Përtej debatit në Akademi, si e shikon antropologjinë një profesor i Lille

pretimet individuale të vetë njerëzve.

Çka mbetet e pa hulumtuar janë transformimet e jetës shoqërore dhe ide të tilla se normat zakonore ekzistojnë për shkak se flitet e shkruhet për to, jo domosdoshmërisht për shkak se ato praktikohen. Në këtë mënyrë ka humbur mundësia për analiza shumëdimensionale të karakterit thelbësisht retorik të cilësdo reference ndaj sjell- jeve zakonore në Shqipërinë bashkëkohore. Qasjet e mirëfillta antropologjike mund të lejojnë pikërisht një përpjekje analitike për të treguar, për shembull, se si individët dhe bashkësitë shoqërore shpesh do të gjejnë çdo mënyrë për të kapërcyer standardet zakonore absolutisht përcaktuese apo se si diskursi i së drejtës zakonore tradicionale përdoret si justifikim për vepra penale lidhur me zënkat e dekolektivizimit të tokës dhe kthimit të pronave, si dhe në konfliktet e dhunshme midis bandave të ndryshme kriminale”.

Ju, si antropolog, jeni tashmë prej pothuajse dhjetë vitesh Anëtar i Rregullt i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë dhe padyshim përfaqësoni antropologjinë sipas kritereve që përcakton rëndësia e kësaj fushe. Por ditët e fundit në Shqipëri është hapur një debat, sa i përket antropologjisë, lidhur me zgjedhjen e një Anëtari të Asociuar të Akademisë së Shkencave në këtë fushë. Si e shikoni këtë zgjedhje? A duhet të krenohemi se Shqipëria ka tani një Akademik të ri në fushën e antropologjisë që ia vlen të konsultohet?

“Prej kohësh jam përpjekur të mbaj gjallë një debat, si brenda edhe jashtë vendit, sa i përket studimeve shqiptare apo albanologjike ku shumica e opinionit shkencor mendon se duhet futur edhe antropologjia. Por qëllimi im mbetet, si kudo e kurdoherë, mjaftueshmërisht i qartë. T’i nënshtroj studimet albanologjike ndaj një analize idealtipike nga pikëpamja e antropologjisë sociale, mbështetur në një qasje krahasuese me tradita të ngjashme studimore në vendet e tjera të Europës së Lindjes dhe të Perëndimit. Qëllimi nuk është thjesht të kuptohet se çfarë përbëjnë apo çfarë nuk përbëjnë studimet folkloriko- etnografike të kulturës popullore, për shembull, por si dhe pse këto studime lindën dhe u zhvilluan në drejtimin specifik që ato morën dhe jo në një tjetër. Megjithatë, nuk kam dashur asnjëherë ta personalizoj debatin dhe kam shmangur të përmend emra të veçantë, me përjashtim të figurave kryesore. Sigurisht, jam përqendruar kryesisht në identifikimin e dobësive dhe mënyrave të vjetruara, si dhe në domosdoshmërinë e përqafimit të metodologjisë antropologjike në studimet shqiptare të kohës së sotme. Në fakt është e rëndësishme të kuptohet si dhe pse një thyerje epistemologjike e këtij lloji është e domosdoshme në studimet shqiptare, në këtë periudhë tranzicioni dhe transformimesh të mëdha sociale e kulturore. Vetëm kështu mund të kapërcehen prapambetjet e trashëguara dhe të vlerësohen përpjekjet e filluara për reformimin dhe modernizimin e kësaj fushe studimore, me të cilat bashkohen përpjek- jet e mia të vazhdueshme, si dhe gjithë puna ime për krijimin dhe zhvillimin e një tradite shqiptare në antropologji social- kulturore. Natyrisht, pikësynimi im nuk mund të jetë tjetër veçse t’i hapë rrugën brezit të studiuesve të rinj që kanë filluar apo janë të gatshëm të marrin formimin e duhur për të kryer punime të përshtatshme në antropologji. Njëherazi, qëllimi im është të pastroj këtë rrugë nga të vetë- shpallurit antropologë dhe kapardisjet e tyre gjestikulative që bëjnë çdo përpjekje për të ngatërruar gjërat dhe për të komprometuar të ardhmen e antropologjisë në Shqipëri dhe në studimet shkencore shqiptare.

