Koncesionet pa rregulla, kulturë diletante ekonomike

Filozofia politike, lind siç thotë Aristoteli, si konflikt i të pasurve dhe të varfërve, pra nga pabarazia. Aristoteli e analizon njeriun si kafshë politike në faktin se konflikti i brendshëm nuk është thjesht një çështje pabarazie në zotërimin e të mirave materiale, por ka të bëjë edhe me pabarazinë lidhur me njohjen e vetë aftësisë për të shprehur dhe për të mbrojtur të drejtën dhe për të kundërshtuar të padrejtën.

Sipas këtij filozofi, politika në shumë aspekte shndërrohet në një “profesion” të një pakice. Kjo pakicë nuk përcaktohet nga votimi popullor se sa nga atutë e formave të organizimit që të pasurit bëjnë për sektin e tyre.

Jacques Ranciere mendon se shuarja e energjive majtiste në Europë u bë duke u konvertuar gjithmonë e më me zell politika e qeverisjes në dogmat ekonomike të neo- liberalizmit, të një programi të ethshëm privatizimesh masive të sektorëve publikë duke kërkuar tashmë jo debatin e opinioneve, por një lloj konsensusi abstrakt se vetëm një pakicë drejtuese mund t’i dije gjërat shumë më mirë nga shumica dhe se koncepti i publikes është gati një ide e vjetruar, duke bërë që të jemi dëshmitarët e pasojave të pallogaritshme “të shkatërrimit të njëkohshëm të indit shoqëror dhe formave të jetës publike, nga një ofensivë e ndërmarrë nga fuqitë shtetërore dhe fuqitë financiare së bashku”.

Ranciere shton: “Po ashtu jemi dëshmitarë të gjithë atyre lëvizjeve të të indinjuarve si Occupy Wall Street etj., që pushtuan rrugët dhe sheshet për të denoncuar efektet e këtij sistemi të përvetësimit privat të pasurisë publike dhe të konfiskimit të pushtetit të të gjithëve, sistem i dyfishtë përvetësimi, që i zhvesh burrat dhe gratë sa nga mjetet ekonomike të ekzistencës, aq edhe nga e drejta politike e të folurit dhe e të qenit i dëgjuar. Lëvizje të tilla nxjerrin në shesh hendekun që ndan kërkesat minimale për demokraci nga sisteme shtetërore, që mbajnë të njëjtin emër. Ato na rikujtojnë se politikë ka vetëm aty, ku ekzistojnë apo shpiken forma të veprimtarive politike dhe forma të shprehjes së pushtetit të të gjithëve, të cilat janë dhe duhet të jenë, kryekëput të mëvetësishme në raport me logjikën e sovranitetit përcaktues dhe vendimmarrës të popullit”. Pra, klasa politike shqiptare jo vetëm që ka dështuar në kuptimin teorik dhe kulturor për të përcaktuar një program demokratik, apo një kod të mirëfilltë të demokracisë në Shqipëri, por gjatë 25 viteve ka reflektuar autoritarizëm primitiv, subjektivizëm të skajshëm dhe ndryshime të marrëzishme të Kushtetutës, si ai i vitit 2008, që bënë virtual dhe fiktiv vullnetin e votuesve për të zgjedhur përfaqësuesit sipas tyre dhe jo sipas listave të parapërgatitura të kryetarëve të partive. Mungon vullneti dhe vizioni demokratik për ta demokratizuar substancialisht Shqipërinë. Kjo është e vërteta e dhimbshme dhe paradoksale.

Ajo që dua të tërheq vëmendjen dhe fakti që ka vite që në Shqipëri po instalohet një neo- liberalizëm, i cili shkakton problematika të rënda sociale. Asnjëherë politikanët, deputetët por edhe kryetarët e partive nuk flasin për koncepte teorike, për doktrinën e demokracisë dhe për atë përplasje mendimesh që ekziston sot në nivelet filozofike dhe politiko- logjike të botës. Asnjëri nuk e përmend neo- liberalizmin dhe pasojat e rënda që ka sjellë në rrafsh botëror. Po ç’thotë një mendimtar polak, i cili vdiq në 9 janar 2017, 92 vjeç, por me një famë të madhe botërore, sidomos në kulturën anglosaksone në një studim të tij të paracakohshëm. Është Zygmund Bauman, i cili trajton ndryshimin kon- trastues midis liberalizmit ekonomik me atë që pason dhe njihet si neo- liberalizëm dhe që krijon shqetësime të mëdha. Liberalizmi lindi në Europë nga idetë e Revolucionit Francez ( Liberte, Egalite, Fraternite). Ky trinitet i lirisë, barazisë, vëllazërisë nuk qe thjesht një slogan. Këto tri elemente mund të qëndronin vetëm së bashku. Sipas filozofëve të liberalizmit, Liberte mund të sillte Fraternite vetëm në shoqërinë e Egalite, nëse heqim Egalite nga triada dhe Liberte do të çonte drejt pabarazisë dhe efektivisht drejt ndarjes, grindjeve dhe armiqësive të ndërsjella, në vend që të çonte drejt bashkimit dhe solidaritetit. Vetëm triada në plotësimin e saj është e aftë për të siguruar një shoqëri paqësore dhe të begatë, të mirintegruar dhe të mbrujtur me shpirtin e bashkëpunimit të ndërsjellë. Qoftë në mënyrë eksplicite, qoftë në mënyrë implicide, një qëndrim i tillë lidhet me liberalizmin klasik dhe në këtë aspekt John Stuart Mill nxori përfundime sociale të rëndësishme prej bindjeve të tij thellësisht liberale në traktatin e tij që ka shkruar për lirinë. Por sidomos 40 vitet e fundit, sipas Zygmund Baumanit, ka sunduar hegjemonia e pakundërshtuar e filozofisë neo- liberale. Sipas neo- liberalizmit, fitimi është gjithçka pa marrë parasysh asnjë kriter moral ose rrezikimin e rezervave energjetike të planetit dhe çdo gjë përbën vetëm burmën e një mekanizmi kolosal të ekonomisë private të një lirie pa cak. Kështu, pasuritë e mëdha publike privatizohen marrëzishëm. Publikja margjinalizohet, pasuritë mineralogjike, nafta, hidroenergjetika, telefonitë digjitale, shërbimet shëndetësore, madje edhe universitet, shkollat e dijes etj. u jepen privatëve. Mua më ngjan, qofsha i gabuar, se tek politikanët tanë të djathtë e të majtë, konceptet neo- liberale janë trajtuar deri në skajshmëri në formën e një dogmatizmi provincial. Edhe në shkrimet e mia të mëparshme për qeverisjen e quajtur të majtë, kam qenë skeptik ndaj përdorimit pa rregulla të PPP ( Partneritet Privat Publik) dhe dhënies të koncesioneve si gjoja rruga e vetme e mbijetesës ekonomike. Kjo tregon që kultura shkencore ekonomike në Shqipëri është ose diletante, ose virtuale dhe lulëzon klientelizmi, madje edhe korporatizmi.

