શિ¢ક્ષણમાંાં ડ્રોોપ આઉટનો રેશિ¢યોો સમાંાજનરી પ્રગશિ’ માંાટે હાાશિનકાારકા
‘પ
ઢેેગા ઇન્સિન્ડીયા તી તો આંગે બઢેેગા ઇન્સિન્ડીયા’ એવા સૌૂત્રીો સૌાંળવામાાં ખૂબ સૌારાા લાગે છેે. પણ ક્તિશીક્ષણ ક્ષેત્રીે હેકીકત કંઇ જુદી જ છેે. ક્તિશીક્ષણ જગતમાાં અધીવચ્ચેેથીી અભ્યાસૌ છેોડીી દેતાં બાળકોનાી સૌંખ્યામાાં છેેલ્લાા દસૌકામાાં ઝાાઝાો ફાેરા નાથીી પડ્યોો. અધીવચ્ચેેથીી ણવાનાું છેોડીી દેતા ક્તિવદ્યાાથીીઓનાો દરા જે અંગ્રીેજીમાાં ‘ડ્રોોપ આંઉટ રાેક્તિશીયો’ તરાીકે ઓળખાય છેે. એ દરા આંજે પણ સૌામાાક્તિજક અનાે શીૈક્ષક્તિણક જગતનાી સૌમાસ્યા બનાી રાહ્યોો છેે એ પણ સૌામાાક્તિજક અનાે શીૈક્ષક્તિણક જગતનાી સૌમાસ્યા બનાી રાહ્યોો છેે એ સૌામાાક્તિજક પ્રગક્તિતમાાં અવરાોધીક બનાી રાહ્યોો છેે.
યુનાેસ્કોનાો ઓગષ્ટ 2016નાો રાીપોટટ જોઇએ તો ધીો. 10 પછેી 47 ક્તિમાક્તિલયના યુવા ડ્રોોપ આંઉટ એટલે કે 10માા પછેી અભ્યાસૌ છેોડીી દેનાારાનાી સૌંખ્યા હેતી. જ્યારાે (એએસૌઇઆંરા) એન્ટ્રઅલ સ્ટેટસૌ ઓફા એજ્યુકેશીના રાીપોટટનાા આંંકડીા
માુજબ પ્રાથીક્તિમાક ક્તિશીક્ષણમાાં રાાજસ્થીાનાનાો ડ્રોોપ આંઉટ રાેક્તિશીયો સૌૌથીી વધીુ 69.72 ટકા તથીા પ્રાથીક્તિમાકથીી ઉપરાનાા ક્તિશીક્ષણણનાો દરા 71.8 ટકા હેતો. જ્યારાે ગુજરાાતમાાં 15થીી 16 વર્ષષનાી ઉંમારાનાી છેોકરાીઓમાાં 22.5 ટકા તથીા છેોકરાાઓમાાં 16.3 ટકા ડ્રોોપ આંઉટ રાેક્તિશીયો હેતો. માધ્યપ્રદેશીમાાં આં દરા 28 ટકા હેતો. જ્યારાે ક્તિબહેારા, યુપીમાાં 21 ક્તિમાક્તિલયના (3થીી 16 વર્ષષનાા બાળકો)એ અભ્યાસૌ છેોડીી દેવાનાું નાંધીાયું હેતું. જેનાા કારાણોમાાં ક્તિબમાારાી, તથીા સૌેકન્ડીરાી સ્કૂલ રાહેેઠાાણ સ્થીળથીી દૂરા હેોવાનાું હેતું. 3થીી 16 વર્ષષ સૌુધીીનાા 5,60,000 બાળકોએ અભ્યાસૌ અધીવચ્ચેે છેોડીી દીધીાનાું 2016નાા વર્ષષનાા સૌરાકારાી આંંકડીામાાં જણાવાયું છેે. જેમાાં ારાતા 589 ક્તિજલ્લાાનાો સૌમાાવેશી થીાય છેે. વળી શીાળાઓમાાં ગેરાહેાજરાીનાો દરા 25 ટકા નાંધીાયો છેે. એટલે 100એ 25 ક્તિવદ્યાાથીી ગેરાહેાજરા રાહેે છેે.
