SHQIPTARËT, EGËRSIA DHE AFRIKA
dhe nevoja për kryengritje, paqëndrueshmëria në sensin e marrjes së vendimit se për interesat e kujt do të luftojnë, duke mos harruar të theksojnë etosin liridashës dhe heroik te shqiptarët, diçka që ishte konstatuar edhe në kulturën dhe folklorin serb e malazez, gjatë shekujve XVIII dhe XIX.
“Parë në tërësi, përfytyrimet negative për shqiptarët si ushtarë armiq gjatë Luftës së Parë Ballkanike, bashkë me theksin e shpërfilljes dhe talljes me aftësitë e tyre luftarake, përfaqësojnë vetëm një nga elementet e diskursit mbi misionin historik të ushtrisë serbe, i cili mbështetej mbi shkrimet intensive për të kaluarën e Kosovës, mbi projektimin nostalgjik medial të perandorisë së Dushanit, si epokë e artë e shtetësisë serbe, si dhe mbi përsëritjen e vazhdueshme të tezës se Lufta e Parë Ballkanike paraqiste vazhdimin e vitit 1389 si një hakmarrje për disfatën dhe për të gjitha krimet mbi popullsinë serbe deri në vitin 1912”, shkruan Milkoviç. Studiuesi
Milkoviç shënon se imazhet mediatike të shqiptarëve gjatë luftës ishin padyshim negative dhe në mënyrë dominante të bazuara në kategoritë e egërsisë, kafshërisë dhe thellësisht irracionales. “Me ndihmën e kornizave të tilla, shtypi serb ( me përjashtim të ‘ Radnicke novine`) përpiqej të afirmonte te lexuesit diskursin lokal të imperializmit dhe politikës koloniale, në të cilin popullsia shqiptare trajtohej si relikt i një modeli antieuropian të të sjellurit”. Sipas tij, lënda e revistave që përmban përfytyrime të tilla mund të ndahet në tre grupe: i pari lidhet me pyetjen se deri në ç’masë në faqet e periodikëve vendas gjejmë imazhe të shqiptarëve si njerëz të mirë dhe “të egër” të paprishur nga qytetërimi;
i dyti ka të bëjë me dilemën mbi ( pa) aftësinë e popullsisë shqiptare që të vetorganizohet në një strukturë shtetërore, mbifisnore; ndërsa i treti, më radikali nga pikëpamja e përshkrimeve negative, mbështet tezën mbi natyrën ataviste të mentalitetit shqiptar, të cilën kurrfarë rrethanash historike as përpjekjesh nuk do të mund ta ndryshojnë kurrë.
Ai sjell shembullin e “Ilustrovana ratna kronika”, ku rishtypet një tekst nga gazetat çeke, nga korrespondenti i tyre nga Muriqani, i cili në përshkrimin e betejës dhe rreshtimit të forcave para Taraboshit e përmend edhe pamjen e shqiptarëve: Deri në Muriqan nëpër tokë të thatë nuk mund të arrihet nga asnjëra anë; duhet shpesh të ecet deri në bel nëpër ujë dhe nëpër baltë. Kam kaluar nëpër atë krahinë kaçakësh që nga Lezha deri në Tivar. Ajo krahinë, e cila do të mund të ishte më pjellorja në botë, ishte e lënë pas dore plotësisht... E gjithë ajo krahinë dhe njerëzit të lënë mbresë, si të ishim në Afrikën më të errët. Kurrë nuk i kisha përfytyruar ashtu shqiptarët, sepse as nuk e merrja dot me mend që në Evropë ende jetojnë fise të egra. Por isha i befasuar sa racë e bukur ishin ata kaçakë. Njerëzit janë shtatlartë, me qëndrim prej trimash, me vija të rregullta, sy të mëdhenj, bukuri e vërtetë”.
Këtu, Milkoviç shënon se “edhe pse me një retorikë shoku dhe me referimin te Afrika më e errët ta përkujton konceptin kolonial të ‘ zbulimit’ të fiseve të egra brenda vetë Evropës, teksti cek e spikat ekzotikën e pamjes së bukur, të hijshme të shqiptarëve, vlera e të cilës është fuqizuar me kontrastin kundruall vetë peizazhit: mjedisi malor nuk është aspak tërheqës për korrespondentin çek, sepse është i lënë mbas dore dhe i pakultivuar”.
Sipas tij, kjo i hapte dyert mbështetjes mediatike për politikën zyrtare të ekspansionit të Serbisë dhe artikulimit të obligimit të saj, për ta marrë mbi vete punën e civilizuesit. Përfytyrimet negative për shqiptarët, të cilat shfrytëzoheshin për t’i dhënë sigurim të padyshimtë legjitimitetit të Serbisë si një fuqi kolonizuese qëllimmirë, bazoheshin kryesisht në përsëritje, paraqitje selektive dhe narracionin opinionformues mbi segmente të ndryshme të jetës kulturore dhe shoqërorepolitike të shqiptarëve: insistohet te mosekzistenca e traditës shtetformuese, te organizimi fisnor, mbisundimi i gjakmarrjes dhe vlera gjithnjë e më e dobët e besës, te dasia e patejkalueshme midis gegëve e toskëve, si dhe te mossuksesi i integrimit të barabartë me popullsinë serbe në kuadër të Serbisë.
Si e kanë shpjeguar serbët praninë e madhe të shqipfolësve në toka të pretenduara prej tyre? Milkoviç e jep të përmbledhur e shkurtimisht: “Pas ardhjes në Kosovë, Metohi dhe Maqedoni, ushtria serbe, siç e kemi përmendur, u ballafaqua me një situatë për të cilën nuk qe e përgatitur në pikëpamje të numrit të madh të pjesëtarëve të kombeve tjera, prandaj duhej ‘ shpjeguar’ prej nga aq shumë shqiptarë në territoret që në imagjinariumin mitik serb perceptoheshin si të vetmet dhe autentike serbe”. Sipas Milkoviç, “shpjegimet e ofruara dhe
përgjigjet ( pseudo) shkencore zhvilloheshin në gjurmët e disa tezave. Një pjesë jo e vogël e shqiptarëve ‘ shpjegohej’ me proceset e gjata të albanizimit: nga dëshira për të mbetur gjallë shumë serbë kishin kaluar në islam, duke e pranuar gjuhën shqipe dhe identitetin etnik, për ç’gjë duhet të dëshmojë fakti se shumë shqiptarë e njihnin gjuhën serbe”. Milkoviç shton se shpjegimi vijonte me idenë se “një pjesë tjetër e popullsisë ka ardhur ose me kolonizimin e dhunshëm të shqiptarëve ose me shpërnguljen e dhunshme të serbëve, veçanërisht pas fushatave ushtarake të pasuksesshme të ushtrisë austro- hungareze”.