80 vjet Kishë Autoqefale

shpirtëror dhe moral, ende e pashëruar.

Pas rënies së diktaturës së egër komuniste, Kisha u gjend e rrënuar, e shpërbërë në strukturat e saj, por me një shpresë tek jeta edhe pse gjendej në varr. Ringritja e saj vjen vetëm nga mrekullia dhe vazhdon përpjekja pastorale dhe misionare pandërprerë, duke ripërtërirë Kishën Ortodokse në Shqipëri. Formimi i liderëve të rinj të komunitetit ortodoks është një realitet, që vjen me krijimin e Akademisë Teologjike, prej Fortlumturisë së tij, kryepeshkopit Anastas nga shkurti i vitit 1992 në Shën Vlash të Durrësit, pikërisht aty ku edhe nisi shkatërrimi i objekteve fetare në vend dhe asgjësimi përfundimtar i strukturës klerikale. Dhe sot pas një ëerek shekulli të hapjes, formimi i kuadrit të lartë të shuguruar, që i shërben komunitetit është një fakt.

Kisha është pjesë e shoqërisë së këtij kombi dhe rrjedhimisht ringritja e saj ndikon shumanëshmërisht dhe në mënyrë përcaktuese në shoqërinë e tij. Kontributi i saj është i njohur dhe i vlerësuar në lindjen e kombit- shtet, në ruajtjen e pandërprerë të identitetit, në kultivimin e personaliteteve nga gjiri i tij dhe janë figura të padiskutueshme në fusha të ndryshme politike, art, kulturë, histori etj. Por jo vetëm në të kaluarën, sepse edhe sot ajo vazhdon të kultivojë vlera të trashëgimisë në fushat e cilësuara më sipër, si një gur themeli e trashëgimisë së pandërprerë e traditës dhe identitetit. Vazhdon të përcjellë mesazhin e një jete që vlerëson hyjnoren dhe humanen, duke kultivuar vlera shpirtërore dhe morale. Në të njëjtën kohë artikulon zërin e saj në kohë krizash, edhe pse në raste të caktuara zëri i saj nuk duket shumë i fortë, ajo vazhdon të nxisë dhe të frymëzojë bashkëjetesën në rajonin tonë dhe më gjerë. Nxit tolerancën dhe bashkëpunimin midis njerëzve dhe feve, duke kontribuar për një shoqëri paqeje, dashurie dhe mirëkuptimi. Në mënyrë të veëantë e ka treguar këtë gjatë krizave të ndryshme që ka kaluar vendi ynë ( 1992, 1994, 1997) si dhe me ndihmën e saj për mijëra të ardhur nga Kosova në vitin 1999. Veprimtaria e gjerë sociale dhe humanitare ka prekur mijëra qytetarë. Sa më shumë të jetosh brenda Kishës, aq më shumë zbehen sjelljet devijuese, si përdorimi i drogave, dhunës, kriminalitetit, korrupsionit etj., dhe nxitet solidariteti dhe dashuria që kapërcen kufijtë gjuhësorë, racorë, nacionalë etj.