નાીક્તિત આંયોગનાા આંંકડીા જોઇએ તો ગુજરાાતમાાં 2.94 ટકા છેોકરાા અનાે 3.04 ટકા છેોકરાીઓ ડ્રોોપ આંઉટ રાેક્તિશીયો નાંધીાયો હેતો. જ્યારાે આંંધ્ર પ્રદેશીમાાં છેોકરાાઓ 6.69 અનાે છેોકરાીઓ 5.60 ટકા દરા હેતો. જે સૌમાગ્રી દેશીમાાં વધીુ આંંધ્ર
પ્રદેશીનાો હેતો. એના. એસૌ. એસૌ.ઓનાા સૌવે માુજબ 100માાંથીી 13 બાળકો સ્કૂલે જતા નાથીી. જેનાા કારાણમાાં ણવા કરાતાં માજૂરાીમાાં જોડીાવા વાલીઓનાું દબાણ કે માંતવ્ય હેોય છેે. આં સૌવે કહેે છેે કે, ગ્રીામ્ય ક્તિવસ્તારામાાં આં દરા 34.8 ટકા અનાે શીહેેરાી ક્તિવસ્તારામાાં 22.8 ટકા રાહ્યોો છેે. 19 સૌપ્ટે. 2014નાા સૌવેનાા આંંકડીા માુજબ ધીો. 1થીી 8માાં 6.53 ટકા છેોકરાા અનાે 7.28 ટકા છેોકરાીઓ, તથીા ધીો. 1થીી 5માાં 1.97 ટકા છેોકરાીઓ અનાે 2.0 ટકા છેોકરાાઓ, ડ્રોોપ આંઉટ એટલે અભ્યાસૌ છેોડીી દેનાારા છેે. જ્યારાે ધી1. 10 પછેી છેોડીી દેનાારા 20 ટકાથીી વધીુ દરા રાહ્યોો છેે. જ્યારાે ધીો. 5થીી 1 દરાક્તિમાયાના અભ્યાસૌ છેોડીી દેનાારા 10 ટકા જેમાાં 8.7 શીાળા દૂરા હેોવાનાા કારાણ જાણવા માળ્યું છેે. 2014-15માાં ગુજરાાતમાાં ધીો. 10 પછેી અભ્યાસૌ છેોડીી દેનાારા છેોકરાીઓ 7.28 ટકા હેોવાનાું 5 ઓક્ટોબરા 2016નાા રાીપોટટ (એના.એસૌ. એસૌ. ઓ.) માુજબ છેે. આં બધીા આંંકડીા ક્તિશીક્ષણનાી ન્સિસ્થીક્તિત અનાે સૌામાાક્તિજક પ્રગક્તિત પરા વઘુ અસૌરા કરાે છેે, અથીવા એવનાંુ પ્રક્તિતક્તિબંબ દશીાષવે છેે.
આંદિદવાસૌી ક્તિવસ્તારામાાં કન્યા કેળવણીનાે પ્રોત્સૌાહેના આંપવાનાા અનાેકક્તિવધી પ્રયાસૌો - છેાત્રીાલયો કે યોજનાાઓ હેોવા છેતાં આં પ્રશ્ન આંજે પણ જોવા માળે છેે. આં ડ્રોોપ આંઉટનાું માુખ્ય કારાણ આંદિદવાસૌીઓ બાળકોનાે ઘરાકામા, ખેતીકામા કે ગાયો-બકરાાં રાાવવા જેવા કામાે વળગાડીી દે છેે.
સૌરાકારાનાા પ્રવેશી માહેોત્સૌવમાાં શીાળામાાં પ્રવેશી તો લે છેે, પણ શીાળાએ ના માોકલવું કે અભ્યાસૌ છેોડીાવી દેવો એવી માાનાક્તિસૌકતા વાલીઓનાી આંજેય જોવા માળે છેે. જોકે, અગાઉનાા (2010)નાા
દાયકા કરાતાં એ દરા ઘટ્યોો જરૂરા છેે. પણ હેજુ આં ન્સિસ્થીક્તિત ગુજરાાતમાાં અનાે અન્ય રાાજ્યોમાાં પણ છેે. જો બાળક ણવા જ નાહેં જાય, કે વાલી નાહેં માોકલે તો અંતદિરાયાળ ગામાોનાા ક્તિવકાસૌનાી શીું અપેક્ષા રાાખી શીકાય? બીજી તરાફા વાલીઓનાી માાનાક્તિસૌકતા હેજુ જોઇએ તેવી બદલાઇ નાથીી. કેટલાક સૌમાાજમાાં ધીો. 10 પછેી અભ્યાસૌ છેોડીાવી દેવાનાો (બાળકીઓ) રાેક્તિશીયો વધીુ છેે. જેનાી પાછેળ કેટલીક રૂદિઢેુસ્તતા અનાે ખોટી માાન્યતા જોવા માળે છેે. આં બધીા માાટે હેજુ જાગૃક્તિતનાી જરૂરા લાગે છેે.