Tái cấu trúc các khu chế xuất, khu công nghiệp
Trong Dự thảo Đề án định hướng phát triển các khu chế xuất, khu công nghiệp (KCX - KCN) TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2040, TP Hồ Chí Minh đã đưa ra định hướng chuyển đổi cụ thể cho từng KCN, nhằm đáp ứng yêu cầu của nền công nghiệp hiện đại, công nghệ cao và có giá trị gia tăng lớn.
Cơ cấu lại các khu công nghiệp
Theo Ban Quản lý các KCX - KCN Thành phố Hồ Chí Minh (HEPZA), tại khu vực phía đông thành phố có bốn KCX, KCN, gồm: Linh Trung 1, Linh Trung 2, Bình Chiểu và Cát Lái, với tổng diện tích hơn 284ha. Hiện các KCX, KCN ở phía đông đã lấp đầy 100%. Về định hướng chuyển đổi, KCX Linh Trung 1 và Linh Trung 2, sẽ chuyển đổi sang thu hút đầu tư các dự án thuộc lĩnh vực công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ phục vụ cho các ngành công nghệ cao, giảm dần các ngành thâm dụng lao động như may mặc, da giày.
Đối với KCN Bình Chiểu, hiện có hơn 50% diện tích đã và sắp hết thời hạn thuê đất, đơn vị xây dựng hạ tầng sẽ xây dựng nhà xưởng cao tầng để nâng cao hiệu quả sử dụng đất, thu hút các dự án thuộc lĩnh vực công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ phục vụ cho các ngành công nghệ cao. Sau khi hết thời hạn thuê đất vào năm 2048, KCN này sẽ phát triển theo hướng dịch vụ logistics, khu kho lạnh, trung tâm thương mại, giới thiệu sản phẩm, giáo dục, y tế… hoặc chuyển thành khu đô thị, do diện tích KCN nhỏ và nằm trong khu dân cư. Khác với các KCN ở phía đông, KCN Cát Lái, chủ yếu thu hút các doanh nghiệp trong nước với các ngành truyền thống, hiệu quả chưa cao, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, toàn bộ KCN Cát Lái được đề xuất chuyển đổi thành một phần Trung tâm logistics Cát Lái với diện tích 200 - 292ha.
Tại khu vực phía nam có các KCX, KCN Tân Thuận, Hiệp Phước (giai đoạn I và II). Trong đó, KCX Tân Thuận, thời gian hoạt động còn lại khoảng 20 năm (đến năm 2041). Trong những năm trở lại đây, thực hiện chuyển dịch cơ cấu đầu tư, KCX đã thu hút nhiều dự án đầu tư phần mềm, phần cứng, dịch vụ công nghệ thông tin. Khi dự án kết thúc vào năm 2041, thành phố sẽ chuyển đổi theo hướng thu hút dự án công nghệ cao. Đối với KCN Hiệp Phước, giai đoạn I diện tích 311ha, tỷ lệ lấp đầy 100%, dành để bố trí các doanh nghiệp di dời ô nhiễm của thành phố. Giai đoạn II của KCN Hiệp Phước diện tích 597ha, tỷ lệ lấp đầy 42%, bên cạnh những ngành liên quan đến cảng biển, kho vận, KCN còn thực hiện thu hút đầu tư theo định hướng phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Ở khu vực phía tây bắc có các KCN Tân Phú Trung, Đông Nam, Cơ khí ô-tô, Tây Bắc Củ Chi, Tân Thới Hiệp. Một số KCN có các ngành nghề ô nhiễm được di dời khỏi nội thành. Trước mắt, khi doanh nghiệp còn thời hạn thuê đất, thành phố khuyến khích doanh nghiệp hiện hữu đổi mới công nghệ để giảm ô nhiễm môi trường… Ở phía tây, hiện có một số KCN có các ngành nghề dễ gây ô nhiễm môi trường như KCN Lê Minh Xuân, KCN Tân Bình. Tại khu vực này, một số KCN như Tân Bình, Tân Tạo, Vĩnh Lộc được định hướng chuyển đổi một phần khu nhà xưởng thành kho logistics, trung tâm thương mại, giới thiệu sản phẩm, giáo dục, y tế…
Ông Nguyễn Chơn Trung, nguyên Trưởng ban HEPZA cho rằng, muốn thúc đẩy phát triển các KCX, KCN thì quy hoạch sắp tới phải có trọng tâm, trọng điểm. Đặc biệt, trong quy hoạch phải có thời hạn rõ ràng và xem xét thận trọng những vấn đề phát sinh ảnh hưởng đến đời sống của người dân chung quanh.
Theo Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Võ Văn Hoan, thành phố từng bước chuyển đổi các KCX, KCN hiện hữu theo hướng hiệu quả hơn. Việc tái cấu trúc các KCX, KCN sẽ phát huy được những lợi thế của thành phố về nguồn nhân lực và vị trí trung tâm trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam.
