Doç. Dr. Mehmet Yazıcı

Startup kurucularına 10 öneri

Geçen ayki yazımda üniversite kapısından giriş yapan sevgili öğrencilerimize, pandemi ve küresel ekonomik durgunluğun artırdığı genç işsizliği ile mücadelede çok önemli bir mücadele yöntemi ve bir hayat biçimi olan “girişimciliği” tavsiye etmiştim.

Geçmişi uzun yıllar öncesine dayansa da bugün bir inovatif girişimcilik örneği olarak adını sıkça duyduğumuz “startup’lar” geleceğimizi de şekillendiriyor.

Başarılı bir startup kurmanın belirli bir yöntemi yoktur. Peki, fikir tek başına yeterli değilse, bir startup’ın başarılı olup olmayacağını ne belirler? Bunu açıklamak için birçok faktör bulunmakla birlikte, bunları muhtemelen aşağıdaki formülde özetleyebiliriz: Başarılı Startup = İyi Fikir X İyi Ürün X İyi Ekip X İyi Uygulama X Şans

STARTUP’LARI GELENEKSEL İŞLETMELERDEN AYIRAN ÖZELLİKLER NELERDİR?

Bir startup daha ziyade başlangıç aşamasında olan henüz gelişmeye yeni başlamış gelecek vadeden şirketlere verilen bir isim olarak kullanılıyor. Startup’lar yüksek başarısızlık oranına sahip olması nedeniyle, yatırımcılar seçim yaparken yalnızca iyi bir iş fikrine prim vermezler. Bununla beraber yüksek kazanç potansiyeli, ekibin deneyimi, fikrin orijinalliği, gerçekleştirilebilirliği, rakiplerin varlığı, başlangıç sermayesi ve çıkış stratejisi gibi unsurları da göz önünde bulundururlar.

Başlangıçta tek bir girişimci veya bir girişimci grup tarafından özkaynak veya yabancı tohum sermaye (seed capital) ile kurulmuş olan bu işletmeler geleneksel küçük işletmelerden de bazı yönleri itibarı ile ayrılıyor. Bu nedenledir ki etrafımızda gördüğümüz restoran, kuruyemişçi, kuaför, dönerci gibi işletmeler startup sayılmıyor.

PEKİ STARTUP FİKRİ NASIL BULUNUR?

Günümüz rekabet yapısında çok önemli bir yere sahip olan startup’ların geleneksel girişimlerden farklı bir yapıya sahip olmaları nedeni ile startup’ları oluşturan yaratıcı iş fikirlerinin bulunmasında terzi usulü bir yöntem yoktur. Ancak bir fikir üretmeye ve bu yönde ilerlemeye karar verdiyseniz, aşağıda detayları yer alan metodolojilerin size yardımcı olacağını düşünüyorum:

1- GELİŞMİŞ UZMANLIĞINIZI KULLANIN:

Bu, belirli bir alanda mesleki deneyim ve bilgiye zaten sahip olan kişiler için geçerlidir. Gençler ve öğrenciler için böyle bir deneyime sahip olmak oldukça zor olacak.

Etrafınıza bakın ve içinde çalıştığınız sektörü düşünün, kesinlikle bu alanda çok fazla bilgiye ve çok sayıda bağlantıya sahipsiniz. Müşterilerinizi anlıyorsunuz ve başarılı olacak bir şeyi yapma şansınız çok daha yüksek.

Yatırımcıların zamanla bundan hoşlanacağı gerçeğini bir kenara bırakırsak belirli bir alanda deneyime sahip kişilerin aynı alanda bir sorunu daha iyi çözebilecekleri bir gerçektir.

2- İNSANLARI VE ŞİRKETLERİ GÖZLEMLEYİN:

İnsanların hangi sorunları yaşadıklarını, ne hakkında konuştuklarını, farklı şeylere nasıl tepki verdiklerini gözlemleyin. Gerçek reel sektör süreçleri veya hayatın içerisinde gerçek sorunlar ile yüz yüze gelerek insan ve işletmelerin bu durumlara ne tür tepkiler verdiği, şirketlerdeki yöneticilerin planları ve neler yaptıkları ve hangi alanlarda çözüme ihtiyaç duyulduklarını sorgulamak ve gözlemlemek başarılı bir startup fikri oluşturmak için de son derece önemlidir.

