Një shtëpi e bukur për një Europë të frikësuar prej barbarive të reja nacionaliste

kundërshtimet gjithashtu që ndizeshin gjatë rrugës së tij, si dhe mosmarrëveshjet në përfaqësimin e historisë së procesit të integrimit europian.

Shtëpia e Historisë Europiane duket se ka në qendër të përmbajtjes së saj fenomenet dhe proceset historike, që lozën rol të konsiderueshëm në formimin e Europës bashkëkohore, duke theksuar shumëllojshmërinë e përvojave, ndërgjegjësimit dhe interpretimit të këtyre zhvillimeve. Muzeu duket se nuk i mëshon shumë paraqitjes së historive të shteteve dhe rajoneve të Evropës në veçanti. Në vend të kësaj, shihet me kujdes, se rrëfenjat përqendrohen thellësisht në fenomenet apo dukuritë që përbëjnë historinë europiane. Ekipi që nisi punën e këtij projekti akademik muzeal zgjodhi tri kritere mbi ndërtimin e përmbajtjes së saj. Ato do të ishin ngjarje apo ide, që origjinën e tyre e kishin në Europë; së dyti këto ide duhet të gjeneronin impakt të dukshëm dhe të gjerë në të gjithë Europën dhe së treti këto ide duhet të ishin aq vizionare sa të mbeteshin moderne edhe sot. Bazuar pikërisht në këto kritere, u arritën të përzgjidheshin gjashtë projektide që aplikuan për t’u shpallur fituese.

Historia evropiane mund të jetë komplekse, e larmishme e po aq fragmentare në shumë pjesë të saj, sepse vetë Europa është e mbushur me një numër të madh bashkësish komunitare që kanë jetuar për shumë arsye përvoja të përbashkëta. Ekspozimi në muze i disa prej këtyre ngjarjeve/ përplasjeve historike, mbetet adrenalina përndezëse e ekipit që punoi në ndërtimin e këtij muzeu, na shpjegoi një asistente që ndihmonte viz- itorët kuriozë me pyetjet e mundshme. Duke e nisur vizitën brenda tij, çdo njeri në rrëfim e sipër nuk do të shkëputej lehtë së dëgjuari shpjegimet mbi historinë e mitit të lashtë të kontinentit “Europa and the Bull” deri tek interpretimet e ndryshme që tregojnë për të. Rrëfenjat tregojnë se ishin faktorët kryesorë të trashëgimisë evropiane, ato të cilët ndikuan thellë në formësimin e historisë së kontinentit, efektet e të cilit janë akoma të dukshme edhe sot. Sipas bisedave mes projektuesve të tij - na shpjegon më tej ciceronia - ajo që mbetet interesante është fakti se çfarë hapësire do t’i lihej Europës Juglindore dhe historisë së vetë këtij rajoni, pjesërisht ende i përjashtuar nga politikat e integrimit në BE.

Që në krye të herës, kur projekti u kalua në sallën europiane për diskutim, u theksua që brenda tij të shqyrtohej me përparësi pavijoni i vendeve të Europës Juglindore, ekspozimi i të cilit me të gjitha ndalesat historike do të shënonte një tregues kuptimplotë suksesi në rrugëtimin e tij. Por sidoqoftë mbeten të pashmangshme pyetjet: a do të luanin një impakt të konsiderueshëm paragjykimet kulturore, ballkanizmat apo vështirësitë në marrëdhëniet me traditën islame të rajonit?

Mungesa e ekspozimit të historisë së këtyre vendeve sidomos gjatë periudhës së gjatë otomane, konfliktet e gjata të pas viteve ‘ 90, që çuan në shpërbërjen e ishJugosllavisë, apo dhe para tij, rënia e regjimit komunist në rajonin e Ballkanit shënjoi disa pakënaqësi mes vizitorëve të tillë siç ishim ne dhe të tjerë bashkëqytetarë të Europës Juglindore, duke u ndjerë të papërfshirë me historinë tonë. Disa pyetje prej të pranishmëve pikërisht për këtë pjesë që i mungonte Shtëpisë së Historisë Europiane, mikpritësit u mjaftuan vetëm duke i mbajtur shënim. Mesa duket, historia si një proces që nuk përfundon së përpunuari kurrë ende është e përfshirë nën dilemat e veta të rrëfimit. Luftërat në rajon megjithëse ka kaluar më shumë se një çerek shekulli që kur u përfunduan menjëherë pas rënies së komunizmit, lanë pas shumë antagonizëm dhe kundërshti. Nuk dihet nëse ideatorët i kishin ndërmend këto analiza apo përfundime që sjellin deri sot një Ballkan të trazuar e të minuar prej nacionalizmave, por një gjë shihet saktë: mungesa e një memorie kolektive për këtë pjesë të kontinentit, Europës nuk do t’i bënte aspak mirë.

