Fotoja pasqyron festimet në Vlorë, para godinës së Qeverisë së Ismail Qemalit, të përvjetorit të parë të Shpalljes së Pavarësisë, më 28 Nëntor 1913. Gjithsesi, rrallëherë në publikime, fotografia shoqërohet me emrin e autorit, mangësi e pafalshme, por fat

Historia e patreguar e fotos së “vërtetë” të Pavarësisë

Kjo fotografi i takon datës 28 Nëntor 1913, pra Njëvjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. Ajo paraqet mitingun festiv para ndërtesës së Qeverisë së parë shqiptare, autor i saj është fotografi Petro Dhimitri. Po si ishte gjendja politike dhe shoqërore në atë kohë, në Vlorë dhe në pjesën tjetër të vendit ?

Rreth një muaj para shpalljes së Pavarësisë nga Kuvendi i Përfaqësuesve të krahinave shqiptare me në krye Ismail Qemalin, “të famshmin aristokrat plot thinja e dinjitet”( Kadare Ismail— Mosmarrëveshja, Onufri, Tiranë, 2012, f. 243), trupat ushtarake malazeze kishin rrethuar Shkodrën, qytetin e madh verior. Pas rrethimit 180 ditor, mandej një pushtimi 3- javor, qyteti iu kthye Shqipërisë në maj 1913 në zba- tim të vendimeve të Konferencës së Paqes në Londër. Po, kjo Konferencë që njihet më shumë si “Konferenca e Ambasadorëve në Londër”, më 29 korrik 1913 njohu Principatën e Shqipërisë të pavarur nga Perandoria Osmane. Më vonë, nën presionin e Serbisë dhe Greqisë, i hoqi asaj pjesë të mëdha sipërfaqesh dhe popullsie, të parës i dha Vilajetin e Kosovës, ndërsa të dytës, shumë nga Vilajeti i Jan- inës dhe Manastirit , si edhe Krahinën e Çamërisë. Kështu, Botës Shqiptare, iu shkëputën troje me një popullsi prej afro 1 mil. banorësh. Qytete të mëdha me shumicën e popullsisë shqiptare, si Prizreni, Dibra, Gjakova, Prishtina, Peja, Konica, Shkupi, Struga etj, mbetën jashtë kufijve.

Qeveria e Ismail Qemalit, ndonëse e formuar me figura të njohura atdhetare, nuk ushtronte pushtet të fortë në krahinat shqiptare larg trekëndëshit VlorëFier- Berat, po ashtu edhe nga ana ekonomike, Administrata e Vlorës, nuk teprohet të quhet shumë e varfër. Vet Plaku i Pavarësisë, kish deklaruar, përveç të tjerash me dhimbje se, “na lanë vetëm baltovinat”. Në datat 1- 4 mars 1913, rreth 300 atdhetarë nga Shqipëria dhe kolonitë shqiptare të Amerikës, Rumanisë, Bullgar- isë, Italisë, Egjiptit etj., u mblodhën për gjendjen e vendit në Trieste në një Kongres. “Ai u zhvillua në një kohë kur viset shqiptare ishin të përfshira nga Lufta Ballkanike dhe ishte përkrahës i politikës asnjanëse të Qeverisë së Vlorës” (

Kongresi i Triestes- pasqyrë e rrymës oksidentale të shqiptarëve— Revista” Global Challenge, Vol. V, Nr. 4- Nëntor 2016).