KİTLESEL FONLAMADA BÜYÜK POTANSİYEL VAR
Kitlesel fonlama yöntemi ile ilgili merak edilenleri, konunun uzmanı, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. İbrahim Sırma anlattı...
İyi bir fikri, projesi olanlar ya da işini geliştirmek isteyenler fon bulamadıklarından dolayı hayal kırıklığına uğruyor. Start-up ve melek yatırımcı uygulamalarından sonra özellikle internetin yaygınlaşmasıyla, bu konuda kitlesel fonlama yoğun biçimde gündeme girdi. Kitlesel fonlama konusunda merak edilen tüm soruları İstanbul Kitlesel Fonlama Uygulama ve Araştırma Merkezi Başkanı Dr. İbrahim Sırma’ya sorduk.
İstanbul Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. İbrahim Sırma, İstanbul Kalkınma Ajansı’nın desteklediği merkezin geçen yıl kurulduğunu ve henüz kuluçka devrindeki kitlesel fonlama platformlarına her türlü desteği verme hedefinde olduğunu vurguladı.
Kitlesel fonlamanın büyük potansiyeli olduğunu ve dünyada 2025 yılında 1 trilyon dolarlık bir hacme ulaşacağının beklendiğini söyleyen Dr. Sırma, “Kitlesel fonlamanın diğer girişimcilik faaliyetlerine göre avantajı fonlamanın bir ön ödeme şeklinde olmasıdır. Fonlamanın yeterli olması veya olmaması projenin başarılı olacağına veya olmayacağına ilişkin olarak girişimcilere bir öngörüş sunabiliyor” diye konuşuyor.
Dr. İbrahim Sırma, Turcomoney’nin sorularını şöyle cevapladı;
Türkiye’de kaç kitlesel fonlama platformu vardır? Bu platformlardan alanlara, sektörlere göre odaklanmış mıdır?
Türkiye’de şu anda aktif kitlesel fonlama platformu sayısı sekizdir. Bu platformlardan www.arikovani.com,
ww.ideanest.org teknoloji odaklı projeleri destekliyor. İstanbul Üniversitesi’ne ait olan www.istfonbul.com, ise sektörel ayrım yapmadan merkezine öğrenci odaklı projeleri koymuştur. Diğer platformlar sektörel segmantasyon yapmakla birlikte uygun gördükleri bütün projeleri sitelerinde yayınlıyor.
TAMAMI ÜRÜN BAZLI KİTLESEL FONLAMA PLATFORMLARI
Ülkemizdeki platformların yapısı hakkında ne düşünüyorsunuz?
Türkiye’dekilerin tamamı ürün bazlı kitlesel fonlama platformlarıdır. Hisse bazlı ve borçlanma bazlı kitlesel fonlama platformları için regülasyon gerekiyor. Sermaye Piyasası Kurulu bu konuda taslak bir tebliğ yayınladı.
Dünyada kitlesel fonlama ile ilgili bilgi verir misiniz? Kitlesel fonlamanın hacmi nedir, kaç platform vardır? En büyükleri hangileridir?
Dünya ölçeğinde yıllara yaygın olarak hem platform sayısında hem de platformlarda gösterime giren proje sayısında ve projelere sağlanan fon miktarındaki artış, sistemin ciddi bir potansiyeli barındırdığını ortaya koyuyor. Kitlesel fonlama sadece ticari amaçlı projeler için değil sosyal ve siyasi amaçlı çalışmalar için de kullanılıyor. Örneğin ABD Başkanı Donald Trump’ın Meksika Duvarı projesi bir Amerikan savaş gazisi tarafından kitle fonlamasına konu yapıldı ve 10 gün içerisinde 10 milyon dolardan fazla destek görebildi. Kitlesel fonlama için istatistiki veriler merkezi bir kurum tarafından takip edilmediğinden çok fazla değişkenlik taşıyor.
Wikipedia’da bulunan bir çalışmaya göre, kitlesel fonlama platformları üzerinden 2025 yılına kadar 1 trilyon dolarlık fonlama yapılacağı belirtiliyor. Dünya ölçeğinde 2 binin üzerinde platform bulunuyor ve her gün beş yüzden fazla proje platformlar üzerinden destek kampanyasına çıkıyor. Farklı amaçlar için kurgulanan kitlesel fonlama platformları olmakla birlikte, dünyada en çok kullanılan kitlesel fonlama platformları şunlardır; www.kickstarter.com www.indiegogo.com www.patreon.com www.gofundme.com www.crowdrise.com www.pledgemusic.com www.razoo.com www.rockethub.com www.crowdfunder.com
TÜRKİYE’DEKİLER HENÜZ KULUÇKA DEVRİNDE
Yurtdışındaki platformlar ile ülkemizdeki platformları kıyaslayabilir misiniz?
