Ermenistan’da darbe

Ermenistan ve Azerbaycan arasında geçtiğimiz 12 Temmuz 2020’de başlayan sınır çatışmaları hatırlardadır. Sonra Ermeni kuvvetlerinin Ekim 2020’de Dağlık Karabağ’daki Azerbaycan güçlerine saldırdığı görüldü. Azerbaycan, girdiği bu savaşta büyük bir üstünlük göstermiş ve kazanmıştı.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte, Ermenistan ve Azerbaycan arasında çatışmalar geçtiğimiz 30 yıllık sürede bölgedeki gelişmelerin belirleyicisi olmuştur. Azerbaycan, başta petrol olmak üzere yer altı kaynaklarının sayesinde ciddî kalkınma hamleleri yapmıştır. Ancak Ermenistan’ın yer altı kaynaklarından mahrum olması ve bulunduğu coğrafyada sıkışması, Ermeni halkının yeterli refah düzeyine ulaşmasını engellemiştir.

Ermenistan’da dış politika Azerbaycan karşıtlığıyla yürütülürken, bunun iç politikadaki yansıması ise, milliyetçi söylemlerle işbaşına gelen hükümetler oldu. Ancak 23 Eylül 1991’deki bağımsızlıktan bugüne görev yapan Ermenistan hükümetlerinin, ülke gerçeklerini görmekte pek başarılı olamadıkları anlaşılıyor. Çünkü Ermenistan yöneticileri kalkınma, demokrasi, hukuk, barış gibi uluslar arası değerleri fark etmekte oldukça geciktiler.

Ermenistan’ın diğer bir gerçeği de işsizlik, yoksulluk, yoksunluk, gelir dağılımı adaletsizliği vb. sosyo-ekonomik problemlerdir. Bununla birlikte ülkedeki heterojen siyasî yapının getirdiği istikrarsızlık da unutulmamalı.

İstikrarsızlıklar içindeki Ermenistan’da, Başbakan Nikol Paşinyan’ın 24 Şubat 2021’de Genel Kurmay Başkanı Onik Gasparyan’ı görevden aldığı haberleri basına yansıdı. Ardından 25 Şubatta 41 ordu komutanından açıklama geldi. Açıklamada “uzun bir süre Ermenistan Silâhlı Kuvvetleri, mevcut hükümet tarafından Silâhlı Kuvvetleri itibarsızlaştırmayı amaçlayan saldırılara sabırla tahammül etti. Ancak her şeyin bir sınır var. Verimsiz yönetim ve dış politikadaki ciddî hatalar ülkeyi çöküşün eşiğine getirdi. Mevcut durum nedeniyle Silahlı Kuvvetler, Başbakan ve hükümetinin istifasını talep ediyoruz” ifadesi kullanıldı.

Paşinyan’ın,“karabağ savaşında Rus yapımı İskender füzelerini kullandık. Ama patlamadı” açıklamasını yaptığı için darbenin arkasındaki aktörün Rusya olduğu değerlendirmeleri yapıldı. Ancak bu iddiayı kabul etmeyen Rusya’dan, gelişmelerin Ermenistan’ın kendi içişleri olduğu bildirildi.

Ordu tarafından istifası istenilen Paşinyan, halkı seçilmiş hükümeti desteklemek için meydanlara çağırdı. Meydanlara dökülen Paşinyan taraftarı halk kesimleri “ordu siyasî süreçlerin içine çekilemez. Ordu yalnızca halka ve onların seçtiği siyasî otoriteye itaat etmelidir”sloganlarıyla yürüyüş yaptılar. Bununla birlikte Cumhurbaşkanı Armen Sakissian da taralara “sağduyu ve itidal” çağrısı yaptı. Şu anda ordunun darbeci tarafta, polisin ise Paşinyan’dan yana olduğu belirtiliyor.

Paşinyan yanlıları meydanlarda, hükümete destek ve darbe karşıtı duruş sergilemektedir. Diğer taraftan muhalefetteki Anavatan Kurtuluş Hareketi lideri Vazgen Manukyan ise, Yerevan Özgürlük Meydanı’nda toplananlara,“halkı farklı gruplara ayırmak ve çatışmaları kışkırtmak amacıyla halkla, ordu arasında bir çatışmayı teşvik etmeye çalışıyorlar” diye hitap etti. Manukyan, görevdeki başbakanı devirmek için aktif kampanya çağrısında bulunan siyasetçi şeklinde belirtiliyor. Manukyan konuşmasının devamında“halkla ordu arasında önemli birlik anını” vurgulayarak “ordu, kilit düşmanı tesbit etmek için Anayasal bir hakka sahip ve bu sebeple Paşinyan’ı tespit ettiler. Bu kişi şu anda en büyük güvenlik tehdidimiz. Polis, Ulusal Güvenlik Servisi ve diğer hükümet kurumları ordunun salarına katılmalı. Adımım İttifakı milletvekilleri de Parlamento’dan ayrılmalıdır” dedi.

Paşinyan muhalilerinden Manukyan böylece tarafını belirtmiş oldu. Diğer siyasî unsurların alacakları pozisyonun netleşmesi bekleniyor.

Ermenistan’da yönetici kesimleri arasında, Ekim 2020’deki Dağlık Karabağ savaşının yenilgisi ve derinleşen sosyo-ekonomik sorunların hesaplaşmasının yapıldığı kuvvetle muhtemeldir. Savaştaki yenilgi ile Paşinyan’ın istifa edeceği konuşulmaktaydı. Ancak Paşinyan’ın, ordunun darbe girişimini engelleyerek, bugün için istifa söylemlerini susturmuş görünüyor.

Engellenen darbenin, Ermenistan ekonomisine ve siyasetine yansımasının ne/nasıl olacağı merakla beklenmektedir.