Pyjet në pushtetin vendor, jo më një sfidë, por përgjegjësi për zhvillimin dhe menaxhimin e tyre

Të mësosh nga e djeshmja nuk është turp, të punosh për të sotmen është detyrim, dhe ajo që është më e rëndësishmja, të shpresosh për të ardhmen duke mos ndaluar. E nisa me këtë shprehje pasi të sfidosh të djeshmen është obligim, të punosh për të sotmen është detyrim. Mjedisi si dhuratë e çmuar dhe e pazëvendësueshme është shumë kërkues ndaj njeriut, ndaj mirëmbajtja dhe zhvillimi i kësaj dhurate është detyra jonë dhe e vërteta për mjedisin e djeshëm mbase nuk pëlqehet, por ai realitet është ajo që vlen.

Që në fillimet e krijimit të shërbimit pyjor para 91 viteve, duke u bashkërenduar pylltaria shqiptare me ato të vendeve të rajonit dhe më gjerë, u punua shumë deri në vitin ‘ 90 falë kontributit njerëzor për mbrojtjen e vlerave të pazëvendësueshme, duke e konsideruar pyllin si pronën e tyre.

Por, a janë prona tonat pyjet dhe mjedisi në tërësi? Natyrisht që po, por tani më jo si një sfidë, por si një detyrim për mbrojtjen dhe zhvillimin e tyre. U bë gati një vit nga transferimi i pyjeve nën administrimin e pushtetit vendor si pasuri publike, ndryshe nga kalimi i pyjeve dhe kullotave në përdorim e pronësi të ish- komunave pa asnjë lloj kriteri apo kapaciteti, por vetëm u bë me aksion se duhej bërë dhe kaq. Një vit ka kaluar nga transferimi i fondit pyjor kullosor në administrimin e pushtetit vendor; është shumë pak krahasuar me rezultatet e arritura.

Është shumë pak pasi, pyjet u morën në gjendje të mjerueshme, pa dokumentacionin e duhur të rregullt, pa të dhëna të sakta të terrenit, pa infrastrukturën e duhur të shërbimit pyjor, pa fondet e duhura për personelin dhe pa një plan strategjik afatgjatë zhvillimi e politika për menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve. E, pavarësisht vështirësive, mungesave dhe pengesave mjaft serioze, u gjet “çelësi” i duhur për këtë, por cili ishte ky çelës? Menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve me qëllim ruajtjen e vlerave të biodiversitetit, produktiviteti dhe aftësive rigjeneruese për të plotësuar tani dhe në të ardhmen funksionet ekologjike, ekonomike dhe sociale në nivel lokal e kombëtar.

Çfarë duhej të bënim ne për ta ndryshuar sadopak situatën në pyje dhe kullota të Bashkisë Bulqizë? Si nisi menaxhimi i pyjeve dhe kullotave në bashki në kuadër të decentralizimit të pasurive pyjore e kullotave dhe të zbatimit të reformës territoriale? Dhe, çfarë bëmë ne në fakt? Krijimi i menjëhershëm i strukturës menaxhuese të pyjeve duke planifikuar të ardhurat që gjenerojnë nga pyjet, planifikimi i nevojave të banorëve për dru zjarri si dhe planifikimi i ndërhyrjeve në fondin pyjor- kullosor nëpërmjet investimeve.

Nevoja e shërbimit pyjor për infrastrukturën e nevojshme bëri që në bashki të ndihet përgjegjësia e personelit për punën që bënin.

Cilët ishin hapat e parë që u hodhën pas krijimit të strukturës?

Mangësitë e krijuara ndër vite për dokumentacionin dhe të dhënat e terrenit bëri që të kontrollohen të gjitha ekonomitë pyjore dhe u përcaktuan problematikat si dhe masat për përmirësimin e tyre. Nuk u bënte fjalë që personeli të dispononte dokumentacionin teknik të një specialisti terreni, dhe kjo u krijua menjëherë: ndarja e ekonomive pyjore specialistëve dhe pajisja e tyre me dokumentacionin teknik ( fletoren e teknikut, siç quhej në ato vite, për të dhënat e ngastrave, hartat dhe procesverbalin e marrjes në dorëzim etj.).

Ajo që ishte më e rëndësishme për zonat e thella malore, siç dhe është Bashkia Bulqizë, kishte të bënte me furnizimin e popullatës me dru zjarri si nevoja jetike për këto zona rurale shumë të varfra.