Phát triển khu công nghiệp sinh thái, công nghệ cao
Theo HEPZA, hiện mỗi ha đất công nghiệp tại TP Hồ Chí Minh thu hút 6,32 triệu USD vốn đầu tư, tạo ra 46,71 triệu USD kim ngạch xuất khẩu, giải quyết việc làm cho hơn 144 lao động. Hiện tỷ suất thu hút đầu tư trung bình này thấp so với tiềm năng của thành phố, hiệu quả sử dụng đất chưa cao. Do đó, HEPZA đặt mục tiêu tăng thu hút đầu tư bình quân trên mỗi ha đất lên 15 triệu USD vào năm 2025.
Định hướng thời gian tới, đến năm 2025, các khu sẽ chuyển dần sang khu công nghiệp xanh, sạch và khu công nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Đến năm 2030, HEPZA định hướng chuyển đổi sang KCN sinh thái, công nghệ cao thông qua đổi mới công nghệ, nâng cao giá trị gia tăng và thân thiện môi trường. Trước hết, HEPZA sẽ thí điểm chuyển đổi KCN Hiệp Phước thành KCN sinh thái; triển khai thêm một KCN kỹ thuật cao và công nghiệp phụ trợ cho phát triển công nghệ cao. Bên cạnh đó, thành phố cũng xây dựng các khu công nghiệp mới theo hướng phát triển các ngành công nghệ cao và thu hút đầu tư vào bốn ngành công nghiệp trọng yếu có hàm lượng công nghệ cao, bao gồm: Cơ khí, điện tử - tin học, hóa chất và chế biến lương thực - thực phẩm cùng các ngành công nghiệp hỗ trợ.
Theo TS Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, việc hoàn thiện mô hình phát triển KCX - KCN thành phố theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; KCN sinh thái, công nghệ cao, nâng cao giá trị gia tăng và thân thiện với môi trường rất cấp thiết và cần nâng cao vai trò, công tác quản lý nhà nước, tạo thuận lợi thu hút các nhà đầu tư. Về lâu dài, cần nghiên cứu ban hành Luật về KCX - KCN và khu kinh tế; xây dựng mô hình phát triển cho các KCN mới để không chỉ tạo động lực phát triển cho thành phố mà còn cho cả vùng Đông Nam Bộ và vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Cũng theo ý kiến của các chuyên gia kinh tế, TP Hồ Chí Minh cần tiếp tục hoàn thiện môi trường đầu tư thuận lợi và các chính sách khuyến khích đầu tư. Trước hết, cần nghiên cứu đơn giản tối đa các thủ tục hành chính; hoàn thiện các quy trình đầu tư, danh mục các dự án đầu tư ưu tiên lựa chọn; công bố các chủ trương của thành phố về việc ổn định và phát triển các KCX - KCN hiện có. Hơn nữa, thành phố cần sớm hoàn thiện và công bố bản quy hoạch phát triển các KCX - KCN trên địa bàn đến năm 2040; đồng thời, đề xuất quy hoạch, thiết kế, đầu tư hoàn thiện KCN mới, kiểu mẫu, hiện đại làm tiền đề cho việc phát triển các KCN mới của thành phố.
Trưởng ban HEPZA Hứa Quốc Hưng cho hay, để nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư, HEPZA sẽ dựa trên cơ sở xây dựng tiêu chí sàng lọc, lựa chọn dự án đầu tư phù hợp với quy hoạch và định hướng phát triển của thành phố; xây dựng cơ chế, chính sách và lộ trình chuyển đổi KCN hiện hữu sang sinh thái, công nghệ cao thông qua đổi mới công nghệ. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các trường xây dựng kế hoạch, chương trình đào tạo nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật cao đáp ứng kịp thời nhu cầu chuyển dịch cơ cấu đầu tư. Mặt khác, tập trung đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước; hoàn thiện mô hình cơ chế quản lý “một cửa, tại chỗ”; chuyển đổi mô hình phát triển xanh... Qua đó, góp phần vào việc xây dựng và phát triển thành phố trở thành đô thị thông minh, thành phố dịch vụ, công nghiệp theo hướng hiện đại, giữ vai trò đầu tàu của Vùng kinh tế trọng điểm phía nam.
Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên nêu rõ, trước bối cảnh công nghiệp, dịch vụ hiện nay, thành phố buộc phải chuyển sang mô hình mới, dựa trên đổi mới sáng tạo và khoa học - công nghệ. Theo đó, các KCX KCN phải tập trung cải tiến toàn diện và quyết liệt nhằm loại bỏ các ngành công nghiệp già cỗi, thâm dụng lao động... Từ đó tái cấu trúc theo hướng công nghiệp sinh thái bền vững, tuần hoàn, dựa trên nền tảng công nghệ vật liệu mới.