SỰ SÁNG TẠO CỦA CON NGƯỜI LÀ DUY NHẤT VÔ HẠN
Tiếp câu chuyện về AI painting, Nhân Dân hằng tháng ghi nhận ý kiến của một số họa sĩ, nhà nghiên cứu mỹ thuật và lãnh đạo cơ quan báo chí có sử dụng AI để thực hiện minh họa chung quanh việc liệu AI có thể/ chưa hoặc không thể làm được gì trong lĩnh vực sáng tạo - vốn được mặc định duy nhất thuộc về con người.
Nhà nghiên cứu-phê bình mỹ thuật Vũ Huy Thông, Đại học Mỹ thuật Việt Nam: “AI được tạo ra không phải để thay thế con người”
Là thành tựu đáng kinh ngạc của công nghệ, tuy nhiên đối với tôi, việc AI có thể vẽ theo lệnh của con người vẫn mang tính chất giải trí mặc dù về mặt ứng dụng, khả năng đó của AI có thể trợ giúp cho giới sáng tạo, gợi mở những tiềm năng chờ được khám phá và rất có thể, sẽ thay đổi phần nào hoạt động sáng tạo nghệ thuật.
Câu hỏi AI có thể “thay thế” giới sáng tác nghệ thuật thị giác tương tự như câu hỏi AI có thể “thay thế” con người trong phạm vi nào, như thế nào trong tất cả các lĩnh vực sử dụng nó. Không chỉ là vấn đề công nghệ, các phạm trù trừu tượng thuộc hoạt động tinh thần của con người cho tới thời điểm hiện tại vẫn là thách thức đối với AI. Cá nhân tôi nghi ngờ khả năng AI có thể “học” được hoặc được trang bị những phẩm chất đó. Khả năng làm chủ hoặc tự học/tự trang bị khả năng vận hành thế giới tinh thần (như tình cảm chẳng hạn) của AI hiện chỉ có trong các bộ phim viễn tưởng.
Việc AI có thể vẽ, thậm chí là vẽ “đẹp” không tạo ra thách thức với họa sĩ mà nó đặt ra câu hỏi cho những định nghĩa mới về sáng tạo nghệ thuật, giá trị nghệ thuật và mối quan tâm cho giới kinh doanh tác phẩm nghệ thuật. Một số sản phẩm do AI tạo ra (bức tranh) được đấu giá cao, theo tôi chỉ phản ánh động thái nhanh nhạy của giới đầu tư biết đón bắt cơ hội từ những sự kiện quan trọng mang đến, cụ thể ở đây là sự xuất hiện và tham gia ngày càng mạnh mẽ của AI trong lịch sử nhân loại. Có điều, AI được tạo ra không phải để thay thế con người - ít nhất là thời điểm hiện tại và tôi tin cả trong tương lai, mục tiêu tạo ra AI vẫn là tạo ra công cụ, một công cụ có thể phục vụ con người tốt nhất mà thôi.
Họa sĩ Đỗ Hiệp: “Một cái máy sẽ vẫn chỉ là một cái máy”
Trong thời đại của công nghệ, sự ra đời của các tác phẩm nghệ thuật từ AI thật sự rất thú vị. Sự kết hợp giữa ý tưởng của con người hôm nay với các phong cách hội họa của những bậc thầy trong lịch sử như Picasso, Mondrian mà AI hỗ trợ đã tạo ra những bức vẽ mới, có sự xử lý rất tinh vi và đáp ứng đầy đủ những nguyên tắc về thị giác, dường như mở ra một sự kết hợp mới giữa con người và máy móc.
Tuy nhiên, việc AI xuất hiện cũng giống như sự xuất hiện của một nhân vật hay công cụ mới trong lịch sử sáng tạo của loài người. Giống như máy ảnh, khi mới ra đời, người ta cho rằng nó có thể thay thế vai trò của họa sĩ nhưng thực ra, nó lại giống như một sự thúc đẩy hội họa rẽ sang những con đường mới, nhiều tìm tòi và sáng tạo hơn. Tương tự, AI cũng sẽ có chỗ đứng riêng của nó; con người sẽ có nhu cầu dành cho nó và nghệ thuật sẽ lại càng có những chỗ đứng riêng hơn nữa. Nghệ thuật là tâm tư, cảm xúc và suy nghĩ của con người nên mang tính trải nghiệm sâu sắc, mang tính triết học.
Không loại trừ khả năng sẽ có những tương tác giữa nghệ sĩ với AI; có thể đó là một thử nghiệm, một phác thảo cho tác phẩm mới hoặc “tranh vẽ” do AI sáng tác sẽ là tiền đề để nghệ sĩ tương tác trên đó. Một cái máy sẽ vẫn chỉ là một cái máy và nó sẽ càng làm cho giá trị của nghệ thuật trở nên đặc biệt hơn.
Họa sĩ Lê Thiết Cương: “Những bức vẽ của AI không phải là tác phẩm nghệ thuật”
Trong tất cả những thứ mà con người tạo ra, nghệ thuật là thứ sát sườn với tôn giáo hơn cả. Tôn giáo là sáng thế. Vì vậy, tôi cho rằng, AI hay máy móc có thể làm ra được bất cứ thứ gì nhưng không thể “làm ra” được tôn giáo hay thứ gần gụi nhất với nó -nghệ thuật. Khi nghệ sĩ ngồi trước tấm toan, anh ta cũng tựa như đang chuẩn bị “sáng thế” một thế giới của riêng mình.
