İRAN EKONOMİSİNİN 10 KAMBURU

İran’ın temel sorunları, ekonominin gelişmesini önlüyor, halkın refah seviyesini olumsuz etkiliyor. İşte İran’ın 10 temel kamburu:

1 KOMUTA EKONOMİSİ

İran aşırı maliyetli ve büyük bir hükümet etme sistemi ile yönetiliyor. Ekonomik özgürlükler kısıtlı olduğu gibi hemen hemen her adım hükület tarafından yönetiliyor ve kontrol ediliyor.

2 PETROLÜN EGEMENLİĞİ

İran devrimden sonraki 40 yılda, petrolden 1.4 trilyon dolar para kazandı. Bunu kalkınma, refah artışı ve gelecek nesillere yatırım için kullanmadı. Savaşa, silahlanmaya, sübvansiyonlara harcadı.

3 BÜYÜME DİKİŞ TUTTURAMADI

1961-76 arası İran ekonomisinin altın çağıydı. Yıllık ortalama büyüme oranı yüzde 10’un üzerindeydi. Son 40 yılda ise büyüme yıllık ortalama yüzde 2’de kaldı. Buna hızlı nüfus artışını, yatırım ve girişimcilik eksikliğini eklediğinizde büyük bir durgunluk yaşandığını söyleyebiliriz.

4 İŞSİZLİK

Yatırım ve üretim olmadığı için işsiz sayısı sürekli artıyor. Resmi verilere göre, işsizlik oranı yüzde 11.7 ve 3 milyon 174 bin işsiz var. Gerçek işsiz sayısının 7 milyon olduğu tahmin ediliyor.

5 KONTROLDEN ÇIKAN ENFLASYON

Resmi verilere göre, enflasyon oranı son 40 yılda dönt kez yüzde 10’un altına düştü: 1985, 1990, 2006 ve 2017’de... Bunun dışında sürekli çift basamaklı orandaydı. Halen resmi enflasyon yüzde 40 seviyesinde ancak gerçek enflasyonun yüzde 200’e yaklaştığı belirtiliyor.

6 GELİR ADALETSİZLİĞİ

İslam devriminin temel hedeflerinden biri de sosyal eşitsizlik ile savaşmaktı. Bugün İran’da eşitsizliği ölçmek için kullanılan Gini katsayısı 39.8 ve devrim öncesine göre oldukça iyi durumda... Ancak, bu oran Pakistan, Irak, Lübnan ve Ürdün gibi ülkelere göre yüksek.

7 SİSTEMATİK YOLSUZLUK

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’ne göre, İran yolsuzluk konusunda 180 ülke arasında 138. sırada yer alıyor. Ruanda’dan 90 basamak düşük, komşusu Birleşik Arap Emirlikleri’nden ise 115 basamak...

8 MAVİ ALTIN

İranlı yöneticiler geleceğin petrolden ziyade su kaynaklarında yattığını fark etmekte geç kaldılar. Artan nüfus, su kaynaklarının verimsiz kullanımı, kıt kaynaklar nedeniyle İran kurak bir ülke haline geliyor. Yıllık ortalama yağış miktarı küresel ortalamanın beşte biri kadar ve ülke suyunun yüzde 90’ı tarım için kullanılıyor. Küresel ortalama ise yüzde 69 seviyesinde.

9 KARADELİK; SÜBVANSİYONLAR

Düşük gelirli yurtdaşlara yardım için temel tüketim mallarına uygulanan sübvansiyonlar, İran ekonomisi için bir afet halini almaya başladı. Şu veri yeter olacak: 85 milyon nüfuslu İran, her yıl akaryakıt sübvansiyonuna 45 milyar dolar ayırıyor. 1.3 milyar nüfuslu Çin ise, ondan 7 milyar dolar daha az...

10 YAĞMALANAN BANKACILIK SİSTEMİ

Belki de İran ekonomisinin gerçek kabusu bankacılık sistemidir. Yıllar boyunca hükümetlere geri dönmeyen krediler verdiler. Gerektiğinde nakde çeviremeyecekleri gayrimenkulleri satın aldılar. Son iki yılda bazı bankalar mevduat sahiplerine, paralarını geri ödeyemedi. Şeffaflık yok, uluslararası standartlarda denetim yok. Kısacası bankaların büyük bölümü sallantıda...