વિ¡સ્મૃવિ’
એ
ક સવાારેે અશોોકનેે આભાાસ થયોો કે, એનેી યોાદશોક્તિōમાંાȏ કંઈક તોો ગોોટાાળોો છેે. નેામાં ભાૂલીી જવાાયો છેે કે શોંȏ?
આમાં તોો અશોોક તોનેમાંનેથી એકદમાં સ્વાસ્થ હતોો. રેોક્તિજȏદા કામાંો સ્ફૂૂક્તિતોિથી કરેી લીેતોો. વાકીલી તોરેીકે કોટાટમાંાȏ અનેે વ્યોક્તિō તોરેીકે સમાંાજમાંાȏ એનેા ક્તિવાચાારેોનેંȏ, વાōવ્યોનેંȏ માંૂલ્યો હતોંȏ. બધુંંȏ જ બરેાબરે હતોંȏ, પણ જ્યોાȏ વ્યોક્તિōઓનેાȏ નેામાંનેી વાાતો આવાે કે સમાંસ્યોા સર્જાિતોી. રેોજેરેોજ માંળોનેારેી, આસપાસ રેહેતોી વ્યોક્તિōનેાȏ નેામાં સંદ્ધાંાȏ યોાદ નેહોતોાȏ રેહેતોાȏ.
સવાારેે શોાક વાેચાવાાવાાળોા કાકા આવ્યોા. આ કોણ હશોે, ગોોપી, જગ્ગોં કે માંોતોી? ચાહેરેો જ નેહં વ્યોક્તિō પણ ર્જાણીતોી લીાગોે છેે. જ્યોાȏ રેહે છેે એ ગોલીી, એનેંȏ ઘરે, જમાંાઈએ માંારેીનેે પાછેી માંોકલીેલીી એનેી જંવાાને દીકરેી યોાદ આવાી. દીકરેીનેાȏ ભારેણપોષણ માંાટાે કંઈક કાયોિવાાહી કરેવાાનેી કાકાએ ક્તિવાનેȏતોી કરેી હતોી.
કાકાનેી કરેમાંકથનેી સાȏભાળોીનેે એમાંનેા ઘેરે ગોયોો હતોો. દીકરેીનેે જોઈનેે દંȕખ થયોંȏ હતોંȏ. દીકરેીનેાȏ ભારેણપોષણનેી વ્યોવાસ્થા કરેી આપવાા એણે પૂરેો પ્રયોત્ન કયોો હતોો. પણ, જેનેંȏ નેસીબ જ નેબળોંȏ હોયો એનેે કોણ બચાાવાે? શોીતોળોાનેી ઝપટામાંાȏ આવાીનેે એ માંરેી ગોઈ એ બધુંંȏ જ યોાદ આવ્યોંȏ, પણ એનેંȏ નેામાં યોાદ નેહોતોંȏ આવાતોંȏ.
શોંȏ કરું?ȏ કયોા નેામાંથી બોલીાવા?ંȏ નેામાં પછેૂ ીશો તોો કાકાનેે ખરેાબ લીાગોશો.ે એમાંનેા માંનેમાંાȏ પોતોાનેા માંાટાે જે આદરે, સ્નેહે હશોે એ ગોમાંં ાવાી બસે શો.ે કવાે ી રેીતોે વાાતો શોરૂ કરું?ȏ
એણે અણધુંાયોો સવાાલી કયોો, “કરેમાંદાȏ લીાવ્યોા છેો?”
બંઢ્ઢાા કાકાનેે નેવાાઈ લીાગોી. કરેમાંદાȏ? એ તોો ક્યોારેેયો આવ્યોો નેથી અનેે હજં તોો એ બર્જારેમાંાȏ આવ્યોાȏયો નેથી.
