Kontaktet e para me Selinë e Shenjtë

fetare.

Mons. Paglia ishte prifti i parë që u lejua të udhëtonte në Shqipëri përpara zgjedhjeve të para të lira të marsit 1991. Ai u prit edhe nga presidenti Ramiz Alia. Nuk e di përse Paglia në atë takim u paraqit si civil, por takimi dhe biseda dihej që bëhej me një predikues të fesë katolike dhe sipas Paglias, biseda ishte mjaft impresionuese.

Në vijim të këtij aktiviteti, në nëntor 1990, mora takimin e parë zyrtar me mons. Celli, që ishte në pozicionin e zv. ministrit të Jashtëm të Vatikanit. Kështu, u hodh hapi i parë i rëndësishëm i diplomacisë klasike të Vatikanit. Mons. Celli më kërkoi takim, në emër të arqipeshkopit Angelo Sodanos, që në atë kohë ishte Prosekretar i Shtetit ( gjashte muaj më vonë, u emërua nga Papa Giovanni Paolo II, Kardinal Sekretar Shteti).

Takimi me arqipeshkopin Angelo Sodano u realizua ne mesin e muajit dhjetor 1990. Meqenëse Shqipëria dhe Vatikani nuk kishin marrëdhënie diplomatike, për të qenë korrekt, sipas protokollit strikt të Vatikanit, vendi i takimit u caktua selia e ambasadës së Vatikanit në Romë, si një vend asnjanës. Në këtë takim ishin të pranishëm arqipeshkopi Angelo Sodano, mons. Celli dhe ambasadori i Vatikanit në Romë.

Arqipeshkopi Sodano, mbas komplimenteve të rastit më parashtroi një kërkesë. Në emër të Papa Papa Giovanni Paolo II, ai më dorëzoi një letër, që i drejtohej njërit prej dishepujve të besimit katolik në Shqipëri, peshkopit të Durrësit Nikolla Troshani. Troshani kishte qenë për një kohë të gjatë në burg, si gjithë besimtarët e persekutuar nga regjimi dhe ato kohë banonte i lirë në rrethin e Lezhës. Ai ishte i moshuar dhe me plot probleme shëndetësore. I mësova këto gjëra nga ai takim, pasi më parë nuk kisha asnjë njohuri. Në letër shprehej mirënjohja për qëndrimin dhe vuajtjen e tij gjatë viteve të gjata të persekutimit. Aty i kërkohej Mons. Troshanit që të shfrytëzonte edhe ai kanalin e ofruar të komunikimit nga ambasadori i Tiranës në Romë, për një përgjigje të tij. Në letër shpjegohej që Shenjtëria e tij, Papa, pret me ankth lajme për gjendjen e tij të shëndetit dhe dëshiron që të mësojë drejtpërdrejt prej tij, se cilat janë mundësitë e favorshme për të ardhmen e kishës në Shqipëri. Me anë të letrës Mons. Troshani ftohej në Vatikan me rastin e 50 vjetorit të shugurimit të tij si prift. Më vonë, gjatë një vizite në Otranto, mësova se Mons. Troshani ishte lejuar nga qeveria shqiptare për t’u dërguar në një nga spitalet e Vatikanit në Otranto, për kurime.

Pranimi i letrës pa asnjë hezitim dhe dërgimi në destinacion, u perceptua si një xhest i vullnetit të mirë për bashkëpunim dhe për të ecur më përpara drejt institucionalizimit të marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Vatikanit.