Me miratimin e akteve nënligjore, ndonëse me shumë vonesa nga politikëbërësit që udhëzonin lidhur me mënyrën e furnizimit me dru zjarri për banorët e pushtetit vendor, në kuadër të reformës territorialo- administrative, duhej me çdo kusht që banorët të njiheshin me këto ndryshime, si një utopi për këto të fundit.

Në historikun e kësaj bashkie ( me siguri edhe në bashkitë e tjera), në territorin e saj administrativ nuk ekziston asnjë dokumentacion që vërteton mënyrën se si janë furnizuar banorët me dru zjarri apo për vjeljen e tarifës bazë për 1 m3 dru zjarri.

Takimi me k/ pleqësinë e të gjitha fshatrave të njësive administrative të Bashkisë Bulqizë si dhe me banorët ishte ajo që i dha zgjidhje këtij fenomeni. Ishte shumë e vështirë që t’iu kërkoje banorëve tarifën sipas Vendimit të Këshillit të Ministrave për 1 m3 dru zjarri; por, përse ishte e vështirë? Sepse kurrë nuk e kishin paguar, kurrë nuk iu ishte ofruar një shërbim i tillë për t’i ardhur në ndihmë komunitetit lidhur me plotësimin e nevojave jetike për dru zjarri.

Në territorin e Bashkisë Bulqizë janë rreth 52.000 ha pyje, ku si në të gjitha pyjet e vendeve të tjera janë bërë dëmtime për shkaqe të ndryshme, qofshin këto njerëzore apo nga katastrofat e ndryshme natyrore.

Sipas studimit të bërë në territorin e pyjeve bashkiake dhe të miratuara nga Ministria e Mjedisit, mbeturinat e krijuara ndër vite i plotësonin më së miri nevojat e komunitetit me dru zjarri, pa qenë të nevojshme prerjet e reja.

Rezultati ishte i prekshëm! U realizuan mbi 80% e të ardhurave të parashikuara nga drutë e zjarrit vetëm nga mbeturinat, njëkohësisht të gjithë banorët u furnizuan me dru zjarri.

Dimri i acartë që preku të gjithë vendin dhe më shumë zonat e thella malore, siç dhe është Bashkia Bulqizë, e gjeti komunitetin të përgatitur. E si do të ishte situata në këto zona rurale shumë të varfra nëse nuk do ishin marrë masat përpara se të vinte dimri?!

Zonat e thella malore, përveç pozicionit gjeografik mbart në vetvete edhe varfërinë e tejskajshme të disa familjeve, dhe, si u veprua në këto raste? Me brigadat e specializuara të bashkisë që grumbullonin dru zjarri nga mbeturinat u bë furnizimi i familjeve në nevojë me dru zjarri falas nga bashkia deri në banesat e tyre.

Planifikimi i ndërhyrjeve në fondin pyjor- kullosor nëpërmjet punimeve pyjore natyrisht që kërkon buxhet, është në raport të zhdrejtë më këto nevoja. Shkatërrimi ndër vite i kësaj pasurie kërkon shumë vite rehabilitim, por, si arritëm që ta zbusim sadopak këtë nevojë dhe cilat ishin rezultatet e para? Territori i bashkisë është mjaft i pasur me burime natyrore, ku edhe prania e subjekteve që ushtrojnë aktivitet në fondin pyjor- kullosor është i konsiderueshëm.

Sa i rëndësishëm është bashkëpunimi me përdoruesit e fondit pyjor, aq i rëndësishëm është edhe ndërgjegjësimi i këtyre subjekteve qe ndërhyrja apo aktiviteti në pasuri publike është detyrim për të paguar shërbimin e ofruar. E njëjta situatë ishte me subjektet, ashtu si me të ardhurat nga drutë e zjarrit për banorët, por, si u arrit që të bashkëpunohej me shumicën dërmuese të subjekteve private që ushtronin aktivitet privat në pasurinë publike? Nuk kishte ndodhur që subjekteve t’u bëhej me dije që në pasuri publike, në burimet natyrore për një aktivitet të ligjshëm paguhet. Me evidentimin e numrit të aktiviteteve private, filloi edhe vjelja e të ardhurave, ndonëse jo shumë në numër, por me një premisë për të ardhmen. Me kontributin e subjekteve u realizua rehabilitimi i një sipërfaqeje të konsiderueshme pyjore të degraduar ndër vite.