Por, ajo që mundon ende disa është koncepti mbi autoqefalinë sot, sigurisht jo për qarqet dashakeqe, të cilët nuk mund të pajtohen me të "huajën" dhe jo vetëm me të huajin. Kujtojmë që Ortodoksia ka lindur, është zhvilluar dhe ka jetuar në një shoqëri pluraliste dhe është e hapur përballë të ndryshmes, ëdo gjuhe, race dhe kombi. Këta elementë i sheh si mundësi për të ndërtuar ura dhe për të krijuar një mozaik vëllazërie. Tërheq vëmendjen, duke theksuar se izolimi është një vetëvrasje, si dhe nacionalizmi kryqëzon sië dërgoi në Kryq vetë Krishtin ( Lluk. 23,2). Gjithashtu, ndaj atyre që janë dashamirës të saj dhe kërkojnë që të jenë kontribuues në të vërtetë, pranojmë edhe kur kritikojnë, por mbi argumente, në mënyrë racionale dhe jo me gjuhën e së djeshmes, agresivitetin dhe shpifjen. Prandaj për të kuptuar më mirë karakterin e autoqefalisë, një faktor shumë i rëndësishëm është ai ekonomik, që pavarësisht konsolidimit të vazhdueshëm, ende mbetet i brishtë për shkak të shtetit të djeshëm dhe të sotëm, që diferencohet pak kur bëhet fjalë për çështjet pronësore, veëanërisht ndaj komuniteteve fetare. Këmbëngulja për pronat vjen jo vetëm si një e drejtë, por edhe sepse pronat janë jetike për ekzistencën e saj, për mirëmbajtjen e trashëgimisë, për zhvillimin e brezave në vazhdim. Prona dhe pasuria e saj materiale përbën një ndër komponentët e rëndësishëm të Autoqefalisë. Herë- herë persona të caktuar rreken "për mbrojtjen e autoqefalisë", por në të vërtetë me qëndrimin e tyre ruajnë në fuqi padrejtësitë e mbartura nga sistemi ateist. Duke qenë kundër pronës së saj, automatikisht bëhesh kundër ekzistencës së funksionimit të institucionit dhe asfiksimit të autoqefalisë. E theksoj që është një faktor shumë i rëndësishëm, për të kuptuar të gjithë ata që u mëshojnë retorikave dhe interesave ideologjike, se Autoqefali e vërtetë do të thotë gjithashtu edhe një autoqefali financiare, pa anashkaluar theksin se mosndërhyrja në punët e saj, jo vetëm nga entet e jashtme, por edhe nga organizmat apo personat e ndryshëm, pa qenë anëtarë të saj, përbën një parim bazë për autoqefalinë. ëdo argument se edhe pse nuk janë anëtarë të saj, por që janë të lirë, kujtojmë se liria është e ëmueshme vetëm kur kontribuon për forcimin e funksionimit të saj dhe jo duke e minuar.

Si rrjedhim, KOASH mbetet një institucion i rëndësishëm i këtij kombi dhe funksionon në përputhje me kanonet shekullore të saj, por edhe në përputhje me Kushtetutën e vendit. Ajo drejtohet nga Sinodi i Shenjtë si organi më i lartë dhe lufton për ruajtjen dhe konsolidimin e pavarësisë, për mosndërhyrje të asnjë institucioni laik apo fetar, sië përcaktohet nga marrëveshja midis shtetit dhe Kishës Orthodhokse dhe kushtetutës së vitit 1998. Rimëkëmbja e KOASH- it, që vjen pas një persekutimi barbar është një realitet i vlerësuar jo vetëm në Shqipëri, por nga e gjithë bota ortodokse, nga kishat e krishtera dhe nga institucionet më të larta laike europiane dhe botërore. Sakrifica e marrë përsipër e një barre të rëndë të paimagjinueshme për ringritjen e saj prej një personaliteti të njohur ndërkombëtarisht është një mrekulli dhe nëse kalojmë në akte mirënjohje dhe falënderimi, na radhit me popujt e qytetëruar. Sot Kisha Orthodokse në Shqipëri është në përputhje me traditën shekullore të ekzistencës së Kishës. Ajo ecën e sigurt dhe e barabartë me simotrat e saj. Dialogon me to dhe është në kungim dhe komunikim të vazhdueshëm, duke respektuar njëra- tjetrën. Gjithashtu, është e njohur nga institucionet fetare dhe laike brenda dhe jashtë Shqipërisë, si dhe anëtare me të drejta të plota në organizmat më të rëndësishme ndërkristiane dhe fetare në botë ( anëtare e Këshillit Evropian të Kishave, CEC, nga viti 1992, ( kryepeshkopi i saj ofroi shërbimin e tij si zëvendëspresident 20032009), anëtare e Këshillit Botëror të Kishave, WCC, nga viti 1994 ( kryepeshkopi i saj një ndër presidentët, viti 2006- 2013).

Prania e saj në organizmat botërorë i kanë dhënë një dimension ekumenik, që nuk mund të venitet nga legjendat urbane, emisionet dhe shkrimet e pabaza dhe vulgare, fantazitë dhe fobitë sipas stilit të tipit komunist, që shpikte armiq kudo dhe kurdoherë, duke bunkerizuar vendin dhe mendjet. Gëzuar Pashkët të gjithëve!

* Pedagog në Akademinë Teologjike "Ngjallja e Krishtit"

Shën Vlash, Durrës.