Hikmet Bayur ve İnkılâp Tarihi dersi (1)

Millî Eğitim Bakanlığı (Maarif Vekâleti) tarafından, İnkılâp Tarihi dersi, 3 Aralık 1933’ten itibaren lisenin her sınıfı için “mecburî ders” hâline getirildi.

Aynı ders, aynı eğitim-öğretim yılı (193334) içinde üniversitelerde de mecburî ders olarak okutulmaya başlandı.

Üstelik, İstanbul Üniversitesi’ndeki ilk ders, 4-5 Mart (1934) günlerinde dönemin Milli Eğitim Bakanı Prof. Hikmet Bayur tarafından verildi. Yaranmacı ve “Kraldan çok kralcı” kesilen Bayur, gariptir ki, aynı yılın Temmuz’unda o makamdan azledildi. Yine gariptir ki, 1980’in aynı günlerinde öldü.

O halde, k md r bu H kmet Bayur?

Bugünkü nesil, 1881-1980 tarihleri arasında (yüz yıl) yaşamış olan Ordinaryus Profesöz Yusuf Hikmet Bayur'u pek tanımaz, bilmez. Oysa, özellikle ifade edelim ki, yakın siyasî ve ideolojik tarihimiz itibariyle, Hikmet Bayur, son derece renkli ve önemli bir şahsiyettir. Onun için, onu yakından bilmek ve tanımak lâzım. Bayur’un önemli kişilikler arasında olmasının bir sebebi de, son derece etkili ve yetkili makamlarda bulunmasına rağmen, birbirinden farklı, hatta zıt siyasî kimliklere bürünebilme becerisinde yatıyor.

***

Hikmet Bayur, Sadrâzam Kâmil Paşanın torunudur. Kâmil Paşa (1833-Kasım 1913), Babıâli Baskını esnasında, Enver Paşa tarafından kafasına silâh dayatılarak Sadrâzamlıktan istifa ettirilen kişidir. Bu hükûmet darbesinin bir sebebi, Edirne’nin Bulgar işgaline uğraması, Kâmil Paşanın Halaskârân-ı Zâbitân’a, dolayısıyla Sultan Abdülhamid’e taraftar görünmesiydi. Dikkat çeken bir başka nokta şudur: Mustafa Kemal’in ölümü üzerine yeni cumhurbaşkanı adayını belirlemek için10 Kasım (1938) günü 323 kişi ile toplanan Cumhuriyet Halk Partisi meclis grubu toplantısında, oyunu İsmet İnönü’ye vermeyen tek kişi, tek milletvekilidir.

Şimdi, yakın tarihimizde önemli roller üstlenmiş olan “Sağcı Kemalist” Hikmet Bayur'u biraz daha yakından tanıyalım:

1. Tahsilini tamamladıktan sonra, Meşrûtiyet döneminde tarih öğretmenliği yaptı.

TARİHİN YORUMU 3 ARALIK 1933

2. İstiklâl Harbi döneminde, Kuvâ-yı Milliye salarında yer aldı.

3. 1920'de Ankara hükümetinin Hariciye işlerinde çalışmaya başladı ve 1923'te Lozan görüşmelerinde danışmanlık yaptı.

4. Aynı yıl, Londra ve ardından Belgrad Türk elçiliğinde görev yaptı.

5. 1927'de Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, ertesi yıl da Kâbil Büyükelçisi oldu.

6. 1933'de Manisa milletvekili seçildi ve Ekim 1933-Temmuz 1934 arasında Millî Eğitim Bakanlığı yaptı.

7. Bakanlık döneminde, "Üniversite Reformu" adı altında, bütün üniversite ve yüksekokullara mecburi olarak Türk İnkılâp Tarihi dersini koydurdu. Bakan iken, İstanbul'a gelerek, üniversitede 4 Mart 1934'te ilk Türk İnkılâp Tarihi dersini bizzat kendisi verdi. Bu dersin, bundan sonra bütün okullarda kesintisiz şekilde devam edeceğini söyledi.

8. 1946'da Cumhuriyet Halk Partisinden ayrılarak, Demokrat Partiye geçti.

9. Temmuz 1948'de bir grup arkadaşıyla birlikte Dp'den ayrılarak ve partiyi ortadan ikiye bölerek, bu kez Millet Partisinin (MP) kurucu üyesi oldu.

10. Aynı dönemde Meclis'te grup kuran Mp'nin ilk resmî Genel Başkanı oldu. İki yıl müddetle bu makamda kaldı. Hatta, Mp'nin yayın organı olan "Kudret" gazetesinin de başyazarlığını yaptı.

11. 1952'de Mp'den ayrıldı. Bu kez, Dp'lilere meyletti, ancak partiye üye olmadı. Bağımsız olarak 1954 ve 1957 seçimlerinde Demokrat Parti listesinden tekrar Manisa milletvekili seçildi.

12. Bu sebeple, 27 Mayıs 1960'tan sonra o da Yassıada'da yargılanıp cezalandırıldı. Ancak, 1963 affıyla—siyasete bir daha bulaşmamak şartıyla—serbest bırakıldı.

13. Bundan sonraki hayatını Türk İnkılâp Tarihini anlatmak ve M. Kemal meddahlığını yapmakla geçirdi. Nitekim, "Atatürk, Hayatı ve Eseri" isimli kitabını 1963, "XX. Yüz Yılda Türklüğün Tarihi" isimli kitabını ise 1974'te yayımlattı.