અશોોક ઊભાો થઈનેે અȏદરે ચાાલ્યોો ગોયોો. ગોઈકાલીનેી જ વાાતો હતોી. એક પાટાીમાંાȏ ગોયોો ત્યોાȏયો કોઈનેે સાચાાȏ નેામાંથી બોલીાવાી શોક્યોો નેહોતોો. અનેે હવાે આ કાકા, એટાલીંȏ જ નેહં રેસ્તોામાંાȏ માંળોતોા લીોકોનેાȏ નેામાંમાંાȏ પણ ગોોટાાળોા થઈ જતોાȏ.
ગોઈકાલીે પાનેનેા ગોલ્લેે ઊભાેલીા માંા ધું વા બા બં નેે શોȏકરેનેા નેામાંથી બૂમાં માંારેી હતોી. એળોે ગોઈ. ક્યોાȏથી જવાાબ માંળોે?
એ પાસે પહંચાી જ ગોયોો.
“અરેે સાહેબ, ભાારેે વ્યોસ્તો? બોલીાવ્યોા છેતોાȏ સામાંે ને જોયોંȏ? કદાચા સાȏભાળોાયોંȏ નેહં હોયો!”
“કેવાી વાાતો કરેો છેો, તોમાંે માંનેે
બોલીાવ્યોો? સાહેબ,
માંારેા કાનેમાંાȏ સરેસોનેંȏ તોેલી નેાખંȏ છેંȏ, કાને એકદમાં સાબૂતો છેે. હમાંણાȏ તોમાંે શોȏકરેનેા નેામાંનેી બૂમાં માંારેી એ પણ સાȏભાળોી. માંનેે એમાં કે પાછેળો શોȏકરે પાનેવાાળોાનેી દંકાને છેે એમાંનેે બોલીાવાતોા હશોો.
અશોોકનેા કપાળોે પરેસેવાો વાળ્યોો. સમાંર્જાઈ ગોયોંȏ કે આ શોȏકરેબાબં નેથી.
વાાતો વાાળોી લીેતોા બોલ્યોો, “જવાા દો એ વાાતો. લ્યોો આ ક્તિસગોરેેટા અનેે એ તોો કહો કે બȏનેે પંસ્તોક વાાȏચાી લીીધુંાȏ?”
“કેવાાȏ પંસ્તોક, કયોાȏ પંસ્તોક?” અશોોકનેા માંાથે ફૂરેી આફૂતો આવાી. પંસ્તોકનેાȏ નેામાં યોાદ ને આવ્યોાȏ. શોંȏ બોલીે?
“આ તોો ગોજબ વાાતો અશોોકબાબં. માંારેો ક્તિવાશ્વાાસ કરેો, હુંં કોઈ પંસ્તોક તોમાંારેી પાસેથી લીાવ્યોો નેથી. છેતોાȏ, આજે અક્તિગોયોારે વાાગ્યોા પછેી ઘેરે જ છેંȏ. ર્જાતોે આવાીનેે જોઈ લીેજો ભાઈસાબ.” કહીનેે માંાધુંવાબાબં ચાાલીવાા માંાȏડ્યાા.
“ખરેા છેે લીોકો, કેટાલીી સરેળોતોાથી વાસ્તોં લીઈનેે ભાૂલીી ર્જાયો છેે!” એમાંનેી વાાતોથી અશોોકનેે ચાીઢ ચાઢી. ત્યોાȏ કોઈએ એનેે બોલીાવ્યોો.
સામાંે ઊભાેલીી વ્યોક્તિōએ આત્માંીયોતોાથી પૂછ્યોંȏ, “કેમાં છેો? લીાȏબા સમાંયો પછેી માંંલીાકાતો થઈ. બધુંંȏ ઠીીક છેે નેે?”
‘હે ભાગોવાાને, હવાે આ કોણ હશોે? આટાલીી આત્માંીયોતોાથી વાાતો કરેે છેે, ચાહેરેો
પરિરેક્તિચાતો લીાગોે છેે.”
“શોંȏ સમાંાચાારે?” કોઈ રેીતોે ઓળોખ માંળોે એ હેતોંથી અશોોકે એમાંનેી ખબરે પૂછેી.
“ખાસ સમાંાચાારે તોો એ છેે કે, માંારેા સસરેા ગોંજરેી ગોયોા.”