Türkiye’deki kitlesel fonlama platformları dünya ile kıyaslandığında henüz kuluçka devrindedir. Bu konuda alınacak daha çok yol var. En başında kitlesel fonlama kavramı için toplumda bir farkındalık oluşturulması gerekir. Bu olmadığı takdirde platformların başarılı olması pek mümkün olmayacaktır.
Merkeziniz bir platform kurma çalışması içinde midir? Bu konuda bilgi verir misiniz?
İstanbul Üniversitesi Kitlesel Fonlama Araştırma ve Uygulama Merkezi,
2018 yılında İstanbul Kalkınma Ajansı’nın desteklediği bir projesi kapsamında faaliyetlerine başladı. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Beyazıt Merkez Kampüsü’nde faaliyetlerini yürütüyor. İstanbul’daki üniversite öğrenci ve akademisyenlerin girişimcilik projelerine fon bulma amacıyla merkeze ait kitle fonlama platformu www.istfonbul.com faaliyete geçmiş ve proje kabulüne başladı.
AVANTAJI FONLAMANIN BİR ÖN ÖDEME ŞEKLİNDE OLMASI
Kitlesel fonlamanın, melek yatırım ve start-up’tan artı ve eksileri nelerdir?
Kitlesel fonlama, start-up projeleri gibi
Türkiye’dekilerin tamamı ürün bazlı kitlesel fonlama platformlarıdır. Hisse bazlı ve borçlanma bazlı kitlesel fonlama platformları için regülasyon gerekiyor. SPK bu konuda taslak bir tebliğ yayınladı. Türkiye’deki kitlesel fonlama platformları dünya ile kıyaslandığında henüz kuluçka devrindedir. Bu konuda alınacak daha çok yol var. En başında kitlesel fonlama kavramı için toplumda bir farkındalık oluşturulması gerekir. İstanbul Üniversitesi Kitlesel Fonlama Araştırma ve Uygulama Merkezi 2018 yılında faaliyetlerine başladı.İstanbul Üniversitesi’ne ait olan www.istfonbul.com, ise sektörel ayrım yapmadan merkezine öğrenci odaklı projeleri koydu.
girişimcilik ekosisteminin unsurlarından biridir. Kitlesel fonlamanın diğer girişimcilik faaliyetlerine göre avantajı fonlamanın bir ön ödeme şeklinde olmasıdır. Fonlamanın yeterli olması veya olmaması projenin başarılı olacağına veya olmayacağına ilişkin olarak girişimcilere bir öngörüş sunabiliyor. Bu açıdan diğer girişimcilik türlerine göre avantajlıdır. Dezavantajı ise projeler yeterli fon desteği bulmazsa, oluşacak hayal kırıklığının başarılı olabilecek bir projenin sahibi tarafından sonlandırılması olabilir.
Girişimler neden kitlesel fonlamayı seçer veya seçmeli? Pazarlama, satış gibi konularda kitlesel fonlamanın ne tür faydalarını görürler?
Bir projenin hayat bulmasındaki en temel kriter, gerçekleştirilebilmesi için yeterli fona sahip olmasıdır. Fonlama için kaynak olarak ya proje sahibi bunu kendi fonlayacak ya da borçlanma yoluna gidecektir.
Konvansiyonel finansal kuruluşlar yeni kuruluşları ve projelerini çok riskli gördüklerinden hiçbir şekilde fonlamıyor. Kitlesel fonlamada ile hiçbir şekilde proje sahibinin mali yeterliliği sorgulanmıyor. Destekleyiciler projeye ve sahiplerine inanırlarsa projeyi destekliyorlar.
Kitle fonlaması bir ön talep çalışması olduğundan projenin başarılı olması veya olmaması konusunda projenin bütün taraflarına bir kanaat veriyor. Bu nokta projenin özellikle satış konusunda ciddi bir öngörü oluşturuyor.
EN BÜYÜK SIKINTI KAVRAMIN BİLİNMİYOR OLMASI
Türkiye’de kitlesel fonlamanın önündeki engeller nedir? Yasal düzenleme, tanınırlık, yanlış bakış açısı gibi...