Në janar 1991, me kërkesën e tij u takova me arkipeshkopin Jean- Louis Tauran, që ishte Sekretar për Marrëdhëniet me Shtetet. Takimi u bë në selinë e ambasadës së Vatikanit në Romë. Mons. Tauran shprehu kënaqësinë për zhvillimet demokratike në Shqipëri, të cilat po ndiqeshin me interes nga Selia e Shenjtë dhe nga vetë Papa, i cili në predikimin e tij me rastin e vitit të ri, kishte përmendur proceset që po ndodhnin në Shqipëri, duke shprehur urimet që ato të vazhdonin kështu. Sipas Tauran, Papa kishte vlerësuar lart deklaratën e Presidentit Alia, qysh në majin e vitit të kaluar, sipas së cilës, ushtrimi i fesë të mos quhej më krim kundër shtetit. Gjithashtu, ai tha që është vlerësuar lart edhe pritja që iu bë Nënë Terezës dhe premtimi i Presidentit Alia për hapjen e misionit të saj në Shqipëri. Ai kërkoi që sa më parë të dërgonin një nga funksionarët e lartë të Vatikanit, për të takuar peshkopin Troshani dhe për të mundësuar ndihmën me objekte meshe të domosdoshme.

Në vijim të këtij takimi, në 20- 23 mars 1991, u organizua edhe vizita e një delegacioni të Selisë së Shenjtë, i kryesuar nga zëvendëssekretari për Marëdhëniet me Shtetet, imzot Celli. Ai u prit nga të gjitha personalitetet e larta në Shqipëri. Gjatë bisedave u shpreh dëshira për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe Selisë së Shenjtë.

Në pranverën e vitit 1991 pata një ftesë nga Mons. Sodano, MPJ i Vatikanit, praktikisht zyrtari më i lartë në piramidën hierarkike të Shtetit. Atë ditë, në Romë binte një shi në formë litari, i pa parë ndonjëherë. Poshtë kolonave kryesore të hyrjes po priste Mons. Celli me një çadër në dorë. Mbas përshëndetjeve të mirëseardhjes, Mons. Celli më thotë me shaka: “Më në fund, mbas 500 vjetësh, në shkallët e Vatikanit po ngjitet një ambasador nga Shqipëria, ndaj edhe qielli sot po qan”. “Në Shqipëri, ashtu si kudo, qahet si nga hidhërimi ashtu edhe nga gëzimi; sot qielli po gëzon”, ishte përgjigja ime me humor.

Përshtypjet gjatë ecjes nëpër korridoret e larta e të mbuluara me pikturat më të famshme të njerëzimit ishin mbresëlënëse. Vetja të dukej fare i vogël dhe i pafuqishëm, aq sa M. Sako, këshilltari i ambasadës që më shoqëronte, më thotë nëpër dhëmbë: “Po ai joni ç’pati që u hapi luftë këtyre?” Më pas, duke reflektuar për këtë shkëmbim batutash miqësore, na rezultonte se mbas vdekjes së Skënderbeut, marrëdhëniet diplomatike me Vatikanin ishin ndërprerë qysh me pushtimin e Shqipërisë nga Perandoria islamike Otomane; gjatë regjimit të mbretit Zog, si një vend mysliman ato u ruajtën në nivel konsullor; ndërsa mbas regjimit komunist marrëdhëniet jo vetëm që u ndërprenë, por u bënë armiqësore. Pra, i binte që vërtet mbas 500 vjetëve të ngjiste shkallët e Vatikanit një zyrtar i lartë, me atributet e ambasadorit.

Biseda që vazhdoi me Sodanon ishte mjaft miqësore dhe e ngrohtë. Ai shprehu mirënjohjen për mirëkuptimin e palës shqiptare, për gjithë përpjekjet që ishin bërë deri në ato momente, duke përmendur disa prej tyre, si vizita e nënë Terezës, ajo e Cellit, etj. Kishte mbetur vetëm legalizimi i marrëdhënieve diplomatike midis Shtetit të Vatikanit dhe atij shqiptar. Ato u nënshkruan më 7 shtator të vitit 1991.

