Karadeniz’in Lezzet Kıyısı Giresun
Giresun: The Black Sea’s Coast of Flavor
Bulutlu gökyüzünün yer yer sisle sarmalandığı Giresun, efsaneler çağına uzanan geçmişi, toprağın ve denizin bereketinden nasibini almış sofralarıyla Karadeniz’in bütün inceliklerini bir arada sunuyor. Giresun, where the cloudy skies are encompassed by patches of fog, offers all the fineness of the Black Sea with a history that extends back to the age of
legends, and tables adorned with the abundance of the land and sea.
Giresun şehir merkezi bir yarımadanın üzerine kurulu. Giresun Kalesi’ne çıkınca şehir kendini yavaş yavaş anlatmaya başlıyor. Kale, bu yarımadaya hâkim bir noktada. Pontus Kralı I. Pharnakes’in yaptırdığı düşünülen kale, şehrin binlerce yıllık serüveninin en önemli tanıklarından biri olarak hâlâ ayakta ve hâlâ yaşamın içinde olmasıyla ayrı bir heyecan uyandırıyor. Bir zamanlar şehrin savunmasının vazgeçilmezi olan kale, bugün mavi manzarasıyla güne keyif katmak isteyenlerin uğrak noktası. Serin havada buğusu kaşla göz arasında kaybolan bir bardak çay eşliğinde Giresun’u kaleden seyredenlere katılıyorum. Şehrin canlılığına Karadeniz’in hırçın dalgaları katılırken uzakta görünen Giresun Adası sonsuz bir sükûnete bürünmüş gibi. Göçmen kuşların dinlendiği, martı ve karabatak gibi deniz kuşlarının egemenliğinde olan ada efsanelerle bezeli gizemli bir geçmişe sahip. Rivayete göre, Herakles’in öfkesinden korkup Stymphalos Gölü’nü terk etmek zorunda kalan tunç gagalı, dehşet verici kuşlar Aretias Adası’na yerleşir. Liderliğini Iason’un üstlendiği Argonautlar, Altın Post’u bulmak için Aretias’a çıktıklarında bu korkunç kuşlar cesur gemicilere saldırır. Bu saldırı sonucu bir arkadaşlarını kaybeden gemiciler adayı lanetler ve görkemli gemilerine binip yeni maceralara yelken açarlar. Bu efsaneye sahne olan Aretias Adası’nın Giresun Adası olduğu kabul ediliyor. Adaya dair mitolojik öyküler bu kadarla da sınırlı değil; Anadolu’nun efsanevi kadın savaşçıları Amazonların bu esrarengiz adada yaşadığı söyleniyor.
Giresun city center was built on a peninsula. As you climb up to the Giresun Castle, the city gradually begins to reveal itself. The castle, which is situated at a point dominating this peninsula, is believed to have been built by Pharnaces I King of Pontus. It still stands as one of the witnesses of the city’s history of thousands of years and arouses excitement as a part of the city’s daily life. Today, the castle that was once vital for the defense of the city has become a haunt with its sea scenery for those who want to add pleasure to their day. I join those observing Giresun from the castle, accompanied by a cup of tea with its steam immediately disappearing in the cool weather. As the fierce waves of the Black Sea add to the liveliness of the city, Giresun Island, visible in the distance, appears disguised amidst eternal tranquility. This island is a resting place for migratory birds and is dominated by waterbirds like seagulls and cormorants, and boasts a mystical past adorned with legends. As the story goes, the bronzebeaked, fierce birds that were forced to abandon Lake Stymphalia from fear of Hercules’s anger settled on Aretias Island. When the Argonauts led by Jason arrived on Aretias Island in a quest to retrieve the Golden Fleece, these fierce birds attacked the brave sailors. The sailors, who lost one of their companions as a result of this attack, cursed the island, boarded their spectacular ship, and set sail on new adventures. Giresun Island is believed to be the legendary Aretias Island. But this is not the only mythological tale about the island: it is rumored that the
Giresun bereketli toprakları, denize açılan limanlarıyla arzu edilen bir şehir olmuş Antik Çağ’dan beri. Birçok medeniyet bu topraklarda kök salmış, birçok tacirin bu limanın nimetleriyle gözleri kamaşmış. Şehrin tarih sahnesine çıkışına ilişkin en erken izler MÖ VII. yüzyılı işaret ediyor. Kent “kiraz yurdu” anlamına gelen “Kerasion” ya da “Kerasus” olarak adlandırılıyor erken dönemlerden itibaren. Hatta kirazın anavatanı olarak görülüyor Giresun. Romalı komutan Lucullus’un daha önce hiç görmediği kiraz fidelerini Giresun’dan alıp başka kıtalara götürmesiyle başlamış kirazın lezzet yolculuğu. Yüzyıllar boyunca kiraz ağaçlarıyla süslü Giresun’da şimdi kiraz üretimi nispeten az olsa da bu meyve bölgenin damakta iz bırakan ürünlerinden. Doğrusu sadece meyve olarak değil, kiraz tuzlusu kavurması olarak da gerçek bir yöresel lezzet.