Prandaj kam qënë shumë i interesuar kur mësova se Kryesia e Akademisë kishte propozuar hapjen e kandidimit për një vend të ri Anëtari të Asociuar në fushën e antropologjisë. Çuditërisht, pas mbylljes së kandidaturave u hasa me një mungesë transparence dhe perde të pakuptueshme lidhur me identifikimin e kandidatëve. Shpallja zyrtare e zgjedhjeve u bë pa emrat e kandidatëve dhe me gjithë përpjekjet e përsërituara edhe nga disa Anëtarë të tjerë, Kryesia e Akademisë ka refuzuar deri në fund të shpallë zyrtarisht emrat e tyre. Për të qënë i sinqertë isha kurioz të mësoja se kush nga koleget e vjetër të studimeve folkloriko- etnografike mund të kishte kandiduar në fushën e antropologjisë. Por me sa duket, pas kaq kohësh, edhe koleget e vjetër janë ndërgjegjësuar se duhet të jetë më mirë, si për ta edhe për shkencën shqiptare, tua lënë vendin atyre që kanë formimin dhe përvojën përkatëse në këtë fushë. Nuk di sa mund të jetë e vërtetë kjo, por do ishte me të vërtetê një lajm shumë i mirë për antropologjinë në Shqipëri e sidomos për antropologët e rinj. Kuptohet sa i zhgënjyer u ndjeva kur mësova se ishte paraqitur një kandidat nga fusha e studimeve letrare!

Sigurisht që kam reaguar ashpër dhe shumë fuqishëm. Sëbashku me kolegë të tjerë akademikë, jemi pëpjekur të propozojmë përcaktimin e kritereve të përcaktimit të fushës së antropologjisë përpara konkursit, si dhe normat dhe procedurat për një vlerësim dinjitoz të kandidatëve që mund të paraqiteshim pavarësisht se cilët mund të ishin ata. Pjesa dërrmuese e argumenteve që kam përdorur në një numër email- këmbimesh me Kryesinë e Akademisë janë rimarrë gjerësisht edhe në Letrën e Hapur që kandidati tjetër i ka dërguar Akademisë si ankesë për moszgjedhjen e tij ( Mapo, 7 mars 2017). Por ashtu si në përgjigjen e saj ndaj Letrës së hapur ( Panorama, 9 mars 2017), Akademia ka këmbëngulur se praktika është bërë strikt dhe konform bazës ligjore dhe akteve nënligjore përkatëse në fuqi. Sigurisht, prob- lemi nuk qendron me rregulloret ekzistuese dhe as me respektimin e tyre me rreptësi gjatë gjithë procedurës së shqyrtimit dhe votimit që parashikohen për Seksionin apo për Akademinë. Problemi nuk është ligjor por është para së gjithash një problem i logjikës dhe etikës akademike e pastaj është një problem ligjor e administrativ.

Përsa i përket kandidatit që fitoi shumicën e votave në këto zgjedhje, unë personalisht e njoh që prej viteve shkollore dhe kam respektin më të madh si studiues dhe intelektual me kontribute të spikatura publike, në fushat shkencore, organizative dhe politike. Mos harrojmë se ai ka qënë një nga të paktët që mund t’i pëshpëriste në vesh Ramiz Alisë dhe jam i sigurtë se ai ka kontribuar edhe në shumicën e atyre veprimeve sadopak pozitive që regjimi komunist ndërmori gjatë viteve të tij të fundit. Mos harrojmë se ka qënë ai që i ka shndërruar Arkivat e Shtetit nga një institucion policor të regjimit komunist në një institucion të mirëfilltë shkencor. Mos harrojmë se ai ka një veprimtari kërkimore dhe botuese në fushën e studimeve letrare që do t’i bënte nder çdo organizate apo institucioni shkencor. Unë do ta krahasoja pa frikë me një Jacques Attali, intelektualin e shquar dhe ndihmësin e mirënjohur të Presidentit francez Mitterrand, emrin e të cilit duhet ta ketë dëgjuar edhe publiku shqiptar. Por me një përjashtim të vogël. Jacques Attali nuk do të kandidonte kurrsesi për një vend akademiku në antropologji, thjesht sepse nuk është antropolog dhe ka shumë gjëra të tjera me çfarë të mburret.