HATIRLATMA GÜZEL, ICRAAT GEREK
Türkiye’yi ziyarete den Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Başkanı olan Robert Spano, katıldığı değişik toplantılarda önemli ve isabetli hatırlatmalar yapmış. AİHM Başkanı Spano’nun tesbitleri elbette ilk defa yapılan tesbitler değil. “Akıl için yol bir”anlayışı gereği bu ve benzeri tesbitleri yapan binlerce hukukçu var. Zaten ‘hukukçu’ olup da başka türlü tesbitlerde bulunulması akıl alan bir tavır olamaz.
Hemen hatırlamak gerekirse, çok yakın zaman önce AB Büyükelçisi Christian Berger de yaptığı bir açıklama, “Hukukun üstünlüğü bizim için çok önemli bir kavram. Aslında Avrupa Birliği’ni, üye devletleri birbirine bağlayan şey budur” demişti. (Yeni Asya, 31 Ağustos 2020)
Türkiye Adalet Akademisi’nde düzenlenen “24. Dönem Hâkim ve Savcı Adayları Eğitimi Açılış Töreni”ne katılan Spano, konuşmasında hukukun üstünlüğü ilkesinin altını çizmiş ve “Bu ilke, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sisteminin kutup yıldızı. Bize yol gösteren, ileriye gitmemizi sağlayan parlak yıldız. Hukukun üstünlüğü ilkesi, demokrasi ve insan onuru temel ilkeleriyle birlikte bugünkü hukukî ve ahlâkî temeli ortaya koyuyor” ifadesini kullanmış. (euronews.com, 3 Eylül 2020)
“Avrupa Konseyi’nin değerleri, bugün aslında geçmişte olduğundan çok çok daha önemli” diyen Spano, hukukun üstünlüğünün, siyasî ve idarî geleneklerle birlikte Avrupa ülkelerinin ortak mirasının bir parçası olarak görüldüğünü hatırlatmış.
Spano, aynı konuşmasında; “Kişinin düşünce bağımsızlığını koruması ve beslemesi, hayatını dilediği gibi yönetmesi, toplumsal sorumluluklarını anlaması, mutluluk, başarı ve iç huzuruna kavuşması için ve kişinin yaşadığı toplumun şeffaf, istikrarlı ve öngörülebilir olması, uyuşmazlık çözümünde bağımsız ve tarafsız mekanizmalardan istifade edilebilmesi hukukun üstünlüğü çerçevesinde kavramsal açıdan çok önemlidir. Toplumda yargının fonksiyonsuz olması, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının esas alınmaması sonucu, topluma yabancı yatırım çekilmesi mümkün olmaz” tesbitini de yapmış.
“İktidardaki kişiler mahkemeleri kontrol edemez. Kanunlar sadece halka değil, aynı zamanda gücü elinde bulunduranlara da her an uygulanabilmelidir. Kanunun üzerinde hiç kimse yoktur” diyen Spano’nun bu tesbiti, “Kuvvet kanunda olmalı. Yoksa, istibdat tevzî olunmuş olur” diyen (Divân-ı Harb-i Örfî, s. 64) Bediüzzaman Said Nursî’nin ifadesini tasdik etmiş olmaz mı?
AİHM Başkanı Spano, başka şeyler de söylemiş. Ama tamamı “hak, hukuk ve adaletsiz olmaz” anlamına gelen tesbitler. Bu hatırlatmaları Türkiye’yi idare edenler de dinlemiş ve muhtemelen konuşma sonrası AİHM Başkanı Spano’yu tebrik de etmişlerdir. Zaten ‘hukukçu’ kimliği olan bir idarecinin bu tesbitlere itiraz etmesi mümkün değil. Acaba bu konuşmaları dinleyen idareciler “Bu sözler bize. Evimizin önünü süpürelim” diye düşündüler mi?
AİHM Başkanı olan Robert Spano’nun ülkemizi ziyareti sırasında ‘fahri doktora unvanı’ alacak olması haklı olarak eleştirilere muhatap oldu. Hak, hukuk ve adalet anlayışından uzaklaşmış, AİHM’IN aldığı ‘kesin’ kararları dahi uygulamayanlardan böyle bir unvan almak elbette büyük bir çelişkidir. İşin içindeki işlerden haberimiz olması mümkün değil, ama muhtemelen AİHM çevresinin de bununla ilgili bir değerlendirme yapması beklenir.
En nihayet ‘hak, hukuk ve adalet’ hem Türkiye’nin hem de dünyanın en önemli gündem meselesidir ve Türkiye bu kurallara uymakla “Büyük Türkiye” hedefine ulaşabilir. Hak, hukuk ve adalet anlayışının dikkate alınmadığı yerde ‘ot’ dahi bitmez, bilelim vesselâm.