Ürdün’de yarım kalan şarkı: Arap Baharı mı?

Ürdün’de Imf’nin tavsiyesi üzerine kabul edilen Gelir Vergisi Yasası ülkede toplumsal kesimlerin tepkisini çekti. Bir haftadan beri Yasa karşıtı yapılan gösteriler sonucunda, Kral’ın da talebi ile hükümet istifa etti. Devamında Veliaht Prens Hüseyin’in göstericilerin arasını girip onlara barışçıl tepkilerinden dolayı teşekkür etmesi geldi. Kral ve veliaht prensin göstericilerden taraf olmasının altında, gösterilerin Kraliyet rejimine tehdit oluşturması çekincesi yattığı söylenebilir.

Ürdün’de hal-i hazırda işsizlik, yoksulluk, Filistinli ve Suriyeli mülteciler, sağlık ve eğitim sektörlerindeki yüksek vergiler, yolsuzluk vb. sorunlar bulunmaktadır. Sokak gösterilerinde başlıca 33 tane sivil toplum kuruluşunun faaliyeti görülmektedir. Bunların en önde geleni bağımsız bir gençlik hareketi olan Hirak Shababi’dir. Bununla birlikte 300 bin üyeye sahip Ürdün Mühendisler Birliği ve Ürdün Öğretmenler Sendikası’nın protestolarda ağırlığı hissediliyor. Böylece hükümet karşıtı gösterileri eğitimli kesimlerin yönlendirdiği görülmektedir.

Halkın her kesiminden protestolara katılımı, protestoların temelinin sosyo-ekonomik sebepler oluşturduğu görüldüğünde akıllara ilk gelen soru “Ürdün’de Arap Baharı mı yaşanıyor?” sorusudur. Çünkü Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde 2011 yılında başlayan ve devam eden yıllarda yaşanan Arap Baharı ayaklanmalarının ana sebepleri, bugün Ürdün’deki olaylarla çok büyük benzerlik gösteriyor.

Ürdün’de yaşananları daha iyi anlayabilmek için ülkenin yakın geçmişindeki siyasî meselelere değinmekte fayda vardır.

Ürdün’de yıllarca süren siyasî talepler 1992’de siyasî partilerin kurulmasının önünü açtı. Mevcut Kral II. Abdullah 1999’da babasının ölümü üzerinde tahta geçmesiyle birlikte, bir takım ekonomik ve siyasî reformları gerçekleştirme yoluna gitti. Ürdün, Saddam Hüseyin’i deviren Uluslararası Koalisyon’a destek verdi. Saddam sonrası istikrarsızlaşan Irak’tan binlerce kişi Ürdün’e göç etti. Iraklı göçmenler de ülkede ayrı bir sorun oluşturdu.

Haziran 2003’te ilk Genel Seçimler yapılarak, Kral yanlıları Parlamento’da 3’te 2 çoğunluğu elde etti. Genel seçimler ise Kasım 2010’da yapıldı. Seçimler sonucunda Parlamento’daki sandalyelerin büyük kısmı hükümet taraftarı bağımsız adaylardan oluşunca, Ürdün’de geniş çapta gösteriler yaşandı. Aynı zamanda Müslüman Kardeşler’in siyasî kanadı İslâmî Hareket Cephesi seçimleri boykot etti.

2011’de başlayan Arap Baharı sürecinde Kral, Başbakan Samir Rifai’yi görevden aldı ve yerine Maruf Bakhit’i atadı. Muhalifler ve göstericiler gelişmeleri olumlu karşılarken, yolsuzluğa karşı tedbir alınmasını da talep ettiler. Bu amaçla, yolsuzluğa karıştığı iddia edilen Başbakan Bakhit görevden alınarak, yerine Avn el Hasavne atandı. Reform taleplerine cevap vermekte yetersiz kalan Hasavne de Nisan 2012’de istifasını verdi. Fayez Taravne yeni Başbakan olarak getirildi. Aynı yıl artan gösteriler sonucunda Kral, Ekim 2012’de Parlamento’yu feshederek erken seçim kararı aldı. Andullah Nusur Başbakanlığa getirildi. Müslüman Kardeşler yapılacak seçimleri boykot edeceklerini ve gösterilere devam kararı almıştı.

Kasım 2012’de hükümetin petrol ürünlerinde sübvansiyonu kaldırması üzerine, protestocular ve Kral yanlıları arasında çıkan çatışmada 3 kişi öldü. Yapılan yürüyüşlerde “monarşiye son” çağrıları yapılmıştı.

Ocak 2013’te yapılan seçimler için Bağımsız Seçim Komisyonu kurulması gelişme olarak kaydedildi. Kral, Başbakanı tek başına atarken, Parlamento ilk defa Başbakanı seçmek için oturumlara başladı. Kral, Parlamento’ya danışarak Abdullah Nusur’u tekrar Başbakan atayarak ağırlığını hissettirdi.

“Gerçekleşen olaylar Ürdün’de yarım kalan Arap Baharı’nın devamı mıdır?” sorusunu akıllara getiriyor. Arap Baharı’nı yaşayan ülkelerde “ekmek, özgürlük, sosyal adalet” toplumsal unsurların temel talepleriydi.

Ürdün’de son bir haftadır devam eden gösteriler bir bakıma amacına ulaştı. Kral’ın ve hükümetin geri adım atması, göstericilerin cesaretlenmesinde etkili oldu demek yanlış olmayacaktır. Ancak protestoların devam ettiği göz önüne alınırsa, göstericilerin yeni taleplerde bulunması ihtimaller dahilindedir.