Örneğin bir hizmetin herkes için kolayca ulaşılabilir kılınması, maliyetlerin azaltıldığı satış kanalları açılması bu şekilde düşünülebilir. Ayrıca kurumsal hızlandırıcıların, kuluçka merkezlerinin, teknoparkların ve teknoloji transfer ofislerinin

neler yaptığını izleyin.

Bu gözlemler ve sorgulamalar, bir şirketin süreçlerinin optimize edilmesi, bazı sorunların çözülmesi veya inovatif bir ürünün ortaya konulması için size epeyce fikir verecektir.

3- ANALOJİ KURUN:

Fikir üretmek için takip edilen yöntemlerden biri de benzer ürün, sorun veya durumlar arasında ilişki kurmaya yarayan analojiler veya istenmeyen durumlardan hareket ederek ilişki kurulan ters analojilerin kullanılmasıdır.

Aynı alan veya endüstride olmasa da bazı çözüm veya ürünler başka bir endüstrideki sorunun çözümünde de kullanılabilmektedir (tıbbi bilimlerde insan zekası üzerine yapılan araştırmaların, bilgisayar teknolojilerinde, karar destek sistemlerinde kullanılması gibi).

Doğası gereği çoğu insan hoş olmayan, istenilmeyen, sıkıcı veya zaman alıcı faaliyetlerde bulunmayı sevmez. Bu iticilik nedeniyle daha az insan bu tür sorunları çözmek için gayret gösterir. İstenmeyenden hareket ederek istenilen duruma ilişkin çözüm üretmek de bir yöntem olabilir.

Sürekli çözüm olarak gördüğümüz teknoloji bazen sorunun kendisi veya başka bir sorunun nedeni olabilir. İnternet güvenliği, kişisel bilgilerin korunması konuları tam da böyle bir sorunun varlığına işaret eder.

4- GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRECEK TRENDLERİ İZLEYİN:

Bir sonraki büyük gelişme nerede olacak? İnternetin doğuşunu kaçırdınız, facebook’u kaçırdınız, bitcoini kaçırdınız, ancak bundan sonra ortaya çıkacak yeni ve önemli şey nedir?

Bu yönde çok sayıda haber ve rapor ile gelişmesi beklenen yeni teknolojik trendleri tanımak için biraz zaman ayırmanız gerekecek. Bu alanlarda bilginiz varsa ayrıcalıklı bir konumda olacaksınız.

5- VERİMSİZLİĞİ AZALTIN:

Hayatımızdaki verimsizliklere dikkat ederek, etkisiz olduğunu düşündüğümüz verimsizlik yaratan bir faaliyet veya süreç startup’ımızın başarı şansını etkiler.

6- ARACILARDAN KURTULUN:

Aracıların azaltılması son birkaç yılın önemli bir eğilimi. Maliyet avantajlarının rekabette önemli bir değişken olması dijital pazar yerlerinin sayısında olduğu kadar B2B (işletmeden işletmeye) iş süreçlerinin doğrudan gerçekleşmesine neden oldu.

Genellikle aracının sahip olduğu bilgi katma değerli değilse, ortadan kaldırılması, satıcı ve alıcı için önemli tasarruflara yol açar.

7- KOPYALAYIN VE GELİŞTİRİN:

Bu, özellikle Bulgaristan ve Türkiye gibi gelişmekte olan pazarlar için uygulanabilecek muhtemelen en kolay şeydir. Avrupa, teknolojik gelişme açısından Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’i takip ediyor ancak ülke spesifik olarak henüz girilmemiş pek çok alan bulunuyor. Fikrin değişkenlerden yalnızca biri olması nedeniyle dahice bir fikir bulunamayacağından endişelenmeye de gerek yok. Ayrıca, başlangıçtaki fikrinizin üretim sürecinde ve müşteri deneyimleri ile nasıl bir ürüne döneceği de ayrı bir olgudur.

Çin’in bugünkü katma değerli üretim yapısı geçmişteki taklit endüstrisinden geliyor.