“ઓહ ! વૃદ્ધાં હશોે નેહં?” અશોોકે સહાનેંભાૂક્તિતોપૂવાિક પૂછ્યોંȏ.
“આજકાલી તોો સૌ વૃદ્ધાં જ નેે? બનેાવાટાી ઘી-તોેલી, પાણી માંેળોવાેલીંȏ દૂધું પીનેે જંવાાને કે બંઢ્ઢાા, સૌનેા સ્વાાસ્થ્યો પરે અસરે થવાા માંાȏડીી છેે, પણ જવાા દો એ વાાતો. આપણી વાાતો કરેીએ.” સામાંે ઊભાેલીા ભાાઈ બોલ્યોા.
“હા, એ વાાતો સાચાી. કહો, તોમાંારુંȏ કામાં કેવાંȏ ચાાલીે છેે?” કંઈક કરેતોાȏ પરિરેક્તિચાતોતોાનેો તોાળોો માંળોે એવાો અશોોકે સવાાલી કયોો.
“અમાંારુંȏ કામાં તોો તોમાંે અખબારેમાંાȏ જોતોા જ હશોો નેે?” સસ્મિસ્માંતો જવાાબ માંળ્યોો.
“અȏ...હા...હા..વાાચાંȏ છેંȏ નેે. તોમાંારુંȏ કલીેક્ટારેીનેંȏ કામાં કેમાં ચાાલીે છેે?”
“કોણ કલીેક્ટારે, કયોંȏ કામાં?”
‘ઓહ, આ કલીેક્ટારે નેથી! હાથમાંાȏ ચાામાંડીાનેી બેગો છેે તોો ઇન્સ્યોોરેન્સવાાળોા હશોે?’
હવાે અશોોકનેા ધુંૈયોિનેો અȏતો આવાવાા માંાȏડ્યાો. એણે સીધુંંȏ જ પૂછેી લીીધુંંȏ,
“માંાફૂ કરેજો, પણ માંનેે તોમાંારુંȏ નેામાં
યોાદ નેથી આવાતોંȏ.”
“તોાજંબ્બીનેી વાાતો. તોમાંારેા નેાનેા ભાાઈનેે એક વાષિ ટ્યુંશોને આપ્યોંȏ હતોંȏ. આપણે એક વાષિ લીૉ સાથે ભાણ્યોા. તોમાંારેા ક્તિપતોા સાથે પણ માંારેી કેટાલીી ઘક્તિનેષ્ઠતોા હતોી? ભાૂલીી ગોયોા? ખરેા છેો તોમાંે તોો!”
“ભાાઈનેે કેટાલીાયો લીોકોએ ભાણાવ્યોો હતોો. લીૉ કૉલીેજમાંાȏ તોો અઢીસો ક્તિવાદ્યાાથી હતોાȏ અનેે ક્તિપતોાજીનેા ક્તિમાંત્રોોનેી સȏખ્યોા સાȏભાળોશોો તોો તોમાંે છેક થઈ જશોો.”
પછેી એ ભાાઈએ કચાેરેીનેી માંંલીાકાતો યોાદ કરેાવાી.
“વાાતો લીાȏબી કરેવાાનેા બદલીે તોમાંારુંȏ નેામાં કહી દો નેે ભાઈસાબ.” અશોોક ખરેેખરે અકળોાયોો.
“ઓહ, એમાં વાાતો છેે. માંારુંȏ નેામાં નેીલી માંાધુંવાદાસ છેે. આઇ. એસ. કયોાિ પછેી કાસ્મિÇમાંરે કક્તિમાંશોનેમાંાȏ છેંȏ. સસરેા ગોંજરેી ગોયોા એટાલીે અહં આવ્યોો છેંȏ. લીાગોે છેે કે સાચાે જ તોમાંનેે ઠીીક નેથી લીાગોતોંȏ.” નેીલીનેંȏ
આત્માંસન્માંાને ઘવાાયોંȏ.
