NEGATİF FAİZLER KÜRESEL EKONOMİ İÇİN NE İFADE EDİYOR?

Güncel 10 yıllık devlet tahvili getirisi verilerine göre negatif faize sahip 12 ülke; İsviçre, Almanya, Danimarka, Hollanda, Avusturya, Fransa, Finlandiya, İsveç, Belçika, Japonya, Slovakya ve Slovenya. Faizlerin en yüksek olduğu ülkeler ise, gelişmekte olan ülkeler. Nitekim 10 yıllık tahvil faizi Nijerya, Pakistan, Türkiye, Mısır ve Zambiya’da %10’un üzerinde.

Ekonomide tasarruflar ve yatırımlar önemli rol oynar. Tasarruf sahipleri tasarruflarını değerlendirmek; yatırımcılar ise kaynak bulmak isterler. Tasarruf sahipleri tasarruflarını değerlendirmek için en yüksek faizi ararken, yatırımcılar ise en düşük faizle kaynak bulmayı amaçlar. Değerlendirilen tasarruflar, yatırımcılar için kaynak oluşturur; eğer tasarruflar değerlendirilmezse yatırımcılar için de kaynak olmaz. Geçtiğimiz Ağustos ayında; faizlerde yaşanan bir gelişme, birçok yazıda ele alındı. Finans çevrelerinde negatif faiz oranlarının yaşandığı ülkeler ve negatif faiz oranlarının ekonomide yaratacağı etkiler hakkında yorumlar yapıldı. Peki negatif faiz nelere yol açıyor? Bunu ele almadan önce nominal faiz ve reel faiz kavramlarını hatırlamak yararlı olacaktır.

REEL FAİZ, NASIL HESAPLANIR?

Negatif faiz, yeni ortaya çıkmış bir şey değil. Yakın tarihte negatif faizlerin gündeme geldiği dönem Japonya Merkez Bankası’nın (BoJ) negatif faiz uygulamasına geçtiği 2016 yılıydı. Ancak bu faiz, ticari bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları mevduat hesapları için uygulanacak faizdi. Böylece ekonomik büyümenin canlanması amaçlanıyordu. Ayrıca bir ekonomide nominal faiz, pozitif olsa bile reel faiz negatif olabilir. Nominal faiz, görünen, açıklanan faiz oranıdır. Paranızı bankaya yatırdığınızda taahhüt edilen getiri oranıdır. Reel faiz ise, nominal faizden enflasyonun etkisinin arındırılmasıyla hesaplanan faizdir. Enflasyon oranı olarak da, gerçekleşen ya da beklenen enflasyon kullanılabilir. Reel faiz yaklaşık olarak akıldan yapılacak basit bir işlemle, nominal faiz oranından enflasyon oranını çıkarılmasıyla, bulunabilir. Örneğin

nominal faizler %20 ise ve enflasyon da %16 ise reel faiz şu şekilde hesaplanabilir.

Reel Faiz: %20-%16=%4

Reel faizi tam olarak bulmak istiyorsak şu işlemi yaparız

(1+Net Nominal Faiz)

Reel faiz = -1 (1+Gerçekleşen/Beklenen Enflasyon (1 + 0,20) Reel faiz = -1~= 0,03448

(1 + 0,16)

Bu işlem sonucunda reel faizin yaklaşık %3,4 olduğunu bulmuş olduk. Eğer nominal faiz %20 iken enflasyon, %20 ’nin üzerinde olsaydı reel faiz negatif olacaktı. Bu nedenle yatırımcılar piyasaya girerken nominal faizleri değil, reel faizleri dikkate alır. Bununla birlikte farklı piyasa faiz çeşitleri de var: DİBS faizleri, gösterge faiz, LIBOR (faizi), FED faizi, 10 yıllık tahvil faizi gibi…

Konuyu ele alan finansçılar negatif faiz oranlarının incelenmesini, 10

Yıllık Gösterge Faiz oranları üzerinden yapıyor. Sunulan veriler 12 ülkenin 10 yıllık gösterge faizinin negatif olduğu belirtiliyor, belli başlı ülkelerle karşılaştırılması veriyor1.

NEGATİF FAİZ UYGULAYAN ÜLKELER

Negatif faize sahip 12 ülke var. Bunlar; İsviçre, Almanya, Danimarka, Hollanda, Avusturya, Fransa, Finlandiya, İsveç, Belçika, Japonya, Slovakya ve Slovenya. Bu 12 ülke ile birlikte incelenen diğer ülkelerin faizleri karşılaştırıldığında dünya çapında faizlerin seyri anlaşılıyor. 10 yıllık tahvil faizi Nijerya, Pakistan, Türkiye, Mısır ve Zambiya’da %10’un üzerinde. En yüksek faize sahip ülke olan Zambiya’nın faiz oranının diğer ülkelerden oldukça yüksek olan %32’ lik faize sahip olduğu görülüyor. Ardından yaklaşık Zambiya’nın faiz değerinin yarısından daha az değere sahip; Mısır ve Türkiye geliyor. Türkiye bu verilere göre en yüksek faize sahip üçüncü ülke. Ancak faizlerin nominal getirisinin yanında reel getiri de dikkate alınmalı.

