GAELIC COLUMN ANGUS MACDONALD

Leis an aimsir a th’againn an drasda feumar gabhail cothrom sam bith airson obair a-muigh. Tha làithean air a bhith ann mun làithean samhraidh – socair, grianach, blàth. Agus an uairsin air a sàilean thig gèiltean agus uisg’ a tha fàgail na talmhainn bog, fliuch. An deidh sin a-rithist, thig gaoth fhuar thiormachaidh bho’n àirde ’n ear ’san ear-thuath, a tha fàgail a h-uile càil cho tioram ris a spìon.

Tha na caoraich air tòiseachadh a breth, agus dhèanadh iadsan a chùis leis a h-uile là tioram, grianach a gheibh iad, airson cothrom ceart a thoirt dha na h-uain. ’S math tha cuimhn’ agam a bhith ’g èiridh agus i dìreach air tòiseachadh a’ soilleireachadh air cùlaibh Beinn Phabuil, airson a dhol a’ lorg nan caorach mas deidhinn dhan a sgoil.

Bhiodh sinn a’ cumail cunntas gach bliadhna, ’n uair a dheadh na caoraich air reitheachd, agus mar sin bha beachd againn cuin a bha dùil riutha breth. Gin sam bith a bha m’athair a’ smaoineachadh aig am biodh dà uan, no na tearainnich a bha breth airson a’ cheud uair, bhiodh sinn dhan cumail a-stigh a’s a lot ’n uair a bha àm breth faisg. Ach bha’n còrr a’ dol a-mach dhan a’ mhointeach eadar sinn fhìn agus a’ Bheinn, a h-uile feasgair as deidh dhaibh biadh fhaighinn a poca Ewe and Lamb.

Cha robh e furusda cus aca bhith stigh a’s a lot, cha robh tòrr feur innte leis nach mòran fàs air cho tràth a sin dhan a’ bhliadhna. Bhiodh a feur a bha sinn air a chuir ma seach a-staobhar a’ fàs gann cuideachd, agus bha’m biadh a bha tighinn as na Crofters gu math daor airson a chumail riutha barrachd air aon thurus a’s a là.

Mar sin, bha sinn dhan ionaltraidh a-muigh, ach dh’fheumadh sinn a bhith furachail, gun fhios nach robh gin aca air breth tràth, agus iad ann an cunnart bho fhaoileagan, starragan agus fithich. Aig an àm sin, cha robh guth air iolairean mara, agus bha na h-iolairean agus na clamhainn a bha falbh mointichean agus beanntan Leòdhais agus na Hearadh, a’ furachd ann a sin fhèin.

Bha e furusda gu leòr dèanamh a-mach a robh mi air an coimhead gu leir. Bha fios agam co mheud a bha stigh a’s a lot, agus mar sin co mheud a bha muigh. Bha fios agam cuideachd de’n fheadhainn a bha muigh, agus dh’aithnichinn iad gu leir. Bha cuid eigin ag radha rium a là eile, agus e folaiseach nach robh iad dha chreids’, gu robh na croitearan ag radha riutha gu faithnicheadh iad na caoraich bho chèile. Rinn mi gàire. Chan e mhain gun gabhadh a h-uile gin aca faithneachadh bho chèile, gu h-àraid na caoraich dhubh-cheannach, ach bha ainm againn airson gach tè.

Dh’fhaodadh sin a bhith a-reir de seòrsa coltas a bh’oirre – a robh i bàn, no breac, no dubh, no donn? A robh cùlan dubh a’s a’ chloimh aice, a robh adhairc càm, no a dhìth, a robh gin dha na casan aice le dath eadar-dhealaichte, an deach a’ togail air a’ bhotul, a robh i fhèin no a mathair buailteach dà uan a bhith aice gach bliadhna? Bha aon chaora againn a rug thall air cùl tigh Ailigean Tòb, agus ’s e Caora Ailgean an t-ainm a chaidh a thoirt oirre-se. Agus dh’aithnicheadh iad uile guth m’athair, ag eigheach “Cir, cir” airson biadh an fheasgair a thoirt dhaibh.

Agus èisdidh na caoraich r’a ghuth, agus gairmidh e a chaoraich fèin air an ainm, agus treòraichidh e mach iad. Is mise am buachaille maith, agus is aithne dhomh mo chaoraich fèin, agus aithnichear le m’ chaoraich fèin mi.