Karadeniz’in cömert doğasında, adını kirazdan alan bu şehrin uzun yıllardır en gözde tarım ürünü fındık. Tadı ve içerdiği yağ oranıyla dünyanın en kaliteli fındıklarından biri olarak gösterilen Giresun fındığı bölge için önemli bir ekonomik değer olmanın yanında mutfak kültürünün de ayrılmaz bir parçası. Özellikle tatlıların ve pastaların tadına tat katan fındıkla ortaya çıkarılan lezzetlerin başında krokant geliyor. Krokant için yarım asırlık geçmişiyle Giresun’un klasik mekânlarından biri olan Şebnem Pastanesi’ne uğruyorum. Şehrin
Amazons, the legendary warrior women, also lived on this mysterious island.
Since antiquity, Giresun has been a desirable location due to its fertile lands and the harbors that open onto the sea. Many civilizations settled on these lands, and the advantages of this port amazed many merchants. The city’s earliest traces date back to 600 BC. From antiquity, the city was called “Kerasion” or “Kerasus” meaning the “Land of Cherries.” In fact, Giresun is recognized as the homeland of cherries. The tasty journey of cherries began when Roman commander Lucullus brought cherry saplings that he had never seen before to other continents. Today, although the production of cherries is relatively less in Giresun, which has been adorned with cherry trees throughout the centuries, this fruit is one of the produce that has left a mark on the region. Cherries are a local delicacy not only as a fruit, but also salted and stir-fried.
Hazelnuts have been the city’s most popular agricultural product for many years, grown amidst the bountiful nature of the Black Sea region. The Giresun hazelnut is reported to be one of the world’s highest-quality hazelnuts as a result of its taste and oil content, and bears a significant economic value for the region. Hazelnuts also play an important part in the local gastronomical culture. One of the main delicacies produced with hazelnuts, which add flavor especially to sweets and
alametifarikası fındığın krokant hâlinin kıtırlığı, kıvamı, ağızda dağılışı şöhretinin hakkını veriyor.
Şehrin tam kalbinde olmanın avantajıyla yağmura aldırmadan Gazi Caddesi’ne kısa bir yürüyüş yapıyorum. Üniversiteli gençleri ve alışveriş tutkunlarını buluşturan Gazi Caddesi şehrin en popüler noktası. Caddeden çok uzaklaşmadan insanda tarihî evleriyle nostaljik bir filmin içinde geziniyormuş hissi uyandıran Zeytinlik’e yöneliyorum. XIX. yüzyılın çokkültürlü ortamında şekillenmiş bir mahalle Zeytinlik. Türk ve Rum sivil mimarisinin kusursuz bir ahenkle buluştuğu yapılar mazide kalmış bir devrin zarafetini bugün de taşıyor. Denize açılan sokaklarda yosun kokusuna evlerin bahçesinde yükselen portakal ağaçlarının kokusu karışıyor. Takvimin gerçeği çok uzakta kalmışken Giresun Müzesi bütün heybetiyle önümde beliriyor. XVIII. yüzyılda bölgedeki Rum-Ortodoks cemaat için yapılan bina Gogora Kilisesi olarak da biliniyor. Şehrin tarihine ışık tutan müze arkeolojik ve etnografik eserleri ziyaretçileriyle tarihî bir atmosferde buluşturuyor.
Sanat Sokağı tabelasını takip edip rengârenk kafelerle donatılmış, el işi ürünlerin tezgâhları donattığı bir alanda buluyorum kendimi. Sokağın köşesindeki küçük mantıcıda Giresun’un incecik hamurdan yapılan dillere destan mantısının tadına bakmayı da ihmal etmiyorum. Geleneksel bir tat olan yarımca böreği ve yemyeşil görüntüsüyle şaşırtan ısırganlı mantının tadı damağımda kalıyor. Sessiz sakin arka sokaklarda Giresunlu çalışkan kadınların küçük tezgâhlarıyla karşılaşıyorum. Karalahanalar, bal kabakları, sakarcalar, cakes, is croquant. I am on my way to the Şebnem Patisserie, one of Giresun’s classic venues, with halfa-century history to have some croquant. Hazelnuts, the hallmark of the city, in the form of croquant does justice to its fame with its crunchiness, consistency, and the way it melts in the mouth.