NEGATİF FAİZLİ TAHVİLLERİN TUTARI 16 TRİLYON DOLARA ULAŞTI

Listedeki birçok ülke %1-%2 arasında faiz oranına sahip. Dünya ekonomisindeki en büyük aktörlerden ABD’nin %1,50’lik orana sahip olduğu

görülüyor. ABD faizleri her ne kadar negatif değerlere uzak görünse de yatırım yönetim şirketi PIMCO küresel ekonomi danışmanı Joachin Fels2 , ticaret savaşlarının devam etmesi durumunda ABD’nin de negatif faizle yüz yüze gelebileceğini öne sürüyor.

Bloomberg’de 15 Ağustos Perşembe günü yayınlanan veriye göre; ABD’de 10 yıllık tahvilin getirisi 2 yıllık tahvilin getirisinden düşük seviyeye geriledikten sonra, negatif getiriye sahip tahvillerin dünya çapındaki toplam tutarı 16 trilyon ABD dolarına ulaştı. Bu tutarın içinde en büyük oran yaklaşık %40’la Japonya’dan kaynaklanıyor; Japonya’yı Almanya ve Fransa takip ediyor ve yaklaşık %70’lik bir kısım hazine/ülke tahvillerinden kaynaklanıyor3. Birçok yazıda; negatif faizlerin bu kadar artması finans piyasalarında yaşanan bir çılgınlık olarak nitelendiriliyor.

Negatif tahvil getirisi, tahvil sahiplerinin tahvili elinde tutmaları durumunda vadesi geldiğinde zarar edecekleri anlamına geliyor. Ayrıca negatif getiri ekonomideki yavaşlama riskinde artışı gösteren bir sinyal olarak görülüyor. Bu nedenle negatif faiz hem yatırımcılar ve finans piyasası için hem de reel ekonomi için büyük bir sorun.

ENFLASYONU EN YÜKSEK OLAN ÜLKELER

Yukarıdaki faiz oranları nominal getirileri gösteriyor. Reel anlamda getirilerin anlaşılması için 10 yıl için beklenen enflasyon oranlarının da hesaba

Reel faizlerin negatif olması finansal piyasalarda olağan ve göz önüne alınan bir durum. Hatta bazen devletlerin ticari bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları mevduat hesaplarına negatif faiz uygulaması da finansal piyasalara yabancı değil. Son günlerde finansçıların dikkatini çeken, birçok ülkede gerçekleşen negatif faizler; yatırımcıların getirileri ve reel ekonominin büyümesi açısından tehdit oluşturuyor.

katılması gerekir. Gerçekleşen enflasyon oranları da bir gösterge olacaktır. Enflasyon oranları sıralandığında Portekiz için yayınlanan verinin negatif enflasyon olduğu görülüyor. Yunanistan’ın enflasyon oranı sıfır olarak hesaplanmış. İspanya, İsviçre, Danimarka, Singapur, Tayvan, İrlanda, Israil, İtalya, Japonya, Güney Kore, Finlandiya ve Tayland’ın enflasyon oranları 1’in altında. En yüksek enflasyon oranına sahip üç ülke ise Nijerya,

Türkiye ve Arjantin. Arjantin dışında bu üç ülkenin enflasyon oranları faiz oranlarından düşük.

Kaynak: https://tradingeconomics. com/country-list/inflation-rate

Göze çarpan ilk veri Arjantin’deki yüksek enflasyon; ardından en yüksek faize sahip Zambiya’nın enflasyon oranının faizinin çok altında %10’a yakın bir değerde olması göze çarpıyor. Türkiye’nin ise faiz oranı ve enflasyon oranı birbirine çok yakın gözüküyor. Negatif faize sahip ülkelerin enflasyon oranlarının da düşük olduğu tabloda görülebilir.

Reel faizlerin negatif olması finansal piyasalarda olağan ve göz önüne alınan bir durum. Hatta bazen devletlerin ticari bankaların Merkez Bankası’nda tuttukları mevduat hesaplarına negatif faiz uygulaması da finansal piyasalara yabancı değil. Son günlerde finansçıların dikkatini çeken, birçok ülkede gerçekleşen negatif faizler; yatırımcıların getirileri ve reel ekonominin büyümesi açısından tehdit oluşturuyor. Bu veriler ışığında konuyla ilgili gelişmeler kuşkusuz daha birçok yazının konusu olacak.