Türkiye’de kitlesel fonlama konusundaki en büyük sıkıntı, kavramın bilinmiyor olması. Henüz bir farkındalığın oluşmamasıdır. O nedenle, projeler platformlar üzerinden destek arayışına çıktığında kitlelere ulaşamıyor veya kendilerini anlatamıyor, Ödül ve bağış bazlı kitlesel fonlama da tarafların birbirini bağlayıcı yasal yükümlülükleri olmadığından herhangi bir yasal sıkıntı bulunmuyor. Bu konuda aydınlatılması gereken konu vergi konusudur. Bu konuda hazine ve maliye bakanlığının intikal vergisi kapsamında çalışma yapması gerekebilir.
Kitlesel fonlamadan yararlanmak isteyen bir projenin vasıfları ne olmalıdır? Nasıl bir girişimci profili olmalıdır? Örneğin, daha önce kurulmuş ve işlemekte olan, vergi veren bir şirket kitlesel fonlamadan yararlanabilir mi? Ya da yararlanmak için bir şirket sahibi olmak gerekli midir?
Her konuda olduğu gibi kitle fonlamasında da destek arayışında olan projelerin bir hikâyesi olmak zorundadır. Destekçilerine bir şey anlatmak ve vaat etmek zorundadır.
Proje sahibinin yeterliliğe gelince herhangi bir gerçek veya tüzel kişi platformlar üzerinden destek arayışına çıkabilir. Şirketin daha önceden kurulmuş olması destek için bir engel teşkil etmez.
Dünya ölçeğinde hem platform sayısında hem de proje sayısında ve sağlanan fon miktarındaki artış sistemin ciddi bir potansiyeli olduğunu ortaya koyuyor. Kitlesel fonlama sadece ticari projeler için değil sosyal ve siyasi çalışmalar için de kullanılıyor. Platformlar üzerinden 2025 yılına kadar 1 trilyon dolarlık fonlama yapılacağı tahmin ediliyor. Dünya ölçeğinde 2 binin üzerinde platform bulunuyor ve her gün beş yüzden fazla proje destek kampanyasına çıkıyor.
PROJE İLE NE AMAÇLANDIĞI ÇOK NET BİR ŞEKİLDE AÇIKLANMALI
Kitlesel fonlamadan yararlanmak isteyen bir girişim/proje neler yapmalıdır? Kitlesel fonlama sürecini adım adım anlatır mısınız?
Proje sahiplerinin öncelikli olarak projelerini anlatan bir tanıtım filmini kitlesel fonlama platformlarında yayınlamak üzere hazırlamaları gerekir. Bu filmin süre olarak 5 dakika geçmeyecek şekilde hazırlanması gerekir. Film içerisinde proje ile ne amaçlandığı çok net bir şekilde açıklanması gerekiyor. Proje sayfasında ne kadar destek talep edildiği bu destek ile nelerin gerçekleştirileceği ve kaç gün süre ile destek toplanacağı belirtilmesi yeterlidir.
Platform modelinin fonlamaya etkileri nelerdir? Platform tasarımının fonlama sürecine olumlu bir etkisi olması için nelere dikkat edilmelidir?
Platformun bilinilirliği ve güvenilirliği önemlidir. Platformun fon toplamada güvenilir ve kolaylık sağlaması destekçiler açısından önemlidir.
Platformların belirli bir sektörden proje alması veya belirli sektörlere fonlamada yer verilmemesi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Kitlesel fonlama platformları, teknoloji ağırlık projeleri destekleyenler ile sektörel ayrım yapmayan platformlar olmak üzere iki türlü olarak karşımıza çıkıyor. Bu durumun proje sahiplerine olumlu veya olumsuz etkisi ne olur diye değerlendiğimizde, destekçilerinde benzer şekilde sınıflandığını görmek mümkün olabilir. Teknoloji meraklı destekçiler o platformları daha çok ziyaret eder ve destek verir şeklinde bir yorum yapılabilir.
Türkiye’de kitlesel fonlamanın ve buna bağlı olarak platformların, girişimci profilinin gelişmesi için neler yapılabilir?
Bu konu çok ama çok önemli; bir farkındalık oluşturulmalı. Sosyal medya ve ana akım medya üzerinden kitlesel fonlama konusunda etkinlikler yapılması gerekiyor. Türkiye’nin geleceği girişimcilikte girişimciliğin geleceği kitlesel fonlamada bu nedenle bu konuda ne kadar tanıtım yapılırsa o kadar ülkemiz adına faydalı olacaktır.
