AFGANISTAN, TALIBAN ILE BIRLIKTE DAHA DA FAKIRLEŞECEK

DÜNYANIN EN FAKİR ÜLKELERİNDEN BİRİ...

Afganistan, dünyanın en fakir ülkelerinden biri... Halkın yüzde 90’ı günde 2 dolardan az bir gelirle yaşıyor. Ülke ekonomisi, uluslararası kurumlardan alınan yardımlara bağımlı durumda. Dünya Bankası verilerine göre Afganistan’ın 2020 yılındaki Gayri Safi milli Milli Hasılası 19 milyar 81 milyon dolar seviyesinde. Bunun içinde yurtdışından yapılan mali yardımların oranı ise yüzde 43.

Uluslararası yardım akışları. derin bir belirsizlik bulutu altında... IMF, Afganistan’ın fon kaynaklarına erişimini engellediğini açıkladı. Sadece IMF değil, birçok ülke Taliban’ın ülkede kontrolü ele geçirmesinin ardından yaptıkları mali yardımları durdurduklarını açıkladı. Yılda 430 milyon Euro yardım yapan Almanya, “Bir kuruş vermeyeceğiz” şeklinde açıklama yaptı.

Afganistan’da 20 yıllık ABD dönemi, Taliban’ın başkent Kabil’i ele geçirmesiyle sona erdi. Geriye filmlere konu olacak Kabil Havaalanı’ndaki kaçış görüntüleri, mülteci göçü, yabancıların ülkeyi terk etmesi; kısacası panik ve kaos kaldı. Afganistan’dan kaçan mülteciler, Türkiye’nin yanısıra Çin, Pakistan, İran ve Orta Asya ülkeleri için büyük kaygılar yaratıyor.

Dünyadaki en fakir ülkelerden biri olan Afganistan’da Taliban rejiminin katı şeriat yasaları ve kadınlara yönelik baskıcı uygulamaları endişe ve korku yaratıyor. Kuşkusuz, Taliban rejiminin 20 yıl aradan sonra yönetime geri dönmesinin bölgede, ABD, Çin,

İran ve Rusya satrancında yaratacağı jeopolitik etkiler var. Özellikle Çin, Afganistan’daki ve dolayısıyla bölgedeki gücünü genişletmek için epey iştahlı görünüyor.

Madalyonun diğer yüzü ise, Afganistan ekonomisi ve doğal zenginlikleri, Taliban’ın nasıl finanse edildiği... Ve kuşkusuz uyuşturucu ticareti...

HALKIN % 90’I GÜNDE İKİ DOLARLA YAŞIYOR

Afganistan halkının yüzde 90’ı günde 2 dolardan az bir gelirle yaşıyor. Ülkenin maden rezervlerinin, altın ve diğer endüstriyel metallerinin değerinin ise 3 trilyon doların üzerinde olduğu tahmin ediliyor.

Son gelişmeler, Afganistan’ın daha da fakirleşeceğinin işaretlerini veriyor. Kredi derecelendirme kuruluşu FITCH, Afganistan GSYİH’sının büyük ihtimalle yüzde 20 seviyesinde, yani keskin bir daralma yaşacağını öngörüyor. Ülkede yabancı yatırım yok denecek kadar az. Özel sektör ise “aşırı küçük boyutlarda... Hanelerin yüzde 60’ı tarımdan gelir elde ediyor.

Belki de ülkenin geleceği için en hayati doğal kaynak, elektrikli otomobillerin pilleri için önemli malzeme olan lityum madeni... Kuşkusuz tüm bu kaynakları çıkarmak, işlemek ve onları dünyaya satmak, uluslararası camiadan dışlanmış bir devlet için çok zor olabilir. Taliban’ın ise ülkenin doğal zenginliklerini ve insan kaynaklarını nasıl yanlış yönettiği eski deneyimler ile çok iyi biliniyor.

ŞİMDİYE DEK DIŞ YARDIMLARLA AYAKTA DURDU

Afganistan, uluslararası kurumlardan aldığı yardımlara bağımlı bir ülke durumunda. Hatta bu yardım bağımlılığı epey çarpıcı; Dünya Bankası verilerine göre Afganistan’ın 2020 yılındaki gayri safi milli hasılası 19 milyar 81 milyon doları buldu. Bunun içinde yurtdışından yapılan mali yardımların oranı ise yüzde 43.