Bashkëpunimi me komunitetin si hallka kryesore dhe e pazëvendësueshme ishte dhe do të jetë motoja jonë për suksesin e arritur. Është menduar kthimi i përdorimit tradicional të pyllit si një metodë mjaft efikase, si në drejtim të mirëmbajtjes dhe mirëmenaxhimit të pyllit, por edhe në krijimin e të mirave materiale që gjenerohen nga pyjet, kryesisht nga ato të ulëta të llojit cungishte.

Duke marrë në konsideratë dhe kufizimin e prerjeve si rezultat i post- moratoriumit për pyjet, përdorimi tradicional i pyjeve do e fuqizonte akoma më shumë moratoriumin për pyjet.

Sigurimi i druve të zjarrit me masa përmirësuese të pyjeve cungishte dhe trungishte

Janë hartuar një numër i konsiderueshëm projektesh që kanë të bëjnë me përmirësimin e grumbullit pyjor për të krijuar grumbuj sa më homogjenë me dru të së ardhmes, por njëkohësisht nga përmirësimet të përfitohen edhe të ardhura si në dru zjarri, ashtu edhe në lëndë punimi të hollë, kemi në konsideratë nevojat e shumta që minierat në këto zona kanë për këtë lëndë të parë.

Ndalimi i mbikullotjeve për të realizuar ripërtëritjen natyrore, ku nuk është aplikuar asnjëherë, i dha rezultatet në sezonin e verës që sapo kaluam.

Ku do përqendrohemi më tej për decentralizimin e pasurive pyjore/ kullosore te bashkitë në kuadër të reformës territoriale?

Tre janë kriteret, por tre janë edhe hapat që u morën:

Pyjet do të jenë një burim i rëndësishëm për sigurimin e ushqimit, përmirësimin e jetesës së komuniteteve në zonat rurale; pyjet në të ardhmen do të sigurojnë ushqim, dru zjarri, strehim; pyjet, si një zgjidhje themelore për adaptimin dhe zbutjen e ndryshimeve klimatike.

Natyrisht, u ndërmorën edhe hapat e rëndësishëm, si: konsolidimi i strukturës e menaxhimit të pasurive pyjore, buxheti i planifikuar, planifikimi i nevojave si dhe nevojat për ngritje kapacitetesh.

• Inventarizimi periodik dhe hartimi i planeve të mbarështrimit:

Menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve bazohet në planet e mbarështrimit që hartohen çdo 10 vjet dhe në zbatimin me rigorozitet të punimeve të planifikuara në to.

• Planifikimi: U bazua në hartimin dhe zbatimin e politikave të menaxhimit dhe rregulloret për një afat kohe të gjatë.

• Politikat sektoriale të cilat në përputhje me ligjet kombëtare dhe Kushtetutën, duhet të njohin natyrën afatgjatë të pyjeve duke siguruar një nivel vazhdimësie në çështjet legale, institucionale, operacionale dhe në inkurajimin e praktikave që lehtësojnë funksionet e shumëfishta dhe menaxhimin e qëndrueshëm.

• Ruajtja: Menaxhimi i qëndrueshëm synon të mbrojë zonat me brishtësi ekologjike, ruajtjen e cilësisë dhe sasisë së ujërave, ruajtjen e funksioneve mbrojtëse të pyjeve kundrejt përmbytjeve, erërave, erozionit dhe ortekëve.

Cilat ishin pasojat e menaxhimit të centralizuar?

Prerja, djegia e pyjeve dhe mosrespektimi i rregullave të shfrytëzimit në parcelat e dhëna për shfrytëzim pa kriter.

Decentralizimi i pushtetit vendor bëri menaxhimin, ose më saktë filloi menaxhimin e decentralizuar dhe të pasurisë publike, siç janë dhe pyjet e kullotat.

Dhe, decentralizimi kërkon që të bëjmë së bashku një qeverisje sa më të qëndrueshme të fondit pyjor/ kullosor, duke e konsideruar natyrën dhe resurset e saj si vlera të pazëvendësueshme.

Ajo që pylli u kërkon njerëzve, është që ta lënë të mbijë e të rritet, ta respektojnë kur është në këtë proces delikat të rigjenerimit, që ai e bën për mrekulli me farën e tij në tokën e tij.

Ndaj menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve nuk është më një sfidë, por përgjegjësi dhe detyrim i pushtetit vendor për të gjetur çelësin e suksesit e më tej për të mbyllur çelësin e shkatërrimit.

* Inxhinier pyjesh; Drejtor i Shërbimit Pyjor, Bujqësisë dhe Veterinarisë, Bashkia Bulqizë