Tha feum aig bile an fhearainn air fiaclan
Tha bile athleasachadh fearainn a’ dol tro Phàrlamaid na halba andràsta. Am beachd ALASDAIR H CAIMBEUL, tha fuaim math agus coltas gealltanach air “Comisean Fearainn na halba” a tha am bile a’ moladh. Ach dè dìreach na cumhachdan a bhios aige? Mus tèid e ’na lagh, a rèir a’ Chaimbeulaich, bu chòir na tha anns a’ bhile a dheanamh an dà chuid nas soilleire ’s nas làidire
THATHAR den bheachd gur ann fo shealbh dìreach 432 duine a tha leth den talamh phrìobhaideach ann an Alba. Tha e mar àireamh bho na Meadhan Aoisean nuair a bha siostam fiùdalach aig àirde. Agus ged a tha anis mu 500,000 acair de dh’fhearann fo shealbh agus stiùir choimhearsnachdan an Alba, chan eil sin ach ’na sgrìob bheag an coimeas ris na rèidhleanan agus monaidhean farsaing th’ aig daoine fa leth agus buidhnean prìobhaideach.
Tha fianais ann, gu hàraidh bho am measg nan coimhearsnachdan fhèin, gu bheil iomairt an fhearainn a thòisich le craitearan ann an Asainte ann an 1993 air diofar mòr a dhèanamh sna ceàrnaidhean a tha nis fo smachd nan coimhearsnachdan. Ach ’s dòcha gun robh an spion
nadh ’s an lùths a bha cho follaiseach nuair a bha an iomairt iongantach seo aig àird an tsiùil air tràghadh rud beag anns na beagan bhliadhnaichean a dh’fhalbh, thoradh chan eil an sporan poblach air a bhith cho fialaidh agus tha an taic phoilitigeach air sìoladh ás beagan.
Ma tha ceartas gu bhith ann a thaobh fearann na halba, agus se ceartas a tha dhìth, feumaidh an taic phoilitigeach sin tilleadh agus tha feum air taic bhon lagh.
Tha coltas ann le Bile AthLeasachadh an Fhearainn gu bheil cothrom gu bhith ann air an taic sin, gu ìre codhiù. Tha am Bile ag iarraidh gum bi aithris aig Riaghaltas na halba air còraichean agus dleastanasan cocheangailte ri fearann. Tha sin a’ fàgail uallach air an Riaghaltas na h amasan aca air son athleasachadh an fhearainn a chur an cèill. Nise tha am pàirt seo den lagh an crochadh air cho taiceil ’s a bhios gach riaghaltas do dh’athleasachadh an fhearainn, ach tha cothrom ann leis a’ chumha seo amasan gu math adhartach a stèidheachadh, nam bu toil leis an riaghaltas sin a dhèanamh.
A thuilleadh air an uallach reachdail a tha dol a thighinn air riaghaltasan gus beachdachadh gu ìre air choreigin air cùisean fearainn gach còig bliadhna tron aithris sin, tha am Bile cuideachd a’ moladh Comisean Fearainn na halba a stèidheachadh a bhios a’ dèiligeadh ri cùisean fearainn. Arithist, dh’fhaodadh a’ bhuidheann seo a bhith mar mheadhan fìor mhath gus cùisean cocheangailte ri fearann coimhearsnachd a thoirt air adhart am measg ghnothaichean eile. Bidh buaidh a’ chomisein an crochadh air dè na cumhachdan dharìribh a bhios aige.
Se an naidheachd as motha a thàinig ás a’ Bhile gu bheil a’ chòir aig coimhearsnachdan gus fearann a cheannach gu bhith air a neartachadh, ach arithist chan eil e buileach soilleir, dhòmhsa codhiù, ciamar a tha an cumh achd ùr seo a’ dol a dh’obair. Tha ceangal aig a’ chòir ùr ri leasachaidhean seasmhach (gum bithear a’ cleachdadh an fhearainn gus cur ri leasachaidhean seasmhach), ach chan eil e soilleir dè dharìribh a th’ ann an leasachadh seasmhach bhon Bhile. Agus bidh aig Ministearan na halba ri codhùnadh a dhèanamh a bheil còir aig coimhearsnachd air fearann a cheannach ri linn nan slatantomhais sa Bhile. Mar sin, ged a tha am Bile, mar tha e andràsta, a’ toirt dhuinn frèam laghail gus fearann a cheannach, bidh cho feumail ’s a tha an lagh sin an crochadh gu ìre air taic phoilitigeach an riaghaltais.
Se gearan a tha air a bhith ann o chionn ghreis a thaobh fearann coimhearsnachd nach eil gu leòr airgid air a bhith ann air son coimhearsnachdan a chuideachadh le bhith ga cheannach. Tha cumha eile sa Bhile a tha gu bhith a’ dèiligeadh ris an duilgheadas sin, tha e coltach. Tha e a’ moladh gum feum oighreachdan seilge cìsean gnothachais a phàigheadh arithist, agus thèid an tairgead a gheibhear bho na cìsean sin a chur ri Stòras Fearainn na halba.
Tha uachdarain agus sealbhadairean fearainn, mar a shaoileadh tu, gu math draghail mun reachdas ùr seo, ’s iad ag ràdh nach eil sa Bhile ach cleas Mugabe – gum bi an Riaghaltas a’ spìonadh fearann bho dhaoine aig a bheil sealbh dligheach air an fhearann sin, ’s gun tèid ceudan de dh’obraichean a chall air an dùthaich ri linn nan cìsean ùra.
Ach dhòmhsa chan eil cus cunnairt ann gun tachair sin leis a’ Bhile mar a tha e andràsta, oir chan eil mi smaoineachadh gun aontaich an Riaghaltas ri fearann a cheannach bho dhaoine an aghaidh an toil ro thric agus dìr each nuair tha adhbharan làidir ann. Chan eil ceudan de dhaoine a’ dol a chall obair ri linn nan cìsean: gu dearbh, ma thèid an tairgead a chosg air fearann coimhearsnachd, tha a huile teans ann gun cruthaich e obraichean.
Se a chanainn mun Bhile nach eil e làidir gu leòr, mas e a tha fanear dha ceartas a thoirt do choimhearsnachdan na halba. Bu chòir an lagh a bhith soilleir a thaobh dè na suidheachaidhean a th’ ann far am faod coimhearsnachd fearann a cheannach, agus mar a tha am Bile andràsta tha a’ cheist sin gu math fosgailte. Èirigh ’s falbhaidh taic phoilitigeach, ach mairidh lagh. Agus ma tha an lagh sin làidir agus soilleir, bheir e ceartas dhuinn.
Chan eil am Bile ’na lagh fhathast, agus tha mi an dòchas gun tèid a neartachadh feuch an toir e fìor athleasachadh air fearann na halba.