Amerikan düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü uzmanlarından Vanda FelbabBrown, bu yardımların Taliban’ın ülkede toplayabildiği mali kaynakların en az 10 katına tekabül ettiğini vurguluyor. BM Güvenlik Konseyi Yaptırımlar Komisyonu’nun geçen yıl Mayıs ayında açıkladığı bir rapora göre, Taliban’ın senede 300 milyon ila 1 milyar 500 milyon dolar gelir sağlayabildiği tahmin ediliyor.

BATI VE IMF ARTIK YARDIMDA BULUNMAYACAK

Artık bu yardım akışları derin bir belirsizlik bulutu altında... Son olarak Uluslararası Para Fonu (IMF) Afganistan’ın fon kaynaklarına erişimini engellediğini açıkladı.

Uluslararası Para Fonu (IMF) da Afganistan’daki siyasi istikrarsızlık nedeniyle yardımların dondurulduğunu duyurdu. Bir IMF yetkilisi, uluslararası toplumda şu anda Kabil’deki yönetimin tanınıp tanınmamasına ilişkin belirsizliğin ve tartışmanın sürdüğünü, bu zaman zarfında ülkenin kaynak talep etme hakkının bulunmadığını belirtti.

The New York Times, ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin Taliban’ın IMF’nin Afganistan’a sağlamayı planladığı 400 milyon doların üzerindeki SDR tahsisini engellemek için çalıştığı bildirdi.

Sadece IMF değil, birçok ülke Taliban’ın ülkede kontrolü ele geçirmesi sonrasında yaptıkları mali yardımları durdurduklarını açıkladı.

Almanya Dışişleri Bakanı Heike

Maas, uluslararası destek olmadan ülkenin ayakta kalamayacağını ve Kabil’e yılda 430 milyon Euro yardım planını durdurduklarını söyleyerek. “Taliban ülkeyi devraldı ve şeriat hukuku uygulayacaksa başka bir kuruş vermeyeceğiz” diye konuştu.

Son gelişmeler ile Afganistan’ın daha da fakirleşeceği kesin gibi... Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Afgan

Çok yoksul bir ülke olmasına karşın Afganistan’ın doğal zenginlikleri oldukça etkileyici... Bakır, kobalt, kömür ve demir cevheri ile petrol ve gaz rezervleri var. Madenlerin değeri bir trilyon dolar seviyesinde... Dünya Bankası, 1.2 milyar tonun üzerindeki bakır rezervlerinin, Asya’daki en büyük ve dünyanın ikinci büyüğü olduğunu belirtiyor.

yüklü miktarda petrol, gıda ve makine ithalatı yapan ülkenin büyük bir ticaret açığı var.

YASADIŞI MADENCİLİK, AFYON ÜRETİMİ VE KAÇAKÇILIK

Ülke büyük bir yasadışı bir ekonomiye sahip. Yasadışı madencilik ve elbette, afyon üretimi ve kaçakçılık gibi faaliyetler var.

Uyuşturucu ticareti Taliban için her zaman önemli bir gelir kaynağı oldu. Rejimin en önemli gelir kaynağı, eroin ve afyon üretiminde kullanılan haşhaş yetiştiriciliği olacak. Uyuşturucu gelirinin yanı sıra radikal İslamcı Taliban’ın bir diğer önemli gelir kaynağı da işletmeleri haraca bağlamak ve insan kaçırıp fidye talep etmek.

Birleşmiş Milletler İlaçlar ve Suç

Ofisi, Afganistan’da küresel afyon ve eroin toplamının yüzde 84’ünü ürettiğini tahmin ediyor. 2017 yılında zirveye ulaştığında afyon üretimi Afgan GSYİH’sının yüzde 7’sini oluşturuyordu.

TALİBAN’IN SIFIR UYUŞTURUCU SÖZLERİNE İNANAN YOK

Alman hükümetinin Uyuşturucuyla Mücadele Sorumlusu üyesi Daniela Ludwig de Avrupa’daki eroin ve metamfetamin pazarının hızlıca büyümesi tehlikesine karşı uyarıyor ve “Uyuşturucu ticareti radikal İslamcı Taliban’ın en temel geliriydi ve hâlâ da öyle” diye konuşuyor. Taliban sözcüsü ise kendilerine yöneltilen suçlamaları reddediyor ve “Afganistan artık afyon

Afganistan, elektronik cihazlar ve elektrikli otomobiller için pillerde kullanılan bir metal olan lityumda büyük bir potansiyele sahip.... Sıfır karbon ile çalışan araçlara geçiş hızlandığından dolayı bu durum, zenginlik fazlasıyla önem kazanıyor. Lityum rezervlerinin güncel değerinin 3 trilyon doları bulduğu tahmin ediliyor. Pentagon’a göre, Afganistan “Lityumun Suudi rabistan’ı” olabilir.