Kisin, pianisti që u quajt “gjenial” me piano- koncertin No. 1 të Çajkovskit
KRITIK I MUZIKËS KRITIK I ARTEVE Vijon nga faqja 13
Një performancë e tillë, triumfuese, si kjo e vitit 1988, ende nuk është parë nga pianistë të tjerë dhe për këtë, është quajtur ‘ performanca botërore’ e pianistit më të mirë dhe e dirigjentit më të mirë. Pianokoncerti i Çajkovskit No. 1 në Si b minor, arriti rezultat monumental. Dirigjenti legjendar e mbështeti dhe inkurajoi pianistin e ri, adoleshent, Kisin. Pasioni i tij, forca e pabesueshme, aftësia, shkathtësia bashkë me muzikalitetin ishin në shkallën më të lartë dhe u regjistruan menjëherë në Dvd dhe Cd, për tu bërë frymëzim për të gjithë muzikantët e rinj, admirues të muzikës së Çajkovskit. Mbrëmja e Berlinit, e 31 Dhjetorit 1988, do të ishte mbrëmja më e bukur e pianistit të ri deri atë kohë, kujtimi i së cilës do të mbetej për gjithë jetën.
Në fund të koncertit dirigjenti legjendar, i përlotur nga përshtypja e interpretimit brilant të pianistit të ri, u dëgjua të ketë thënë me zë të ulët “gjeni”.
Por si u arrit kjo mrekulli?
Për ta kuptuar më mirë këtë duhet të njihemi më parë me veprën dhe përhapjen e saj që nga performanca e premierës së koncertit i cili u bë për Kisin- in shndritës i rrugëtimit të tij pianistik.
“Piano- concerto famous” e quajnë koncertin për piano dhe orkester në Si b minor të P. I. Çajkovskit si të shkruar më 187475. Premiera e koncertit u bë në Boston më 25 Tetor 1875 me Hans von Büloë në piano. Në fakt, Çajkovski e kompozoi veprën për ta interpretuar Nikollaj Rubinshtein- i, pianist virtuoz dhe drejtor i Konservatorit të St. Petersburgut, gjithashtu dhe mik i kompozitorit. Mirëpo ai nuk pranoi ta luante koncertin në premierë duke e quajtur si të “painterpretueshëm” dhe partiturën, si të “pavlerë”. Në të njëjtën kohë, pianisti i famshëm kërkoi nga kompozitori që ta rishkruante koncertin, por Çajkovski nuk pranoi t’i bënte asnjë ndryshim, madje tha:” Unë nuk do ta revizionoj koncertin e pianos, nuk do t’i lëviz veprës asnjë notë dhe do ta publikoj saktësisht ashtu siç është”. Përveç kësaj, Çajkovski menjëherë ia dedikoi koncertin e pianos pianistit Hans von Büloë.
Në Janar 1875, Çajkovski e përfundoi edhe orkestracionin e koncertit duke e plotësuar kështu të gjithë punën, pa e ndryshuar nga dorëshkrimi dhe kërkoi nga pianisti gjerman Hans von Büloë ta ekzekutonte pasi i dërgoi të gjithë partiturën e re të shkruar. Premiera e Bostonit pati një sukses të madh, masiv.
“Koncerti juaj op. 23 në Si b minor- i shkruante Büloë Çajkovskittregon me brilancë, një arritje të shënuar midis punimeve tuaja në muzikë, në saj të talentit tuaj të jashtëzakonshëm”....” Ju meritoni mirënjohjen e të gjithë pianistëve, sepse e pasuruat botën e muzikës si kurrë më parë. Aty gjen origjinalitet të pashoq, forcë, fisnikëri, krahas momenteve mahnitëse në të gjitha pjesët, një pjekuri të formës së koncertit, të stilit, me harmoni conssonante... Me një fjalë, ky margaritar i Juaji i vërtetë, ka për të merituar mirënjohjen e të gjithë pianistëve”. Ndërsa Çajkovski, në një letër që ia dërgonte Rimskij- Korsakovit, i shkruante për suksesin e madh të performancës së Bostonit:” Me ç’dëshirë e dëgjonin amerikanët! - Në çdo ekzekutim të koncertit tim, finalja e von Büloët ishte e destinuar të përsëritej”.
Hans von Büloë ishte figurë e rëndësishme e botës muzikore Gjermane, ai e krijoi dhe e ngriti figurën e vet si pianist dhe dirigjent qysh në fillimin e karrierës së tij. Pianisti gjerman nuk ishte nacionalist çjerrës dhe e mori piano- koncertin e Çajkovskit me shumë interes e dëshirë për ta interpretuar. Suksesi ndërkombëtar i koncertit No. 1 op. 23 e bindi edhe Nikollaj Rubinshteinin për vlerat e tij, të cilat e bënë të zejë një vend shumë të rëndësishëm në repertorin pianistik botëror. John Dëight, një kritik lider i Bostonit e pranoi që koncerti i Çajkovskit ishte brilant dhe eksitues, dhe shtoi,- “A thua do të mësohemi ta admirojmë një muzikë të tillë?”