Në 5 korrik 1991, me rastin e vizitës në Romë të një delegacioni në nivel të lartë nga qeveria shqiptare, të kryesuar nga kryeministri, Ylli Bufi, u bë edhe takimi i parë me Papën. Në këtë takim, u bisedua për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Selisë së Shenjtë. Ishte një takim mbresëlënës. Megjithëse biseda kokë më kokë me të gjithë anëtarët e delegacionit ( veç e veç) zgjati pak minuta, dolëm nga ai takim të emocionuar dhe me përshtypjen se Ati i Shenjtë ishte vërtet shumë i angazhuar për të ndihmuar në mbarëvajtjen e punëve në Shqipëri.

Me rastin e përfundimit të misionit tim në Itali, para largimit, në qershor të vitit 1992, bëra takimin e fundit protokollar të ndarjes me Mons. Cellin. Në Shqipëri kishin ndodhur ndryshime radikale. Nuk dihej se si do shkonte fati im. Këtë e pashë edhe në sytë e mikut tim të urtë, Mons. Celli, i cili më tha: “Kudo që të shkosh, çfarëdo që të ndodhë, dyert e Vatikanit janë gjithmonë të hapura”. Me mendimin se nuk do të takoheshim më, u ndamë me shumë përzemërsi.

Por ngjarjet rrodhën në mënyrë të çuditshme. Në vitin 2000 unë u ndodha në Izrael, si ambasador i Shqipërisë. Ishte viti jubilar i mileniumit të kristianizmit, kur pelegrinët nga gjithë bota vërshuan për të shkelur në tokën ku kishte lindur, rritur dhe kryqëzuar Jezu Krishti. Kishte qenë pikërisht Mons. Celli, që me zv. ministrin e Jashtëm të Izraelit, kishte nënshkruar që në 1993, dokumentin që zyrtarizonte njohjen e Izraelit nga Selia e Shenjtë. Në 21- 26 mars 2000 u realizua vizita historike e Papës Vojtila, e para vizitë e një Pape në Tokën e Shenjtë, mbas dymijë vitesh armiqësish midis hebrenjve dhe katolikëve. Në mitingun e madh, në qytetin Nazareth, pranë lartësisë Golan, ku ishin grumbulluar pelegrinët nga gjithë bota, ishte ftuar edhe Trupi Diplomatik. Do ishte hera e dytë që do takoja Papa Vojtilën, këtë radhë fare shkurt, vetëm me një shtrëngim duarsh, gjatë përshëndetjes që ai bëri me të gjithë Trupin Diplomatik, të vënë në rresht, sipas protokollit të shtetit.

Por ishte thënë që unë të kthehesha përsëri në Vatikan e të takoja për herë të tretë dhe të fundit Papën. Në tetor të vitit 2001, kryeministri shqiptar Ilir Meta do të pritej në një audiencë nga Ati i Shenjtë. Në përbërje të delegacionit isha edhe unë, këtë radhë, si këshilltar diplomatik i kryeministrit.

Protokolli i Vatikanit përmbante një takim prej disa minutash me kryeministrin dhe më pas një kalim në radhë përpara Papës duke u përshëndetur me të. Kur erdhi radha ime, unë qëndrova pak, i shtrëngova dorën dhe i thashë: “Është hera e tretë që po takohemi, kur unë mendova se nuk do ju shikoja më; por me sa duket ringjallja ekziston”. Dhe Papa më tha: “Asnjëherë mos e humb shpresën”.

Me kthimin në Shqipëri, qëndrimi pak më gjatë se anëtarët e tjerë të delegacionit, me sa duket kishte rënë në sy të gazetarëve. Ata kërkuan të më intervistonin e të më kërkonin se çfarë biseduam me Papën, por unë nuk ua hoqa kuriozitetin, duke e mbajtur për vete atë bashkëbisedim të shkurtër, si diçka tepër personale timen.

E tregova “sekretin” tim vetëm në prill 2005, gjatë një bisede që u organizua nga studio e “News 24”, pak ditë pas vdekjes së Papa Vojtilës. Në transmetimin direkt ku, së bashku me disa persona të tjerë, që kishin kujtime nga takimet me Papën, isha ftuar edhe unë, gazetari që drejtonte emisionin, nuk kishte harruar të shuante kuriozitetin.