DEMOKRASİ KRİZİNDEN EKONOMİK KRİZE
E lkonomideki genel durum ve gidişatla ilgili olarak Dr. Mustafa Durmuş’un t24’te yayınlanan ve Yeni Asya’nın manşet yaptığı değerlendirmesi (28.8.20) düşündürücü. O analizde çizilen tablo özetle şöyle: Türkiye ekonomisi Dünya Bankasına göre yüzde 3.8, IMF’YE göre yüzde 5, OECD’YE göre yüzde 6’ya yakın bir oranda küçülecek.
l Yeni yatırım yok. Sanayi üretimi yılın ikinci çeyreğinde yüzde 16.9 azaldı. Perakende satışlar ve özel tüketim harcamaları da. l Dolar kuru 7.40’ın üzerine çıktı. l Vergi gelirleri azalırken, bazı devlet harcamaları ciddî olarak arttı. Salgın nedeniyle başta sağlık harcamaları olmak üzere verilen teşvik ve sübvansiyonlarda, büyük inşaat ve enerji şirketlerinin kurtarılması için verilen malî desteklerde ciddî artışlar söz konusu.
l Piyasaya göre daha ucuz faizlerle kredi ve düşük kurdan döviz sattıkları için zarar eden kamu bankalarının zararı, bir türlü düşürülemeyen lüks devlet harcamaları, askerî harcamalar, iç güvenlik harcamaları, Kamu-özel İşbirliği yöntemi altında yapılan büyük alt yapı projelerinin bütçeye getirdiği yükler dahil edildiğinde durum iyice kötüleşiyor.
l Bütçe açığı, Hazine nakit açığı, kamu borçlanması ve faiz ödemeleri önlenemez biçimde arttı. 2016’da 38.2, 2017’de 60.4, 2018’de 72.8, 2029’da 80.6 milyar liraya yükselen bütçe açığı 2020’nin 7 ayında (Ocaktemmuz) 139.2 milyar lira olarak gerçekleşti.
l Geniş tanımlı istihdam kaybı yüzde 50, gerçek işsiz sayısı 17.2 milyon. Gerçek enflasyon ve yoksulluk yüzde 30’un üzerinde.
l Bütçenin yüzde 13.2’si (145 milyar TL) iç ve dış güvenlik, yargı hizmetlerine ayrıldı. Sermayelerinin tümüne yakını devlete ait olan savunma sanayii şirketlerinin kullandığı 98.5 TL ve Meclis denetimine tâbi olmayan Savunma Sanayii Destekleme Fonunun 23.9 milyar TL harcaması ile oran yüzde 25’e çıkıyor.
l Silâh sanayiinde satışların dörtte üçünün iç pazarda ve temel alıcısının da devlet olduğu dikkate alınırsa; sermaye kesimine verilen desteklerin yanı sıra, otoriterleşme ve militarizmi arttırmada kullanılan devlet harcamalarının bütçe açığını artıran faktörlerden biri olduğunun altını çizmek gerekiyor.
Demokrasi krizinin ekonomi krizini de nasıl tetiklediğinin izahı bu verilerde görülüyor.