Duke qenë se slogani i Bashkimit Europian “të bashkuar në diversitet” ishte thelbi i këtij projekti, jo pa qëllim rrëfenjat e bukura për vizitorët brenda Shtëpisë së Historisë Evropiane shpjegojnë konkretisht se çfarë historish kulturore mund të përfshiheshin si pjesë e një horizonti të tillë. Përfshirja në ekspozitë e konflikteve të përgjakshme, të cilat sollën rrënimin e vendeve të ish- Jugosllavisë, sot disa prej tyre anëtare në BE dhe të tjerë që presin pas dere, shfaqet veçanërisht komplekse.

Në një nga pavijonet e tij, një vend të posaçëm i është lënë procesit të integrimit europian, i cili është paraqitur përmes 15 momenteve të rëndësishme historike. Ai thuajse mbulon më shumë se gjysmën e hapësirës muzeale që i kushtohet kësaj periudhe. Ndërsa periudha e post L. II. B. prezantohet vetëm në tri nga pesë katet e ekspozitës së përhershme. Në epokën e sotme, ku rrymat nacionaliste shihen si një tendencë e re në rritje, krijimi i një hapësire kujtese për diskutim dhe reflektim mbi historinë transnacionale të Europës është një mundësi e mirë për përkrahësit e ideve të hapura dhe mendimit europian. Megjithatë, muzeu duket se është në gjendje të sjellë qasje krahasimore të periudhave dhe vendeve, e mbi të gjitha të ketë funksion gjithëpërfshirës. Shtëpia e Historisë Europiane nuk kufizohet vetëm në fenomenet historike të 28 shteteve anëtare të BE- së. Kjo ekspozitë përfshin gjithashtu historinë e Europës përtej kufijve të saj. Konfliktet e viteve nëntëdhjetë, megjithëse përfaqësojnë një moment disi problematik në historinë e kësaj pjese të rajonit shfaqet e reduktuar në një “rrëfim paqësor” që pas dhunës së Luftës së Dytë Botërore, duke kulmuar më pas me Çmimin Nobel për Paqe, dhënë Bashkimit Evropian si një organizëm institucional, i cili jo vetëm teknikisht mbetet ëndrra ku filloi të trupëzohej e vetmja ide politike pjellore e shekullit të XX, ajo e Robert Shuman, i cili i ftoi solemnisht kombet demokratike evropiane që me vullnetin e tyre të lirë të bashkoheshin për të ndërtuar një fat të përbashkët në historinë e kontinentit. Por fatkeqësisht, kriza jugosllave, e përfaqësuar në atë kohë si “ora e Evropës”, zbuloi se deri ku mbërrinin kufijtë e politikës evropiane, e cila u shfaq e paaftë për të parandaluar apo zgjidhur konflikte.

Informacioni që nevojitej për të mësuar më shumë mbi atë çfarë kjo Shtëpi e bukur ofronte gjendej në ato pak broshura të shpërndara për vizitorët nga punonjësit e tij. Duke pritur hapjen, në ato pak minuta para portës së lartë të saj teksa bisedonim aty pranë me Tanjën, një prej kuratoreve të muzeut me origjinë sllovene, ajo na shpjegoi disa detaje interesante. Një prej elementëve fondamentalë që përbënte edhe përmbajtjen e pavijoneve në Shtëpinë e Historisë Europiane ishte koncepti i kujtesës, i cili i referohej pikërisht një përkufizimi të shkrimtarit zviceran Adolf Muschg, mbi kujtesën si proces. Ai shkruan diku se “kujtesa e përbashkët është si një kordon që diku e lidh Europën dhe diku e ndan atë”. Dhe ambicia e projektuesve të këtij muzeu ishte të sillnin pikërisht një ekspozitë të tillë, që të shërbente si një “hapësirë e gjerë mbi kujtesën europiane”. Në fund duket se Shtëpia e Historisë Evropiane në fokus të ekspozimit të saj ka dëshminë e një panorame transnacionale të historisë së kontinentit duke përfshirë diversitetin multikulturor, interpretimet bazuar mbi njohjen e së kaluarës të secilës etni mes vendesh si dhe perceptimet e ndryshme që vijnë si rezultat i kësaj. Ky muze synon të kontribuojë në të kuptuarit më thellë të historisë europiane, duke e vendosur atë në një kontekst më të gjerë global, me qëllimin e vetëm të nxisë debate për çështje të ndryshme që afektojnë sot prosperitetin e kontinentit, duke përshpejtuar procesin e integrimit evropian të vendeve që aspirojnë prej kohësh të jenë pjesë e tij.