I rikthehemi përsëri problemit të madh të demokracisë shqiptare, si një demokraci e brishtë dhe me shqetësime të paparashikueshme. Nuk besoj se demokracia është vetëm çështje votimi, ndonëse votimi është thelb i thelbeve, në rrafshin formal. A është mënyrë teknologjie absolute votimi elektronik si një konceptualizim i ri dhe emancipim i demokracisë në Shqipëri? A mund të bëhet temë qendrore thjesht forma elektronike e votimit në vend të përmbajtjes së thellë të konceptit demokratik dhe të zgjedhjeve politike? Nuk e besoj, ndaj mendimin se debatet, protagonizmat virtuale etj., këto lojëra politike janë më tepër një zhurmë për të tërhequr vëmendjen nga çështjet e mëdha teorike dhe praktike të demokracisë shqiptare.

Do të doja që elektorati i majtë dhe i djathtë të njiheshin dhe të kishin një informacion edhe teorik për të kërkuar të vërtetën mbi demokracinë dhe jo thjesht fjalime politike të karakterit elektoral. Nuk mundet që një elektorat i majtë ose i djathtë, pra tërë populli shqiptar që voton të kthehet në subjekt të politikanizuar dhe të verbalizmit apo të ligjërimit të krerëve të partive. Duhet që njerëzit të mendojnë në mënyrë të lirë. Pa liri nuk mund të ketë demokraci. “Nuk mundet - thotë filozofi Alain Finkelkraut - që njeriu demokratik ta përfytyrojë veten si qenie të pavarur, si atom shoqëror, i ndarë njëherë nga stërgjyshërit, bashkëkohësit dhe pasardhësit, që të shqetësohet para së gjithash për të përmbushur nevojat e veta private dhe të interesohet sa më pak për publiken... banalja ka arritur ta pushtojë kulturën. Padija sa vjen e rritet, sikurse njëkohësisht infantilizmi. Nuk është identiteti kulturor, ai që e ndrysh individin brenda përkatësisë së tij politike. Është industria e argëtimit, spektaklit, krijesë e epokës së teknikës, ajo që i katandis veprat e frymës në stoli kallpe ( ose, siç thuhet në Amerikë entertainment). Dhe jeta nëpërmjet mendimit ia lëshon vendin ballafaqimit të tmerrshëm dhe qesharak mes fanatikut politik dhe zombit”.

Jemi para zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 2017.

Disa nga idetë e trajtuara në Republikën e Ideve të filozofëve dhe politikologëve të demokracisë duhet që të qarkullonin dhe të përjetoheshin shumëfish edhe në Shqipëri. Për fat të keq nuk ndodh një gjë e tillë. Midis një opozite të shpërqendruar, të tezave foshnjarake të “qeverive teknike” ose për duele groteske midis pjesëtarëve të një koalicioni hibrid qeverisës, rënie dhe ngritje ministrash, akuza dhe kundërakuza, përgjithësisht në politikën shqiptare, ka shumë paqartësi, shumë virtualizëm dhe “shkumë mediatike”. Po ndjek me kujdes zhvillimet që ka politika në Shqipëri, por edhe kudo ku ka parti politike shqiptare në rajon, të sinkronizuara me ndryshimet e papritura edhe të politikës në rrafsh evropian dhe botëror. Shqipëria mund të ndeshet në 5 vitet e ardhshme me sfida që nuk mund t’i shkojnë njerëzve nëpër mend.

Kurse politikanët tanë me dituri sipërfaqësore i japin rëndësi grimit dhe kostumologjisë të spektakleve të tyre të pafundme. Do të na duheshin mendimtarë politikë, seriozë dhe të pavarur, atdhetarë dhe universalë për të mbushur me ide të vërteta, të patjetërsueshme atë që quajnë demokracia shqiptare, për të pasur edhe një kauzë si popull, si qytetare, për të mos u hutuar në një marrëzi erazmike. * Titulli është i redaksisë. Titulli i origjinalit: Demokracia dhe neo- liberalizmi