Për akademik Marenglen Verlin, si shkencëtar e pedagog
ambicies për rezultate sa më të larta. E vlerësonin për elegancë të veçantë në komunikimin jo vetëm kur i vlerësonte pozitivisht nxënësit, por edhe kur i qortonte me pikësynime përherë dashamirëse e motivuese në kahun e më të përparuarës.
Një nga nxënësit e tij më të mirë të shkollës së mesme, Sinan Tafaj, tani doktor i shkencave juridike dhe një nga avokatët më të shquar të vendit veçanërisht për njerëzit me aftësi të kufizuara e kujton dhe e vlerëson në mënyrë lakonike, por mjaft domethënëse: “Profesor Marengleni ishte më seriozi ndër mësuesit e rinj të gjimnazit, sqimatar. Korrekt dhe mjaft i ditur. Nuk ishte i njëanshëm dhe nuk afrohej shumë me nxënësit. Botimet në revistat e kohës e dallonin nga mësuesit e tjerë. Ne mendonim se për kapacitetet e tij Laçi ishte diskriminim dhe sakrificë që ai e përballonte pa u ankuar, me dinjitet. Nuk ishte i politizuar si shumica e kolegëve. Me një hije ftohtësie në dukje, ai gjente në çdo situatë gjuhën e komunikimit të natyrshëm me nxënësit e çdo niveli dhe me kolegët. Në gjithçka ishte modeli më i arrirë i mësuesve në gjimnazin e Laçit”.
Përvojën e mësimdhënies në shkollën e mesme ai do ta avanconte në auditorët e Universitetit të Tiranës dhe të disa universiteteve të tjera të hapësirës shqiptare. Personaliteti i tij si pedagog është i vetëpërllogaritur në çdo profil: në gjuhën e artikuluar qartë, elegancë në veshje dhe në komunikim me studentët, në ftohtësinë autoritariste të regjistruar si mekanizëm për t’i imponuar studentëve që ato të bëjnë përpjekjet maksimale për përvetësimin e lëndës. Ai ka punuar dhe punon në mënyrë të diferencuar me grupe të ndryshme studentësh sipas nivelit të përparimit të tyre në studime dhe interesave profesionale të specifikuara. Profesor Verli stimulon në mënyrë të veçantë dhe me forma të shumëllojshme studentët e ekselencës. Shpesh atyre u dhuron edhe libra. Ai është i afërt dhe i largët me studentët: aq i afërt sa është e nevojshme për t’i njohur sa duhet profilet kryesore të personalitetit të çdo studenti dhe aq i distancuar sa për t’iu imponuar atyre me stil aristokratik që të kryejnë me korrektësi detyrimet e përvetësimit të lëndës. Një student i Degës së Sociologjisë në Universitetin e Tiranës, mjaft i pasionuar pas literaturës historike, një ditë më tha: “Profesor Marengleni sillet me studentët i ftohtë si markez sqimatar deri në perfeksion dhe dashamirës si xhentëlmen që dëshiron vetëm t’u dhurojë të tjerëve dhe të mos marrë asgjë prej tyre”. Dhe dhurata më e vyer që Profesor Verli u ka bërë studentëve është korpusi i librave që ai ka shkruar dhe përgatitur për botim në shërbim të formimit të tyre shkencor dhe profesional. Por ky “markezi”, “xhentëlmen” shkon edhe përtej botës së auditorit dhe të letrave. Ai kryen edhe punë praktike në angazhimet familjare dhe institucionale. Shpesh ai luan edhe rolin e marangozit, të elektricistit etj.
Në Universitetin e Tiranës kanë punuar dhe punojnë profesorë të shquar, të cilët janë korrektë dhe mjaft kërkues ndaj studentëve, por nuk janë kërkues ndaj fëmijëve, sidomos kur kanë fëmijë të vetëm, veçanërisht një vajzë. Profesor Verli është krejt i ndryshëm nga kjo kategori kolegësh. Ai ka ndikuar shumë që vajza e tij e vetme të formatohet sipas modelit më të arrirë të studentëve të vendeve perëndimore. Kur i jepja leksione sociologjie në Fakultetin e Ekonomisë ajo më ngjante me studentët gjermanë të degës së Sociologjisë të Universitetit “Friedrich Schiler” të Jenës, të cilëve në qershorkorrik 1998 u kam përcjellë leksione: ajo ishte shumë e thjeshtë, shumë korrekte, shumë studioze. Një edukim të tillë të fëmijëve gjer- manët e konsiderojnë përgjegjësi, obligim parësor ndaj atdheut, ndaj kombit.
Studimi i biografive të shkencëtarëve të shquar tregon se ata ishin sa seriozë aq edhe me humor të hollë. Edhe Akademik Verli e ka mjaft të kultivuar një profil të tillë. Humori elegant, të pashtershëm ai e ka përdorur dhe e përdor me efikasitet edhe për të tejkaluar ngërçe që janë krijuar jo rrallë gjatë 25 viteve të fundit nga trysna politike dhe ideologjike që kanë ushtruar strukturat politike vendimmarrëse mbi institucionet kërkimoreshkencore, sidomos atyre të historisë.
3. Autoritar dhe i ekuilibruar, larg skajshmërive
Nga viti 1979 deri në ditët tona studimet historike në Republikën e Shqipërisë janë ndodhur pothuajse vazhdimisht nën trysninë defor- muese të proceseve ideologjike e politike. Në jo pak raste trysni të tilla i kanë detyruar historianët të keqinterpretojnë fakte të caktuara historike, veçanërisht ata që kanë të bëjnë më drejtpërdrejtë me ngjarjet politike më ndikuese në historinë e shqiptarëve. Prof. Dr. Marenglen Verli ka arritur të përballojë trysni të tilla dhe t’i shmangë skajshmëritë me ngjyresë politike dhe ideologjike në studimet vetjake, në drejtimin e Institutit të Historisë dhe të revistës “Studime historike” përgjatë viteve 2005- 2008 i ndihmuar nga tri rrethana socialkulturore.
1. Ai është shoqërizuar në një mjedis familjar intelektual. Vitet e para pas Luftës së Dytë Botërore babai, nëna dhe 4 xhaxhallarët e tij përfunduan studimet universitare në Shqipëri dhe në vende të tjerë dhe më pas janë angazhuar në veprimtari intelektuale të niveleve të larta si pedagogë universitetesh, nëpunës të lartë në Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës, autor tekstesh, kryeredaktorë gazete etj. Madje një nga xhaxhallarët ka kryer detyrën e Ministrit të Financave të shtetit shqiptar për 18 vjet. Përvoja tregon se në periudhën e regjimit socialist totalitar, sa më të ngritur të ishin intelektualist shqiptarët, aq më pak rrezikoheshin të shkisnin në pozitat e militantëve politikë fanatike, aq më tolerante ishin veçanërisht për çështje politike dhe ideologjike.
2. Akademik Marenglen Verli, në sajë të studimeve sistematike të pandërprera ka njohuri të gjera, të detajuara e të shumanshme për zhvillimet historike kryesore në rrafsh botëror dhe për popullin shqiptar. Një kulturë e tillë i ka kultivuar