Koronavirüs ve ekonomi

üresel tehdit” koronavirüse bütün dünyada köklü sağlık tedbirlerinin yanısıra ciddi ekonomik tedbirler alınırken, Türkiye’de hâlâ kayda değer bir adım atılmış değil.

Dünyada özellikle dar gelirliler için kapsamlı “ekonomik önlemler” alınıyor. Bir trilyon dolar ayıran ABD’DE belirli gelirin altındaki Amerikalılara bin dolarlık çek dağıtılıp çalışanların gelir ve diğer vergileri erteleniyor. Fransa doğalgaz ve elektrik faturaları devlet tarafından ödeniyor. “Kimse işsiz kalmayacak” teminatı veren Macron, “hiçbir şirketin ilas riski altında batmasına izin verilmeyeceğini, herkesin gıda ve temel ihtiyaçlarının karşılanacağını” taahhüd ediyor. İspanya’da 200 milyar euro tahsisle işsizlik ödemeleri genişletiliyor. Kanada Başbakanı Trudeau, “Parayı, faturaları düşünmeyin, işimi kaybeder miyim diye korkmayın, sağlığınızı düşünün. Para bizim işimiz, destek için 83 milyar dolar ayırdık”diye halka moral veriyor. Almanya 550 milyar euro ayırmış; Merkel, “aşarız” güvencesi veriyor. Polonya 54 milyar dolar tahsis etmiş.

KAPSAMLI “EKONOMİK

PAKET” TEDBİRİ Gerçek şu ki ekonomistler resmi rakamlarla yüzde 13.7 ile işsizliğin rekora ulaştığı, üniversite mezunlarının da içinde olduğu genç işsizliğin yüzde 25.4’e vardığı vartada, salgınla istihdam çarkının durmasıyla Türkiye’de bir milyonu bulacağı belirtilen işten çıkarmaların yasaklanmasın öneriyorlar.

Özel sektörde “ücretsiz izin”i kabul etmeyenlerin işine son verilmesine karşı zorunlu çalışanların dışındakilere “ücretli izin”in zorunlu hale getirilip işsizlik maaşı sürelerinin uzatılmasının önemini vurguluyorlar. İşsizliğin sübvanse edilmesinin, zora düşen işletmelerde çalışanların maaşının işsizlik sigortasından karşılanmasının, yoksul âilelere belli nakit desteği temininin gereğine dikkat çekiyorlar.

Bu süreçte âile yardımı sigortası çıkarılması ve en az iki bin liralık gelir güvencesinin sağlanması; kapatılan işyerleri, küçük esnaf ve Kobİ’lerin vergi ve sigorta primleriyle kira harcamalarının karşılanıp, elektrik, su, doğalgaz faturalarının devletçe ödenmesinin lüzûmunu bildiriyorlar.

Ayrıca küçük ve orta boy işletmelere sicil affının çıkarılması; çiftçilerin borçlarının yapılandırılarak bir yıl ertelenmesi; dolar garantili ihâlelerde devletten milyarlarca dolar alan müteahhitlerin alacaklarının sonraya bırakılması öneriliyor. Bu arada en az 131 milyar lira olduğu söylenen ve işçiler, işsizler ve işini kaybedenlerin hakkı olan “işsizlik fonu”nun amacı için kullanılmasının önemi üzerinde duruluyor.

Ne var ki bütün bu önerilere karşı “işçi çıkarmayın!” çağrısında bulunan siyasi iktidarın, sadece işverene ve büyük şirketlere destek vermekle kaldığı; Cumhurbaşkanı’nın “koronavirüs ekonomik tedbir paketi”nde sözünü ettiği 100 milyarın 98 milyarı yine büyük işletmelere, sermayeye, işverene verilirken, işini kaybedenlere, işsizlere ve tarıma “sosyal destek paketi” taleplerinin karşılıksız bırakıldığı; bütün çağrılara rağmen hâlâ işçiye, esnafa ve çiftçiye kapsamlı desteğin verilmediği görülüyor.

Alâyıvâla ile açıklanan “torba kanun”da en düşük emekli maaşının bin 500 liraya çıkarılmasıyla, kısa çalışma ödeneği şartlarının gevşetilmesiyle, emeklilere zaten verilen “bayram ikramiyesi”nin bir ay öne çekilmesiyle, yaşlılara bedava kolonya ve maske dağıtılmasıyla, esnaf ve sanatkârın vergisinin üç ay ertelenmesiyle kalınmış. Oysa esnaf ve sanayici erteleme değil, af istiyor.

ÖNERİLER DİKKATE ALINMALI Özetle bu vetirede, kapanan ya da ya da çoğu haftalarca siftah yapmayan esnafın -ertelenenvergi ve sigorta primlerini nasıl ödeyeceği bilinmezken, hâlâ en üst düzeyde “her türlü tedbir aldık, alıyoruz” tekrarlarıyla“ekonomik destek”meselesi karambole getiriliyor.

Ve en çarpıcısı da, Borsa İstanbul’da “Anadolu Ajansı Özel Yayını”na katılıp Cumhurbaşkanı’nın duyurduğu “paket”i değerlendiren Hazine ve Maliye Bakanının, elektrik su ve doğalgaz faturalarındaki ertelemeye dair “şu anda bu gündemimizde yok” deyip hâlâ “pembe tablolar” çizmesi. (gazeteler, 19.3.20)

“Türkiye’nin böyle bir küresel süreçten belki en hazırlıklı, en tedarikli, en güçlü, en pozitif kazanımlarla çıkacak ülke olacağını” ileri sürmesi. Ve “borsadan hisse alma zamanı” tavsiyesinde bulunması…

Siyasi iktidar, muhalefetten, sendikalardan, esnaf teşkilâtlarından ve sivil toplum kuruluşlarından gelen benzer önlem önerilerini politik polemiklerle kulakardı etmemeli; zaten ağır şekilde hissedilen krizle ciddi kırılganlık içinde olan ekonominin bütünüyle çöküşüne tedbir almalı…