Sửa đổi Luật Đất đai vì lợi ích quốc gia và người dân
VIỆC SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI LÀ CẦN THIẾT NHẰM KHẮC PHỤC NHỮNG TỒN TẠI HẠN CHẾ, PHÁT HUY NGUỒN LỰC ĐẤT ĐAI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC TRONG GIAI ĐOẠN MỚI. PHÓNG VIÊN BÁO TIN TỨC ĐÃ CÓ TRAO ĐỔI VỚI BỘ TRƯỞNG BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRẦN HỒNG HÀ VỀ VẤN ĐỀ NÀY.
Thưa Bộ trưởng, trong lần sửa đổi Luật Đất đai này, những điểm mới quan trọng, đột phá nào được đưa ra để huy động hiệu quả nguồn lực đất đai, đồng thời phòng ngừa những sai phạm và bảo đảm quyền lợi cho người sử dụng đất?
Sửa luật lần này coi những vấn đề đã được phát hiện, tổng kết ở Nghị quyết 19 là mục đích ưu tiên nhất để đưa công tác quản lý đất đai hiệu lực, hiệu quả và khả thi. Theo đó, Nhà nước là đại diện cho sở hữu toàn dân thì Nhà nước phải có những quyết định hết sức quan trọng, liên quan đến công tác về quy hoạch sử dụng đất đai. Đây cũng là một trong những bước sẽ có đột phá để công cụ quy hoạch thực sự là một công cụ quan trọng, giúp phân bổ nguồn lực đất đai phù hợp. Cùng với đó, quy hoạch sử dụng đất đai cũng thể hiện vai trò để người dân có thể tham gia giám sát thông qua cơ chế dân chủ cơ sở.
Cùng với đó, thông qua việc chuyển hình thức công cụ quản lý bằng hành chính mệnh lệnh nhiều khi quan liêu, sang công cụ kinh tế, có nghĩa là sử dụng các chế định về thuế, phí, tài chính đất đai là một trong những chìa khóa để giải quyết vấn đề quản lý đất đai.
Chúng ta hay nói là làm sao định được giá đất theo giá thị trường thì đây là một bài toán phải giải quyết rất là cơ bản. Đó là phương pháp định giá đất để giá đất phù hợp hơn, gần hơn, thể hiện giá trị phổ quát hơn của thị trường. Hiện nay, đang có hai giá đất và khung giá đất không sát thị trường mà 5 năm mới thay đổi một lần và bảng giá lại phụ thuộc vào khung giá đất thì kéo theo một vấn đề là giá đất không bao giờ có thể sát được thị trường.
Cùng với vấn đề hỗ trợ bồi thường tái định cư thì vấn đề là chuyển đổi số rất quan trọng, chúng ta cần phải xây dựng được một cơ sở dữ liệu đất đai tích hợp toàn diện, đa mục tiêu và với những dữ liệu này, chúng ta phải quản lý hằng ngày như là vấn đề về giá đất, vấn đề giá đất giao dịch trên thị trường.
Chúng ta cũng phải tiến tới một điều là đất đai thì nhà nước giao tức là thị trường sơ cấp cũng nên giao theo hình thức đấu thầu hoặc đấu giá là cơ bản. Người dân giao dịch đất đai trên thị trường cũng vừa tự nguyện nhưng cũng vừa có những chế định để bắt buộc đăng ký ở cơ quan quản lý nhà nước nếu đó là giao dịch của người dân ở địa phương còn nếu các doanh nghiệp giao dịch thì phải thông qua các sàn. Chúng ta sẽ quản lý làm sao các sàn đó phải trung thực, phải công khai được giá.
Trên cơ sở có dữ liệu đất đai đầy đủ và có một bản đồ địa chính bằng số cùng với giá đất là một dữ liệu trên bản đồ đó, thì chúng ta có thể định giá đất không chỉ là thay đổi bảng giá hàng năm, mà về cơ bản có thể tiến tới định giá đất được bất cứ thời điểm nào. Nếu làm tốt điều đó thì sẽ điều tiết được địa tô chênh lệch, cái nào là Nhà nước đầu tư mà địa tô chênh lên, cái nào là người sử dụng đất đầu tư địa tô tăng lên.
Từ vấn đề này, tôi cho rằng chúng ta đang làm một bài toán để hài hòa các lợi ích giữa nhà nước, người dân, doanh nghiệp. Ở đây không chỉ là người dân có đất, mà là cộng đồng người dân trong cả nước, tức là người chủ sở hữu thực sự của đất đai là toàn dân cần phải nhận được những phần lợi ích thu lại từ đất đai tăng lên do nhà nước đầu tư.
Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi nêu yêu cầu việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư phải đi trước một bước, bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư. Xin Bộ trưởng cho biết cụ thể hơn về vấn đề này?
