Gìn giữ nghệ thuật rối nước truyền thống
MỘT TRONG NHỮNG HOẠT ĐỘNG THU HÚT DU KHÁCH KHI VỀ VỚI LỄ HỘI CÔN SƠN - KIẾP BẠC NĂM 2022 LÀ CHƯƠNG TRÌNH BIỂU DIỄN NGHỆ THUẬT MÚA RỐI NƯỚC, DIỄN RA TẠI HỒ SEN PHÍA NAM THUỘC DI TÍCH KIẾP BẠC, THÀNH PHỐ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG.
Các nghệ nhân phường rối nước Thanh Hải, huyện Thanh Hà đã mang tới cho du khách 15 tích trò mô phỏng đời sống văn hóa người Việt xưa như hội xuống đồng, múa cô tiên, câu ếch…
Nghệ nhân Nguyễn Thị Thủy chia sẻ: “Sau hai năm lễ hội không được tổ chức do ảnh hưởng của dịch COVID-19, đây là chuyến đi biểu diễn xa đầu tiên của phường rối chúng tôi nên ai cũng vui và phấn khởi. Gần một tuần trước lễ hội, chúng tôi đã tích cực tập luyện và chỉnh sửa các con rối, chỉ mong luôn được người dân đón nhận để nghệ thuật này tiếp tục được phát huy và lưu truyền mãi về sau”.
Theo các bậc cao niên thì làng rối nước Thanh Hải đã có lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm từ thời nhà Lý. Hầu hết các nghệ nhân của làng rối nước đều xuất thân từ nông dân, quanh năm quen với việc đồng áng, chân lấm tay bùn. Thế nhưng với tình yêu mãnh liệt với nghệ thuật truyền thống cha ông để lại, họ thường xuyên tập luyện và biểu diễn dù vẫn canh cánh nỗi lo cơm áo hằng ngày. Điểm độc đáo ở làng rối nước Thanh Hải chính là những tích trò biểu diễn đều do các trưởng phường hoặc các phường viên nghĩ ra, đa số là nội dung về tình yêu quê hương đất nước, những hoạt động đời thường, nét văn hóa, phong tục truyền thống, răn dạy con người biết sống theo điều hay lẽ phải.
Câu lạc bộ làng rối nước Thanh Hải hiện có 36 người, trong đó có nhiều người thường xuyên đi biểu diễn rối nước ở các tỉnh, thành
phố trong cả nước. Rối nước Thanh Hải xuất hiện ở nhiều sự kiện, cuộc thi lớn như liên hoan múa rối tại Huế liên hoan múa rối tại Hà Nội, Festival Huế, lễ hội đền Hùng, các lễ hội trong và ngoài tỉnh...
Theo một nghệ nhân, khâu quan trọng trong nghệ thuật rối nước là chế tác được các con rối sao cho có thể quay người và quay cổ một cách uyển chuyển. Con rối thường được làm bằng gỗ sung, loại gỗ nhẹ, dễ nổi trên mặt nước, được tạc chau chuốt, với những đường nét cách điệu riêng, sau đó gọt giũa, đánh bóng và trang trí với nhiều màu sơn khác nhau để làm tôn thêm đường nét, thể hiện tính cách của từng nhân vật. Các con rối thường mang vẻ tươi tắn, ngộ nghĩnh, hài hước và có tính tượng trưng cao. Con rối thường có hai phần là phần thân nổi trên mặt nước và phần đế là nơi lắp máy điều khiển chìm dưới nước. Khi
biểu diễn, các nghệ nhân sẽ nắn và điều khiển hoạt động của rối cho khớp với nhạc, lời ca, trống…
Hải Dương là một trong những cái nôi của nghệ thuật múa rối nước ở Việt Nam. Múa rối nước Hải Dương đã được đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2012. Từ đó đến nay, ngành văn hóa cùng các địa phương và các phường rối nước trong tỉnh đã nỗ lực có những biện pháp để gìn giữ, trao truyền nghệ thuật dân gian độc đáo này. Việc đưa múa rối nước đến với lễ hội, để người dân có dịp được thưởng thức những tiết mục múa rối nước đặc sắc là một trong những hoạt động được giới thiệu tại Lễ hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc hàng năm.
Theo ông Vũ Trường Sơn, Trưởng phòng Di sản văn hóa (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương), hiện nay tỉnh Hải Dương có 3 phường rối: Thanh Hải (Thanh Hà); Bùi Thượng (Gia Lộc) và Hồng Phong (Ninh Giang) với gần 100 nghệ nhân.
Những năm qua, bên cạnh việc duy trì tổ chức biểu diễn múa rối nước tại lễ hội, ngành văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh cũng đã đưa nội dung múa rối nước vào chuỗi hoạt động văn hóa văn nghệ mừng xuân; khuyến khích các địa phương tổ chức biểu diễn múa rối nước tại các lễ hội ở các làng, xã; kết nối và giới thiệu các doanh nghiệp lữ hành với các phường rối nước để đưa vào tour tuyến du lịch Hải Dương… Trong đó, hoạt động biểu diễn múa rối nước tại thủy đình ở các địa phương phục vụ du khách những năm gần đây nhận được phản hồi tích cực. Trong 2 năm 2018 - 2019, phường rối nước xã Thanh Hải đã đón hàng chục đoàn khách trong nước và quốc tế.