“PROFETI NGA PRAGA” I RAMADANIT
Tashti sanatoriumi është ndërtesë familjare banimi, lyer së jashtmi me ngjyrë të verdhë, kulm të gjelbër, me mjaft pjerrtësira e shumë dritare. Hyrjen kryesore e ka nga rruga e asfaltuar, ku lart, në një shtyllë, figuron shigjeta me mbishkrimin e gjelbër: Franz Kafka. Domethënë, cepi i majtë i ndërtesës është bërë i djathtë. Për t’u ngjitur te Dhoma përkujtimore, kalohet nëpër një korridor të ngushtë, shkallëve të ngrëna e të lëmuara në mes nga ngjitje- zbritjet shekullore të pacientëve. Dhoma e Kafkës fillon me dyer të asaj kohe, tash shtruar me parket, vazhdon me një tavolinëz ku rri një arkë e hapur shilingash, një fletore mbresash të vizitorëve dhe disa broshura për jetën e tij. Përskaj mureve ca vitrina me libra origjinalë e të përkthyer në shumë gjuhë të botës, ca foto të autorit, drejtorit e deri te ai i rrojtorit, një grumbull karrigash të zeza pranë një tavoline, dy kutia qelqi me instrumente e shiringa të kohës, që duken si peshq të mbetur në akuarium pa ujë.
Fundtetori ose fillimnëntori. Ditë e diel. Herë e vranët e herë- herë me shi, tash e zymtë e pas pak e ngrysur. Përpara portës kryesore të Shtëpisë përkujtimore arrijmë unë dhe Adi. Diku nga mesdita. Aty figuron se e diela nuk është ditë për vizitorët, dashamirët e adhuruesit e autorit autentik pragas. Me insistimin tim, prapë se prapë trokasim dhe shtypim sustën e zilit me emrin: Reister. Zonja me këtë emër në kat, na njofton se sot muzeu nuk punon. Por këmbëngulja jonë, nëpërmjet gjermanishtes së pastër të Adit, lutjet e përbetimet se gjendemi në kalim e kushedi se a mund të na qesë më ndonjëherë rruga këndejpari, më në fund ngjall shpresën. Zonja Reister na e hap portën e rëndë, na pret me mirësjellje para derës së banesës së saj dhe na i lëshon çelësat në dorë. Në pyetjen tonë se sa kohë mund të qëndrojmë atje lart, ajo buzagaz përgjigjet: sa të doni, vetëm kur të zbrisni, m’i dorëzoni çelsat... I them Adit që t’ia përkthejë zonjës fjalët e mia: jam adhurues i Kafkës, po shkruaj një roman për jetën e tij, prandaj dëshiroj sonte të buj në dhomën ku e lëshoi frymën e fundit gjeniu i shekullit 20. Përgjigjia e zonjës Reister është përafërsisht kjo: ... ju kuptoj, por aty s’ka shtrat fare... është sall parketi, një tavolinë dhe... disa karriga të zeza... Prapë unë kërkoj mirëkuptim: dua ta kaloj një natë aty......
Kjo është një pjesë nga romani “Profeti nga Praga” i Musa Ramadanit, që u shpall dje në “Ditët Letrare të Razmës”, fitues i edicionit të tretë të çmimit “Kadare”.
Ky çmim u shpall nga ish- ministri francez i Kulturës, Frederic Miterrand me motivacionin: “Musa Ramadani me ‘ Profeti nga Praga’ ka sjellë një roman të veçantë si për nga forma, ashtu dhe nga përmbajtja. Duke qenë i strukturuar në tregime të lidhura fort me njëra- tjetrën, ‘ Profeti nga Praga’, shpërfaqet si një mozaik rrëfimesh dhe kolazh teknikash narrative, një roman për letërsinë si tekst kënaqësie dhe akt përjetësie, ku krijuesi shpaloset si një libër i hapur ndaj konteksteve dhe konotimeve të ndryshme”. Në listën finale të jurisë ishin 6 autorë me veprat e tyre, nga 36 dorëshkrime nga autorë të ndryshëm nga të gjitha trevat shqipfolëse, që janë dorëzuar gjatë muajve të aplikimit për këtë çmim. Juria prej pesë anëtarësh, e drejtuar nga shkrimtari dhe përkthyesi Bashkim Shehu, u mblodh për herë të fundit gjatë Konferencës Shkencore “Kujtesa dhe Letërsia”, e cila u organizua nga Departamenti i Komunikimit dhe Marrëdhënieve me Publikun të Universitetit Europian të Tiranës. Vlera e këtij çmimi, që përfitoi shkrimtari Musa Ramadani është 10 mijë euro si edhe botimi i librit nga Botimet Mapo. I gjithë rrëfimi ndodh në kohën e tashme, përmes së cilit Kafka si njeri, si shkrimtar dhe si personazh rikthehet në moshën që ka vdekur, duke kërkuar vendet që i ka dashur, një rinjohje kjo me miqtë, librat, të dashurat dhe familjarët. Ai herë del në rolin e narratorit, herë në rolin personazhit, duke e veshur romanin kështu me një tis fiksional, por gjithnjë duke i ruajtur të sakta referencat kontekstuale, si: emrat e njerëzve, rrugëve, lokaleve, librarive, muzeumeve dhe toposeve të tjera, një empiri kjo autoriale e Ramadanit. Profeti nga Praga, edhe pse në dukje fokusohet te një personazh, rreth tij sillen shumë histori për artin, kulturën dhe letërsinë evropiane. Aty parakalojnë portrete të njohura të jetës, të kulturës dhe letërsisë, të historisë dhe politikës, ku përballën kujtesa me harresën, dashuria me urrejtjen, liria me dhunën, sidomos kur rreket të trajtojë fatin e hebrenjve alkimistë, vuajtjen dhe revoltën e tyre.
VIRION GRAÇI: LETËRSIA E DEMONË TË TJERË
“Tre vjet çmimi ‘ Kadare’. Dy librat fitues të këtij çmimi në dy vitet e mëparshme janë të dy libra të dësh-