Nếu một nhà tổ chức nào đó thực hiện đấu giá hay triển lãm tranh do AI vẽ thì việc này chỉ minh chứng cho thực tế rằng, máy cũng có thể vẽ được, cũng như có thể chơi cờ vua được. Trong một phân khúc nào đó của thị trường nghệ thuật, cũng có khách hàng thấy lạ và thích thú với hiện tượng này. Vấn đề không phải là vẽ được mà là vẽ thế nào, tức là có phong cách - cốt lõi của nghệ thuật và là hướng đích của nghệ sĩ - những người sáng tạo. Tôi không cho rằng những “bức vẽ” của AI là tác phẩm nghệ thuật vì chúng không có phong cách. Ngay cả với con người, để từ một “người vẽ” trở thành một người sáng tạo-nghệ sĩ cũng không phải là hành trình dễ dàng.
Gần đây, trong khoa học, người ta đã chứng minh rằng, điểm yếu của máy móc lại chính là không có khả năng sai và cũng không có khả năng sửa sai. Trong khi với nghệ thuật nói chung, với hội họa nói riêng, chúng ta chẳng đã thấy: Thà sai mà đẹp còn hơn “giống, đúng” mà xấu!
Họa sĩ Lê Anh, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nghệ sĩ trẻ, Hội Mỹ thuật Việt Nam: “Hiện tại, AI chưa có bước tiến đặc biệt về tính sáng tạo hoàn thiện trong lĩnh vực nghệ thuật”
Em trai tôi là một kỹ sư công nghệ, nghiên cứu các phần mềm sử dụng trí tuệ nhân tạo. Cách đây mấy năm, khi đứng trước một bức tranh vẽ phong cảnh quê nhà của tôi, cậu ấy đã hỏi tôi mất bao lâu để vẽ rồi khẳng định, con robot của cậu ấy có thể làm được việc này “nhanh và đẹp” hơn tôi. Bản thân tôi cũng có những lúc trầm trồ bởi những gì mà công nghệ Al đã tạo ra. Nhưng cá nhân tôi thì không thấy tranh do AI vẽ hoặc kết hợp với AI có trí tuệ và sự sáng tạo. Al dễ tạo ra sự ngạc nhiên bởi nó vẽ được một bức tranh chỉ trong vài chục giây, từ các mô phỏng do chính con người nhập vào mà thôi.
Tôi nghĩ, trong tương lai, Al có thể chiếm lĩnh một phần nào đó ở lĩnh vực thiết kế mỹ thuật công nghiệp, thậm chí cả trong hội họa. Trên thực tế hiện nay, một số các họa sĩ trong đó có tôi, cũng đã biết khai thác các ứng dụng phần mềm như là một công cụ giúp thực hiện tác phẩm nhanh chóng hơn. Nếu như trước đây khi làm bản thảo cho một tác phẩm, phải qua nhiều bước hoàn toàn thủ công, tốn nhiều thời gian thì nay, nhờ hỗ trợ của phần mềm, họa sĩ dễ dàng và nhanh chóng thể nghiệm nhiều phác thảo hơn để từ đó, cô đọng suy ngẫm của mình cho tác phẩm thật sự. Tuy nhiên, cách nào cũng có những ưu điểm và hạn chế nhất định.
Khi ngành công nghiệp văn hóa ngày càng phát triển, những sản phẩm mang tính sáng tạo riêng biệt - đồ làm từ đôi bàn tay người (handmade) lại càng có giá trị. Bởi lẽ, AI là phần mềm do con người lập trình ra theo một mô phỏng có sẵn nhưng sự sáng tạo từ trí tuệ của con người lại không có bất cứ giới hạn nào.
Nhà báo Phạm Hữu Quang, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Ngày Nay: “Minh họa bằng AI - bước đầu đóng góp vào chuyển đổi số báo chí, xuất bản”
Đầu tháng 10/2022 vừa qua, Tạp chí Ngày Nay đã xuất bản ấn phẩm đặc biệt kỷ niệm 20 năm ngày ra số đầu, trong đó, toàn bộ các tranh minh họa được các biên tập viên của Ngày Nay thực hiện cùng với AI, thông qua việc “ra lệnh” cho robot. Chúng tôi đã thực hiện hàng nghìn bản vẽ, với rất nhiều các câu lệnh để hệ thống thực hiện theo yêu cầu về sự đa dạng của phong cách, chất liệu. Từ đó, lựa chọn được khoảng 15 minh họa khá phù hợp cho các truyện ngắn, thơ, tản văn, bút ký...
Tôi cho rằng, ứng dụng minh họa bằng AI là một bước tiến đáng ghi nhận đối với hoạt động thiết kế đồ họa và đóng góp một phần vào việc chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, truyền thông và xuất bản. Ứng dụng này giúp báo chí, cơ quan xuất bản có thể nhanh chóng và chủ động tìm kiếm, thực hiện các hình ảnh theo mong muốn, tránh va vấp về vấn đề bản quyền. Ở góc độ mỹ thuật, có thể nói, việc sử dụng ứng dụng minh họa bằng AI đã chạm vào ranh giới của việc sáng tác, bởi chính cách mà người sử dụng AI đưa ra câu lệnh cũng đã là một sáng tạo mang dấu ấn cá nhân. Cái hay của việc sử dụng ứng dụng minh họa bằng AI là công chúng - bạn đọc của cơ quan báo chí, xuất bản có cơ hội tiếp nhận một cách dễ dàng, nhanh chóng sản phẩm hình ảnh, minh họa có chất lượng, phong phú, đa dạng vể hình thức. Tuy nhiên, hiện tại, điểm yếu của ứng dụng này là sản phẩm thiếu tình cảm, thiếu cá tính, thậm chí còn nhiều sơ suất nếu so với một bức tranh được sáng tác bởi một họa sĩ.