Burada, gelişmiş pazarlarda açıkça işe yarayan harika bir ürün veya fikrin lokal pazarda uygulanması esastır. Uluslararası pazarlardaki dalgayı ve trendleri izleyin ve lokalde yönetin. Yemeksepeti ve Trendyol bu konuda başarılı örnekler olarak karşımıza çıkıyor.

Türkiye’nin pandemi sırasında solunum cihazı, yüz maskesi üretmesi öncesinde iha ve sihaların geliştirilip medya etkisi ile kullanılarak oyun değiştirici yenilikler olarak algılanması ilgi ve talebin canlı olması dönemsel etki nedeniyle bir startup örneği olmasa da girişim örneği olarak önem arz etmektedir. Ancak uluslararası eğilimler takip edilirken bu konuda özellikle yasal mevzuat ve düzenlemelere dikkat edilmeli.

Uber her ne kadar global olarak başarılı bir örnek olsa da Türkiye ve Bulgaristan’da mevcut taksi sistemini etkilemesi nedeni ile faaliyetleri yasaklandı. Benzer durumu turizm acentalarının ve operatörlerinin alanına girerek rekabet bozucu etki yaratması nedeni ile Booking.com’da da görüyoruz.

8- İNTERNETTE ARAMA YAPIN:

İnternet, insanların ne sorduğu, hangi sorunları yaşadıkları ve neye çözüm aradıklarıyla ilgili bilgilerle doludur. Her türlü yeni gelişme ve girişimi sorgulayabileceğimiz çeşitli forumlar, Facebook grupları, Quora ve çok çeşitli sosyal medya alanları bu amaçla kullanılabiliyor.

Eğer dikkatlice okunursa bu platformlar, bir sorunun çok sık tekrarlandığı, pek çok insanın benzer bir problem yaşadığı ve bu yönde bir çözüm aradığına ilişkin üzerinde düşünmeye değer bir fikir kaynağı sunuyor.

9- DAHA BÜYÜK SORUNLARI ÇÖZECEK FIRSATLARA ODAKLANIN:

İyileştirme ve yeni teknoloji veya uygulamalara ihtiyaç duyan endüstrilere, daha fazla insanı ilgilendiren sorunlara odaklanın. Çözüm bulursanız müşteriniz de o oranda yüksek olacaktır. Sosyal ağların bu kadar hızlı büyüme göstermesine ve değerlenmesine sebep kullanıcı sayısının yüksekliğidir.

Aslında yukarıda ortaya koyduğum model ve tavsiyeler daha da detaylandırılabilir. Bu listeyi hazırlamamın ana amacı girişimci hatta startup kurucusu olmak isteyenlerde fikir geliştirme farkındalığının artırılmasıdır. Başarılı bir startup kurmanın belirli bir yöntemi yok. Peki, fikir tek başına yeterli değilse, bir startup’ın başarılı olup olmayacağını ne belirler? Bunu açıklamak için birçok faktör bulunmakla birlikte, bunları muhtemelen aşağıdaki formülde özetleyebiliriz:

10- BAŞARILI STARTUP = İYİ FİKİR X İYİ ÜRÜN X İYİ EKİP X İYİ UYGULAMA X ŞANS

Fikrin değişkenlerden yalnızca biri olması nedeniyle dahice bir fikir bulunamayacağından endişelenmeye de gerek yoktur. Ayrıca, başlangıçtaki fikrinizin üretim sürecinde ve müşteri deneyimleri ile nasıl bir ürüne döneceği de ayrı bir olgudur.

Ana fikirlerine sadık kalsa bile startup’ların 1-2 yıl sonra başlangıçta yaptıklarının işe yaramadığı ve daha sonra konseptlerinde radikal bir dönüş yapmak zorunda oldukları görülüyor. Startup kurucuları orijinal fikirlerinin aslında girişimlerinin şu anda yaptıklarından oldukça farklı olduğunu söylüyorlar. Bu nedenle gelecekteki projenizin gelişimini erken aşamada harika fikir ilhamını bekleyerek engellemeyin, sadece yapın!

Startup kurucuları orijinal fikirlerinin aslında girişimlerinin şu anda yaptıklarından oldukça farklı olduğunu söylüyorlar. Bu nedenle gelecekteki projenizin gelişimini erken aşamada harika fikir ilhamını bekleyerek engellemeyin, sadece yapın!