere çağrıda bulundu. Eyaletin Ekonomik Kalkınma Koordinasyon Konseyi, projeyle ilgili iş geliştirme kredilerini onayladığını açıkladı.

Son dönemde yaptığı şirket ve marka satın almalarıyla adından sıkça söz ettiren Oyak Grubu, yurtdışında önemli bir yatırıma imza atıyor. Dünyanın en hızlı büyüyen dijital kimlik doğrulama şirketlerinden Avustralyalı OCR Labs, ilk yatırım turunu gerçekleştirdi. Oyak Grubu’nun liderlik ettiği A Serisi yatırım turu 12.5 milyon Euro olarak belirlendi. Oyak Grubu’nun liderlik ettiği grup, bu yatırımla Avustralya merkezli OCR Labs’in Türkiye dışında AB ülkeleri ve İngiltere’de büyümesine katkı sağlayacak. OCR Labs, kendi teknolojisiyle kimlik sahtekarlığı gibi sorunlara yönelik çözümler üretiyor. Daniel Aiello ve Matthew Adams tarafından 2018’de kurulan şirket, artan dolandırıcılık ve kimlik hırsızlığı riskine karşı ürünler geliştiriyor.

Ermenistan ile savaşta Azerbaycan’a büyük destek veren Türkiye, iki ülke arasındaki ticareti de büyütüyor. Kolin, Kalyon, Cengiz, Tekfen Holding gibi Türkiye’nin önemli şirketleri Azerbaycan’da yol yapımdan madenciliğe kadar geniş yelpazede projeleri de üstlenmeye başladı. Demirören Holding ile Azerbaycan yönetimi arasında sağlık alanında önemli bir işbirliği anlaşması imzalandı. Bakü’de yapılan anlaşma ile Demirören Grubu’nun sağlıkta ilk üretimi Bakü’de hayata geçiriliyor. İki aşamalı olacak anlaşmada ilk etap 3 yılda tamamlanacak ve 500 kişilik istihdam sağlanacak. Demirören Holding Yönetim Kurulu Başkanı Yıldırım Demirören, törende yaptığı konuşmada "İlaç sektörünün önde gelen isimlerinden olan Abdi İbrahim firmasından Ar-ge desteği alarak bu işi götüreceğiz" dedi. Demirören Holding’in Azerbaycan’daki ilaç yatırımı 40 milyon dolar olacak. Bugünkü kurla 660 milyon liraya denk gelen bu yatırım için Bakü Yönetimi Pirallahi Adası’nda özel bir yer tahsis edecek. Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki en büyük adası olan Pirallahi, Bakü’ye 43 kilometre mesafede bulunuyor. 17 kilometrekarelik adanın kuzeyi zengin petrol yataklarına sahip. Petrolün Azerbaycan’da ilk çıkarıldığı yer olarak da bilinen Pirillahi’de Azerbaycan Hükümeti 50 hektarlık alanda bir sanayi parkı kurdu. İşte bu parkta yapılması planlanan Demirören Holding’in yatırımına Bakü Hükümeti’ne ait Azerbaycan Yatırım Şirketi (Azerbaijan Investment Company) eşlik edecek.

Türkiye’nin en önemli bakır kablo üreticilerinden Koç Kablo, yurtdışındaki ilk yatırımını komşu ülke Gürcistan’a yönelik gerçekleştirdi. 15 milyon Gürcistan Larisi yani yaklaşık 34 milyon liralık tesiste ilk adımda 100 kişi istihdam edilecek. Gürcistan Ekonomi Bakanlığı’nın resmi sitesinden duyurulan açılışla ilgili olarak tesiste bakır ve alüminyum kablo üretilecek.