YAPILACAK ÇOK İŞ VE GİDİLECEK ÇOK YOL VAR
Kitlesel fonlama, yurtdışında büyük hacimlere ulaştı. Başarılı örneklerle girişimciler cesaretlendi. Türkiye’de kitlesel fonlama kanalıyla projesini hayata geçiren ve başarılı olan birkaç örnek rica edebilir miyiz? Hangi proje için ne kadar fonlama yapıldı, hangi projeler başarılı oldu?
Türkiye’de kitlesel fonlama konusunda hem sivil toplum kuruluşları, hem de kurumsal şirketler tarafından destekleniyor. Bu alanda yapılacak çok iş ve gidilecek çok yol olmakla birlikte mevcut platformlar içerisinde Turkcell’in
Kitlesel fonlamanın diğer girişimcilik faaliyetlerine göre avantajı fonlamanın bir ön ödeme şeklinde olmasıdır. Fonlamanın yeterli olması veya olmaması projenin başarılı olacağına veya olmayacağına ilişkin olarak girişimcilere bir öngörüş sunabiliyor.
bir kuruluşu olan Arıkovanı’nın yapmış olduğu çalışmaları güzel uygulamalar olarak görmekteyiz. Türkiye’de kitlesel fonlama alanında başarılı olmuş projeler için www.arikovani.com sitesine bakılabilir.
Türkiye’de, ne yazık ki halktan toplanan paralarla başlatılan girişimlerde kötü örnekler yaşandı. Geçmişte halktan para toplamak suretiyle bazı yatırımlara girişen, ancak genellikle de yolsuzluk ve iflas gibi durumlarla sonuçlanan girişimler, bu sistemin gelişmesi önünde size göre bir sorun oluşturuyor mu?
Maalesef her konuda olduğu gibi bu alanda da suiistimallerin olması mümkün. Bu konuda alınacak en önemli tedbir fonun doğrudan proje sahibine verilmemesi, hak ediş mantığı çerçevesinde projede sağlanan ilerleme ve destekçilere verilen taahhütlerin yerine getirilmesi ile fon serbest bırakılması olmalı.
ÜRÜNÜN İKİNCİL PİYASASI YOKSA BİRİNCİL PİYASASI ÖLÜ DOĞAR
SPK Tebliği, bir yandan yeni girişim ve yatırımların önünü açmak istiyor, bir yandan da suiistimalleri, dolandırıcılık olaylarını engellemek istiyor. Bu yüzden de kitlesel fonlama sisteminde de sınırlayıcı hükümler getiriyor. Toplanacak fon miktarına sınırlama getiriyor. Bu durum büyük projeler için bir engel oluşturmaz mı, sermayenin tabana yayılmasını zorlaştırmaz mı?
Sermaye Piyasası Kurulu’nun pay bazlı kitle fonlaması tebliği, dünya uygulamaları göz önüne alınarak geliştirildi. Benim bu konudaki kaygım uygulamanın suiistimal edileceği veya destek miktarının kısıtlı olması değil tebliğ uygulamaya alındığında proje ve/veya yatırımlara yeterli desteğin platformlar üzerinden sağlanıp sağlanmayacağıdır.
Tebliğ kapsamında eksik gördüğüm konuların başında destekçinin platform üzerinden aldığı payları belli bir süre sonra satışa konu etmek istediğinde, nerede satışa konu edeceği ve takasının nasıl gerçekleştireceği konusunun açıklığa kovuşturulmaması. Piyasalara ilişkin çok temel bir önerme vardır. “Bir ürünün ikincil piyasası yoksa birincil piyasası ölü doğar” Kitlesel fonlamadan yararlanmak isteyen girişimciler nelere dikkat etmeli, nasıl bir yol izlemeli? Hazırlayacakları bilgilendirme dokümanları ile kendilerini iyi anlatmalı, tanıtım yapmalı ve destekçilerine/yatırımcılarına güven vermeliler ki bekledikleri desteği bulabilsinler.
Destek arayışında olan projelerin bir hikâyesi olmalı. Kendilerini iyi anlatmalı, tanıtım yapmalı ve yatırımcılarına güven vermeliler. Destekçilerine bir vaatleri olmalı. Şirketin daha önceden kurulmuş olması destek için bir engel teşkil etmez.