ARKIVI I LASGUSH PORADECIT PËRMBAN

Sa herë jam menduar kështu, të vritem, të shpëtoj. Dhe prapë një fuqi më mban. Më dhimbet për nënën. Të kujtoj ty. I kujtoj rrahjet e së ngrohtës dashuri s'ate për mua. Mendoj gjakosjen e zemrës së nënës së adhuruar. Mendoj se kam gjëra të bukura, kaq të bukura për të përfunduar dhe prapë shpëtoj, lehtësohem - t'a dish sa i lumtur ndjehem për një moment. Më duket jeta e kulluar, kam dëshirë për jetë. Dhe ze punoj, të shkruaj... t'a transfiguroj, t'a kaloj nëpër Dritën e momentit, t'a aureloj, t'a qroj nga dhembja materiale, direkte, imediate, t'a çkëpus nga elementariteti dhembjen e kaluar të jetës, dhembjen që më ka grirë dyke më lumturuar për një moment jetën".

Është 16 dhjetori i 1936- ës, kur Llazar Gushi i dërgon këtë letër Mitrush Kutelit. Kjo është veçse një prej letrave që poeti u dërgonte miqve. Para se t'ia dorëzonte postës, ai mbante një kopje në ruajtje. Në një takim të mbajtur dje në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave, Kostandina dhe Marie Poradeci i kanë dhuruar shtetit shqiptar gjithë arkivin e Lasgushit, një vlerë e pallogaritshme dhe një trashëgimi e çmuar.

Arkivi përmban 19.308 fletë dorëshkrime, 8.562 fletë shtypshkrime, 3.662 fletë gazeta, 26 revista, 1.606 fotografi dhe kartolina, 315 fletë ftesash dhe telegramesh, 296 partitura, 14 fletë harta, 8 kartëmonedha të grisura, 11 dekorata, 7 certifikata dhe 12 pulla poste.

Janë kartolina, dorëshkrime, letra e dokumente, ku shkrimi i pjerrët që anon në të djathtë, është i qartë e i lexueshëm edhe pse letrat janë të zverdhura. Ka syresh që i kanë kaluar të pesë dekadat, ka më shumë. Janë shkruar në ditë të ndryshme e me stilolapsa të ndryshëm, madje tek- tek janë shtuar shënime në anë e në qoshe. Ka fletë fletoresh, a letra të "sajuara", me shënime mbi e nën rreshta.

Një botë e tërë palosur në dosje; mbi disa prej të cilave shkruhet: "P. F. A. FASCI ITALIANI DI COMBATIMENTO. Cartella personale del fascista". Poeti ka përdorur dosjet fashiste për të ruajtur letrat e veta, e përtej kapakut të tyre, asgjë nuk ka lidhje me fashizmin.

Dosjet kanë shërbyer veçse për të mbledhur, gjithë ç'pati ai të shtrenjtë. Janë copëza jete, kujtime, dashuri e malle, që tanimë me ikjen e Lasgushit, për ne kanë vlerën e trashëgimisë, ndërsa për protagonistët ishin emocion.

"Ka qenë dëshirë e kahershme e babait që ne e plotësojmë sot në 30- vjetorin e ikjes së tij në jetën tjetër", - tha Marie Poradeci. "Mund të ishte dorëzuar më herët", shtoi ajo, "por e mbajtëm që të mësonim sa më shumë prej tij, e prej këtyre mësimeve botuam 7 libra.

Ajo kujton korrespondencën e të atit me Mitrush Kutelin. Në një letër të 1939- ës, kur ishte në Bukuresht, sa u takon dorëshkrimeve ai i thoshte mikut të tij "I dashur Dhimitraq, mos nxito t'i japësh dorëshkrimet e mia në Akademinë e Rumanisë. Le të jetë vetëm një ruajtje e përkohshme. Kujdestare e tyre duhet të jetë mëma Shqipëri". Duke e konsideruar si universitet të dytë, gjithë çka mësuar nga dorëshkrimet e shënimet e të atit, Marie Poradeci ia dorëzoi thesaret shtetit, që tani e tutje të jenë në duart e 1. Dorëshkrime 19.308 fletë 2. Shtypshkrime 8.562 fletë 3. Gazeta 3.662 fletë 4. Revista 26 copë 5. Fotografi dhe kartolina 1.606 copë 6. Ftesa dhe telegrame 315 fletë 7. Partitura 296 fletë 8. Harta 14 fletë 9. Kartëmonedha të grisura 8 copë 10. Dekorata 11 copë 11. Certifikata 7 fletë 12. Pulla poste 12 copë