Thực chất đây là vấn đề hết sức quan trọng, cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng bất cập thời gian vừa qua. Việc chuyển dịch đất đai hay là thu hồi, giải phóng mặt bằng trên thực tế, nếu làm không tốt và định giá chưa sát sẽ là một trong những nguyên nhân gây khiếu kiện.
Thời gian tới, quá trình chuyển dịch này phải đảm bảo được đời sống của người có đất tốt hơn, hoặc bằng trước. Cá nhân tôi thì sẽ không dùng trong luật này từ giải phóng mặt bằng và sẽ dùng từ chuyển dịch đất đai, là quá trình tự nhiên và tất yếu của quá trình phát triển. Quá trình chuyển dịch đất đai thì chúng ta cũng phải làm trước một việc. Đó là phải luôn chủ động, luôn cùng người dân đánh giá xem dự án đó có mang lại lợi ích quốc gia công cộng không? Khi người dân đã đồng thuận rồi thì phương án làm sao để người dân tham gia vào quá trình này. Tức là từ khi có quy hoạch cho đến khi xác định kế hoạch chi tiết thì không chỉ đánh giá tính khả thi của dự án, mà phải đánh giá lợi ích tổng thể của dự án, trong đó có người dân.
Thứ hai, phải đánh giá người dân trực tiếp chịu tác động thì ai được tham gia vào quá trình đó, bao nhiêu người theo kịp quá trình thực hiện dự án phát triển kinh tế xã hội này, có bao nhiêu người sẽ không theo được có thể hỗ trợ. Những chính sách đó phải đồng bộ đi cùng, bao gồm vấn đề nếu có thu hồi đất ở thì phải tính toán đến điều kiện tương đồng về đất ở, sinh kế, đời sống, bảo đảm người dân có điều kiện sống tốt hơn hoặc ít nhất là bằng.
Trước đây, thu hồi đất nông nghiệp, đất nông lúa, thì trả bằng đất lúa, thì bây giờ thu hồi đất lúa, nhưng nếu có điều kiện hoặc là những nơi không có đất lúa nữa thì chúng ta tính giúp người dân chuyển sang dịch vụ, sản xuất.
Hoặc có những dự án sau khi thu hồi đất thì có thể tái định cư tại chỗ, việc này cũng phải bàn với người dân. Nếu làm được như vậy thì người dân sẽ nhận thức ra rằng là Nhà nước đang lo vấn đề sinh kế, nơi ở cho họ và dự án không chỉ mang lại lợi ích cho một số người mà các dự án ấy, trong từng bước thực hiện dự án thì phải tính đến những người dân khác được thụ hưởng.
Xin Bộ trưởng cho biết các ý kiến đóng góp cho Luật tập trung vào những vấn đề gì để luật sát với thực tế, đáp ứng được yêu cầu phát triển đất nước và mong muốn của người dân?
Hiện nay, ý kiến đóng góp hết sức đa dạng và toàn diện. Trên thực tế những gì đã đúng và đã đề xuất mà được đa số ủng hộ thì chúng tôi đã đưa vào trong dự thảo luật, kể cả những vấn đề mà trước đây là nghị định đã chứng minh là đúng trong thực tế, thì cũng đã đưa vào trong luật.
Vấn đề thứ nhất là làm thế nào công cụ quy hoạch thực sự là công cụ hữu hiệu, thể hiện được vai trò của Nhà nước, thể hiện được tính làm chủ sự tham gia người dân.
Vấn đề thứ hai là làm sao để chuyển sang được phù hợp kinh tế thị trường vấn đề định giá và tài chính không chỉ liên quan đến trong đất đai, mà liên quan đến các Luật khác, như Luật Ngân sách, Luật Đầu tư, Luật thuế...
Vấn đề thứ ba là các tiêu chí nào đối với các dự án là thuộc về nhà nước sẽ giao đất không thu tiền, không đấu thầu đấu giá, tiêu chí nào thì chúng ta phải đấu thầu, tiêu chí nào là đấu giá. Các tiêu chí cần hết sức rõ ràng. Luật không chỉ đưa ra mục tiêu mà phải đưa ra được nhiệm vụ làm như thế nào, ai làm, ai chịu trách nhiệm. Nếu chúng ta giải quyết được vấn đề định giá đất đai một giá và giá đúng trong mọi thời điểm cùng với bài toán công khai, minh bạch khi địa tô tăng lên, chênh lệch thì phân bổ như thế nào… nhiều vấn đề cần cân nhắc thêm vì không chỉ liên quan tới Luật đất đai.
Nếu làm rõ được những vấn đề trên thì về cơ bản, tôi cho rằng là Luật đất đai lần này sẽ có những bước rất tiến bộ. Phải khẳng định một điều, những cái gì có lợi cho người dân thì bàn đến cùng và những vấn đề gì đã làm rồi thì phải được đa số người dân ủng hộ, vì lợi ích quốc gia, dân tộc.