MAZOWSZE KONTRA ŚLĄSK
Stały się towarem eksportowym i barwną, rozśpiewaną wizytówką Polski. Zespoły Mazowsze i Śląsk wciąż promują polską muzykę tradycyjną w kraju i za granicą, zdobywając serca widzów. Nierzadko konkurując o ich
względy.
Moda na folklor pojawiła się tuż po II wojnie światowej. Wtedy to w Polsce powstały dwa najważniejsze zespoły muzyki ludowej – Mazowsze i Śląsk. Miały one uchronić ludowość przed zatraceniem, pokazać jej zróżnicowanie, bogactwo i piękno.
Pierwsze było Mazowsze. Jego historia rozpoczęła się w 1948 r., ale idea utworzenia zespołu zrodziła się dużo wcześniej, i to w niezwykłych okolicznościach. Tadeusz Sygietyński – kompozytor i miłośnik folkloru oraz Mira Zimińska-Sygietyńska – gwiazda przedwojennego kina i kabaretu, przyrzekali sobie w ruinach bombardowanej Warszawy, że jeśli przeżyją wojnę, to założą zespół i spełnią tym samym jedno z największych marzeń muzyka. Tak też się stało. Dzięki ich uporowi i pasji powstało Mazowsze, oficjalnie powołane do życia dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki 8 listopada 1948 r. Zespół miał przedstawiać repertuar ludowy odnoszący się do tradycji regionu. Tadeusz Sygietyński zajął się komponowaniem utworów, które miały swoje korzenie w pieśniach ludowych, a Mira Zimińska-Sygietyńska wzięła w swoje ręce sprawy organizacyjne.
Zespół Śląsk powstał kilka lat później, 1 lipca 1953 r., kiedy to Mazowsze miało już za sobą pierwsze sukcesy. Jego założycielem był pochodzący ze Śląska Cieszyńskiego Stanisław Hadyna – kompozytor, dyrygent, pisarz. Marzył, by stworzony przez niego zespół pokazał całe bogactwo śląskiego folkloru. Chociaż początki były niełatwe, udało się. Duża w tym zasługa Elwiry Kamińskiej, najważniejszej współpracownicy
Hadyny. On – powołany oficjalnie na kierownika artystycznego zespołu już w marcu 1953 r. – zbierał, komponował i aranżował utwory, ona – baletmistrz, choreograf i kostiumolog – zajęła się wizerunkiem scenicznym. Wspólnie stworzyli jakość, która zadecydowała o oryginalności zespołu. Wkrótce Śląsk stał się równorzędnym konkurentem „Mazowsza”.
Karolin – szkoła talentów wiejskich
Siedzibą Mazowsza stał się pałac Karolin w podwarszawskich Otrębusach. Pod koniec 1948 r. zaczęły do niego zjeżdżać pierwsze grupy młodzieży, niekiedy przywożąc ze sobą w posagu przepiękne melodie, oryginalne stroje oraz talent i młodość. Większość z nich była już po przesłuchaniach u Sygietyńskiego, który jeździł po Mazowszu, pytał nauczycieli, zaglądał do kościołów, przysłuchiwał się chórom i wyławiał prawdziwe perełki. Razem z nim w poszukiwaniu „babcinych strojów” podróżowała żona. Do Mazowsza przyjmowano młodzież na okres próbny. Z kandydatami podpisywano rodzaj umowy poświadczonej przez rodziców. Zgodnie z nią twórcy zespołu zapewniali bezpłatny internat, dbali o wikt i opierunek, ale przede wszystkim umożliwiali podopiecznym zdobycie wykształcenia, zarówno muzycznego, jak i ogólnokształcącego. Rano młodzi szli do szkoły, a po południu ćwiczyli pod okiem pedagogów. W ten sposób rozkwitały prawdziwe talenty.
Pierwsze koncerty Mazowsza
Po dwóch latach przygotowań, 6 listopada 1950 r., odbył się pierwszy koncert w Teatrze Polskim w Warszawie. W programie znalazły się piosenki przeplatane tańcami z terenów centralnej Polski, niestety też i te chwalące Stalina i Bieruta. Premiera Mazowsza zbiegła się bowiem z 33. rocznicą rewolucji październikowej i wśród widowni pojawili się przedstawiciele rządu i towarzysze z KC PZPR. Publiczność była zachwycona, a teatr dosłownie trząsł się od oklasków. Po zdobyciu polskich serc, w 1951 r., Mazowsze wyruszyło na podbój świata, zaczynając od słusznego w tamtych czasach kierunku – ZSRR. Trzy lata później,
1 października 1954 r., władza pozwoliła po raz pierwszy na występy za żelazną kurtyną. Wtedy to Mazowsze zdobyło Paryż, a potem resztę świata. Repertuar zespołu stopniowo się rozrastał. Twórcy Mazowsza sięgnęli po piosenki i tańce z innych regionów Polski oraz po pieśni religijne i patriotyczne.
Słoneczna Republika
Tak nazywał siedzibę Śląska – pałac w Koszęcinie – Stanisław Hadyna, który jesienią 1952 r. wyruszył na poszukiwania kandydatów do zespołu. Jego wędrówki po wsiach cieszyńskich okazały się niezbyt skuteczne. Efekt przyniosły dopiero ogłoszenia w prasie i radiu. Na pierwszy casting zgłosiło się podobno aż 12 tys. kandydatów w wieku od 16 do 22 lat. Po przesłuchaniach wybrano 120 osób. Hadyna stawiał na głos, ale ważny był też wygląd; „ (…) nie chodziło tu o rysy twarzy, ale o pewien słoneczny typ ludzi o zdrowym uśmiechu i czystych oczach, o prostotę, która nie została jeszcze spaczona sztucznością i pozą”. Wybrańcom proponowano umowę na trzymiesięczny okres próbny. Chociaż Hadyna trzymał dyscyplinę, to styl życia zespołu jak na tamte czasy był cieplarniany. Wszystko, co było niezbędne do życia, jego członkowie mieli zapewnione. Zajęcia muzyczne – śpiew, gra na instrumencie, zasady muzyki, taniec, balet prowadzone były w pałacu. Próby z przerwami na posiłki trwały
po kilkanaście godzin, wszystko musiało być na tip-top.
Debiut Śląska
Na efekty nie trzeba było długo czekać. Po roku nauki, ćwiczeń i prób przyszedł czas na występy. Oficjalny debiut odbył się w Hali Mirowskiej w Warszawie równo cztery lata po pierwszym koncercie Mazowsza, 6 listopada 1954 r. Zespół odniósł ogromny sukces, publiczność wiwatowała i domagała się bisów. Już od 1955 r. Śląsk występował na całym świecie. Początkowo skoncentrował się na kulturze swego regionu, szybko jednak wzbogacił program o kompozycje ludowe z innych części kraju oraz muzykę klasyczną i sakralną. MO