I ignore the rain, and taking advantage of being in the heart of the city, I go for a short walk along Gazi Street. Gazi Street, which brings together the university students and shopping enthusiasts, is the most popular destination in the city. Without moving too far from the main street, I head towards Zeytinlik which gives the feeling of strolling around a nostalgic film set with its historical houses. Zeytinlik is a neighborhood that was shaped around a multicultural environment in the 19th century. The structures that combine the perfect harmony of Turkish and Greek architecture carry the elegance of a past era into the present. In these streets leading to the sea, the aroma of orange trees growing in the gardens blends with the smell of seaweed. As I am absorbed in the past, the Giresun Museum appears before me in all its grandeur. The building was constructed for the local Greek Orthodox community in the 18th century and is also known as the Gogora Church. The museum sheds light on the history of the city, and presents visitors with archaeological and ethnographical works in a historical environment.
Following the sign Sanat Sokak (Art Street), I find myself in an area adorned with colorful cafés and stands decorated with handicrafts. I don’t forget
adını ilk defa duyduğum otlar önümde sıralanırken Giresunlu kadınlar tarifleri de kulağıma fısıldamayı unutmuyor. Ve buraya gelen herkesin mutlaka haşlama yemesi gerektiği konusunda hatırlatmada bulunuyorlar hemen.
Ertesi gün Aksu kıyısında küçük bir kır kahvesi olan Kavak Yelleri’nde geleneksel kuru yufka ile hazırlanan böreğin başrolde olduğu lezzetli bir kahvaltıyla Kuzalan Şelalesi’ne doğru süzülüyorum. Aksu Deresi’ni takip eden, kâh kıvrılan kâh bükülen yolda ahşap evler, taş köprüler, ulu ağaçlar önüme seriliyor. Yükselti arttıkça hava sıcaklığı düşüyor; başlarda kibar kibar yağan kar bir süre sonra bembeyaz bir örtü olarak ortalığı kaplıyor. Kuzalan Şelalesi’ne varınca buzun suyla oluşturduğu muhteşem manzaraya hayran kalıyorum. Kuzalan Tabiat Parkı mineral açısından zengin su kaynaklarının yarattığı beyaz travertenleri, mağaraları, sık ağaçlı yapısı, turkuaz gölleri ve yüzlerce metre yükseklikten dökülen şelalesiyle sürrealist bir tablodan düşmüş gibi duruyor. Kar ve buzun bu manzarayla buluşması ise Kuzalan’ın her mevsim ne denli güzel olabileceğinin bir kanıtı.
Kış kuşanmış ulu çam ağaçları kardan ağırlaşmış dallarıyla hafifçe titreşirken “maden suyu” yazan bir çeşmenin önünde mola veriyorum. “Dünyada kaç yerde oluğundan maden suyu akan bir çeşme vardır ki?” diye düşünmekten kendimi alamıyorum.
Çam ormanlarının çepeçevre kuşattığı Kümbet Yaylası’na varınca karın dört bir yanı dantel gibi sarmalamasına bakıp çocuksu to visit the small mantı (Turkish ravioli) shop on the corner of the street to taste the legendary mantı made from Giresun’s thinly rolled dough. I can’t forget the taste of the yarımca böregi (filled pastry in the shape of a half-moon), a traditional flavor, and the nettle-filled mantı that amazes with its green appearance. In the quiet backstreets, I come across the hardworking women of Giresun with their small stands. Black cabbages, pumpkins, crocus, and other herbs I have never heard of before are lined up in front of me while the women don’t forget to give me their recipes. They immediately remind me that everyone who visits Giresun must try the local stews (haşlama).
The next day, after a delicious breakfast of börek made with dry pastry in a small café called Kavak Yelleri on the Aksu shore, I set out towards the Kuzalan Waterfall. Wooden houses, stone bridges, and huge trees are lined up along the winding, twisting road following the Aksu Stream. As the altitude increases, the temperature begins to fall; after a while, the snow that fell gently at the beginning has covered everything like a white blanket. When I reach the Kuzalan Waterfall, I am totally fascinated by the magnificent scenery formed by the ice and water. Kuzalan Nature Park with the travertine created by the water sources that are rich in minerals, its caves, thick forest, turquoise lakes, and waterfalls pouring down from hundreds of meters, look like something out of a surrealist painting. The snow and ice added to this scenery are proof of just how beautiful Kuzalan can be in any season.