શોરેમાંથી અશોોક નેીચાંȏ જોઈ ગોયોો. “હા, કેટાલીો સમાંયો સાથે પસારે કયોો હતોો નેહં ! તોમાંનેે સમાંોસા બહું ભાાવાતોાȏ. હવાે યોાદ આવ્યોંȏ. એ કેવાી રેીતોે ભાંલીાયો? પણ, નેવાિસ બ્રેેક ડીાઉનેનેા લીીધુંે નેામાં યોાદ નેથી રેહેતોાȏ. શોંȏ કરુંȏ?”
નેીલીનેે ક્તિવાશ્વાાસ ને આવાતોો હોયો એમાં ડીોકં ધુંંણાવ્યોંȏ. નેમાંસ્કારે કરેીનેે ચાાલીવાા માંાȏડ્યાા.
એ પછેી તોો રેસ્તોામાંાȏ કટાે લીાયો લીોકો માંળોતોા રેહ્યાા. દરેકે વાખતોે એમાંનેી સાથે સખં -દȕં ખનેી, હસી-માંર્જાકનેી વાાતોો થતોી રેહી. પણ, નેામાં ને જ યોાદ આવ્યોા.ȏ હવાે અશોોકનેે ક્તિચાતોȏ ા થતોી ક,ે રેખનેે એ કોઈનેે ભાળોતોા નેામાંે નેા બોલીાવાી બસે એટાલીે ફૂō ‘કમાંે છેો, સાહેબ?” કહીનેે કામાં ચાલીાવાવાા માંથતોો.
કોઈનેા ઘેરે જવાાનેંȏ થાયો તોો એમાંનેી નેેમાંપ્લીેટા પરેથી ઓળોખ પામાંવાા માંથતોો. ક્યોાȏક આખા નેામાંનેા બદલીે ‘એમાં. સી.માંહાȏક્તિતો’ જેવાી નેેમાંપ્લીેટા હોયો તોો ભાારેે અટાવાાતોો.
માંાધુંવાચાȏદ્ર માંહાȏક્તિતો કે માંાકંડી માંહાȏક્તિતો, શોંȏ નેામાંથી બોલીાવાવાાનેા?
પછેી ર્જાતોનેે સાત્ȏ વાને આપવાા માંથતોો. એ નેામાં ભાલીૂ છે,ે કોઈનેા ગોણં નેથી ભાલીં તોો નેે ! ક્તિવાધુંાતોાએ બનેાવાલીે ી સૃસ્મિƂમાંાȏ સબȏ ધુંȏ ોનેંȏ માંલ્ૂ યો છે,ે એનેી નેા નેહં, પણ સબȏ ધુંȏ ોમાંાȏ લીાગોણીઓનેી ભારેતોી-ઓટા આવાે એનેાથી જીવાને અટાકી નેથી જતો.ંȏ ચાહરેે ો જોઈનેે નેામાં નેથી યોાદ આવાતોંȏ છેતોાȏ આખȏ ો જોઈનેે અતોȏ ȕકરેણ તોો પરેખાયો છેે ને?ે
એ આȏખોથી વ્યોક્તિōનેે પારેખવાા માંથતોો. ક્યોારેેક કોઈ વ્યોક્તિōનેી ધુંૂȏધુંળોી ઓળોખ માંનેમાંાȏ આવાતોી-જતોી. નેામાંક્તિવાસ્મૃક્તિતોનેા લીીધુંે હવાે માંાકંડી કે માંાધુંવા વાચ્ચેે કોઈ ફૂરેક રેહ્યાો નેહોતોો.
હા, ફૂરેક એટાલીો જરૂરે પડ્યાો કે યોૌવાને આથમાંે એ પહેલીાȏ ક્તિવાસ્મૃક્તિતોનેા રેોગોનેે લીીધુંે એ ઘરે ને વાસાવાી શોક્યોો.
(ગોોપીીનાાથ મોોહંંતીી લિલિતી ઉડિયાા વાાતીાɓ – પીર આધાાડિરતી
नााम यााद नाहींंं
ભાાવાાનાુવાાદ)