Dhe, koncerti i Çajkovskit, filloi të dëgjohet nëpër Europë. Mbas vlerësimittë kritikut të njohur Vienez, Hanslick, reputacioni i Çajkovskit u ngrit me shpejtësi. Mirëpo është interesante se në Moskë, piano- koncertin No. 1 në Si b minor e dirigjoi Nikollaj Rubinshtein ndërsa në piano luajti Sergej Tanjejev. Rubinshtein e ka luajtur atë pianokoncert disa herë dhe ai u bë koncerti shumë popullor. Koncertet dhe pjesët e tipit koncertal për piano, violinë dhe violonçelo për orkester, që lidhin pasurinë dhe qartësinë e materialit me hapësirën e virtuozitetit dhe dimensionin simfonik, u bënë veprat muzikore më të shquara jo vetëm në Rusi por në një shkallë të konsiderueshme edhe në artin muzikor botëror. Nga tre koncertet e pianos, koncerti No. 1 i Çajkovskit ishte më brilanti. Ai vinte i fuqishëm, plot lirizëm, me pasuri ngjyrash dhe me melodi patetike- romantike. Elementët e virtuozitetit dhe ato të teknikës për pjesën e pianos, pasqyrojnë pastër “trupin dhe gjallërinë e punimit” ( Boris Asafjev). Orkestra dhe solisti në piano luajnë si dy partnerë të barabartë, por që luftojnë me njëritjetrin, konkurojnë mes tyre dhe harmonikisht e mbështesin njëritjetrin.
Po tjetër për koncertin
është shembull i qartë i asaj që, pa punë, talenti mjerisht mbetet një asgjë”.
Aleksander Borisoviç Goldenvajzer tha për pianistin Kisin: “Ky djalosh kur luan në piano, bisedon me Zotin”.
Kisin afrohet me Anna Pavllovna Kantor e cila ishte pedagoge nga më të mirat për fëmijët në shkollën e muzikës Gnjesin të Moskës. Ai shpjegon:” Isha 6 vjeç. Njëra nga shoqet dhe koleget e nënës time, jepte mësim në fortepiano në shkollën e muzikës Gnjesin. Ajo ishte e martuar me pianistin dhe pedagogun e njohur të Moskës, Evgenij Liberman i cili nuk merrej me mësimin e fëmijëve në shkollën e pianos. Atëhere ai më foli për Anna Pavllovna, njëra nga pedagoget më të mira të fëmijëve në Moskë, organizoi takimin pa i treguar prindërve të mi të cilët atë kohë nuk donin që unë të bëhesha muzikant. Derisa motra ime mësonte muzikë, ata e dinin se sa punë e vështirë ishte dhe menduan që unë duhet të merresha me diçka tjetër. Ata mendonin që unë duhet të shkoja për të mësuar anglisht pesë herë në javë. Mirëpo, takimi u organizua në atë mënyrë që prindërit pasi u bindën, më dërguan në shkollën e muzikës Gnjesin të Moskës ( shkollë e themeluar nga tri motrat Gnjesin- sinonim i përsosurisë në muzikë dhe disiplinë)”.
Kisi, sipas legjendës, qysh kur ishte 11 muajsh, filloi të përsërit tonet e Bah- ut të cilat i luante në piano motra e tij. Sa filloi të ecë, i shtriu gishtërinjtë mbi tastet e pianos duke u përpjekur të luante melodi të cilat i kish dëgjuar në radio. Për fëmijë të tillë në Moskë ekzistonte vetëm shkolla Gnjesin. Kisin mësoi shkëlqyeshëm me Anna Pavllovna e cila u bë pjesë e familjes Kisin. Kjo bashkë më të ëmën e pianistit e shoqëronin gjeniun e thjeshtë romantik nëpër vendet jashtë Rusisë ku kishte koncerte. Talenti i pianistit Kisin shpërtheu në vitin 1984, kur ai interpretoi dy piano- koncertet e Shopenit me Orkestren e Filarmonisë së Moskës.
“Fillova ta luaj muzikën në piano me vesh, pa partiturë. Ishin dy gjëra të rëndësishme për mua, në fillim ta dëgjoj muzikën dhe menjëherë ta luaj në piano. Kështu ekzekutova në piano ‘ Ballaten e Shopenit’, ‘ Rapsodinë’ No. 12 të Listit, ndërsa nëna i tha Pavllovna’s që unë e dua improvizimin e muzikës time. Në Gnjesin qëndrova 12 vjet. Gjatë kësaj kohe familja e jonë u afrua shumë me Annën e cila të gjithë jetën e saj ia kushtonte nxënësve të vet”. Pianisti i famshëm