Nguy cơ “bom nợ”
Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo gánh nặng nợ đang đẩy nhiều nước trước nguy cơ vỡ nợ. Các nước nghèo nhất thế giới hiện đang nợ 62 tỷ USD đối với các chủ nợ song phương chính thức, tăng 35% so năm 2021.
Chủ tịch WB David Malpass cho biết, khoảng hai phần ba số nợ này là phải trả cho Trung Quốc, đồng thời bày tỏ quan ngại về nguy cơ vỡ nợ đột ngột tại những nơi chưa có hệ thống giải quyết được vấn đề này. Dự kiến trong tuần này, ông Malpass sẽ tham dự cuộc họp tại Trung Quốc với lãnh đạo các thể chế tài chính quốc tế và đại diện nước chủ nhà nhằm thảo luận cách tiếp cận của Bắc Kinh đối với vấn đề xóa nợ cho một số nước nghèo.
WB lo ngại về việc nợ ngày càng tăng tại các nền kinh tế phát triển như Mỹ, do điều này khiến các dòng vốn bị rút khỏi các nước đang phát triển. Khi lãi suất tăng lên, khoản nợ phải thanh toán cho các nền kinh tế phát triển tăng theo, đòi hỏi nguồn vốn lớn từ thế giới. Tại Hàn Quốc, nợ nước ngoài đã tăng lên mức cao kỷ lục trong quý II/2022, chủ yếu do các khoản nợ ngắn hạn gia tăng nhanh chóng, trong bối cảnh thị trường tài chính nhiều biến động và nền kinh tế thế giới tồn tại những yếu tố khó đoán định. Chỉ trong nửa đầu năm nay, nợ nước ngoài của quốc gia này tăng 7,9 tỷ USD so với ba tháng trước đó, lên 662 tỷ USD.
“Bom nợ” còn xuất hiện tại nhiều nền kinh tế Mỹ latin. Hội nghị LHQ về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) cảnh báo trong năm nay và năm tới, các nền kinh tế Mỹ latin và Caribe sẽ hứng chịu đợt suy thoái tồi tệ nhất trong số các khu vực có những nước đang phát triển. Theo đó, kinh tế khu vực Mỹ latin và Caribe sẽ trải qua một trong những đợt suy thoái mạnh nhất và chỉ tăng trưởng 2,6% trong năm nay, so mức phục hồi 6,6% trong năm 2021. Tình hình còn tồi tệ hơn trong năm tới, với dự báo tăng trưởng chỉ đạt 1,1%. Người đứng đầu UNCTAD, bà Rebeca Grynspan, nhấn mạnh nhiều quốc gia trong khu vực đang chịu áp lực ngày càng gia tăng từ các khoản nợ nước ngoài và chi phí sinh hoạt leo thang.
Các chuyên gia kinh tế cũng cảnh báo về nguy cơ vỡ nợ tại một số nước châu Á và châu Phi do tác động tiêu cực của các yếu tố bên ngoài như chi phí đi vay và giá nhiên liệu, lương thực tăng. Với tổng số nợ nước ngoài khoảng 51 tỷ USD, Sri Lanka đã tuyên bố không còn khả năng thanh toán số nợ nói trên. Tổng thống Sri Lanka Ranil Wickremesinghe cho biết, chính phủ đã tái khởi động các cuộc đàm phán với Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) về một gói cứu trợ trong bốn năm và soạn thảo một lộ trình chính sách quốc gia trong 25 năm tới nhằm giảm nợ công.
Ukraine cũng phải tiến hành đàm phán với các chủ nợ về hoãn thanh toán nợ nước ngoài. Nước này tồn đọng một số khoản nợ trái phiếu châu Âu (Eurobond) chưa được thanh toán, trị giá khoảng 19,5 tỷ USD và sẽ đáo hạn vào năm 2022, 2033 song đã lần lượt được gia hạn đến năm 2024 và 2035. Ukraine đang gánh khoản nợ nước ngoài kỷ lục gần hai tỷ USD từ tháng 9/2021, trong khi thu ngân sách nhà nước chỉ đủ chi trả cho một phần ba nhu cầu tài chính của quốc gia.
Tổng Giám đốc IMF Kristalina Georgieva nhận định, thay đổi trong cơ chế chung của Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) về tái cơ cấu nợ đóng vai trò quan trọng trong việc đẩy nhanh xử lý nợ, tạm thời đóng băng các khoản nợ khi một quốc gia đề nghị hỗ trợ, mở ra lộ trình tái cơ cấu nợ cho những nước thu nhập trung bình như Sri Lanka. Tuy nhiên, biện pháp tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát mà ngân hàng trung ương nhiều nước đang tiến hành không được hoan nghênh tại các nước đang gặp nhiều khó khăn như Thổ Nhĩ Kỳ, Brazil, Argentina hoặc Sri Lanka, bởi biện pháp này sẽ khiến giá cả mọi hàng hóa leo thang và khiến các dòng vốn đầu tư chảy vào Mỹ.
Ởthời điểm hiện tại, IMF cho rằng, thế giới chưa có nguy cơ về “một cuộc khủng hoảng nợ mang tính hệ thống”, nhưng “bom nợ” vẫn đang tiềm ẩn tại nhiều nền kinh tế. Nếu không được xử lý kịp thời, đúng cách, một khi những “trái bom” nói trên phát nổ, nó sẽ kích hoạt một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng đe dọa đến sự ổn định tài chính toàn cầu.