Ariet napolitane të 1700- ës udhëtojnë në disa qytete e muze
"Vox Baroque" në bedenat e Rozafës
Festivali i muzikës së vjetër "Vox Ba roque" mbetet aktiviteti i vetëm në llojin e tij në Shqipëri. Ky festival, i mbajtur nga data 2 deri më 11 korrik, i kushtohet tërësisht repertorit barok. Hapja e festivalit këtë vit do të zhvillohet në Kalanë e Rozafës në Shkodër. Kryeqyteti do të presë muzikantët në tri data dhe ambiente të ndryshme, si Reja e Foujimotos, Teatri i Kukullave dhe Galeria Kombëtare e Arteve. Korça gjithashtu do të jetë një destinacion tjetër i rrugëtimit të këtij festivali së bashku me Beratin në hapësirat e Muzeut Onufri. Një itinerar muzikor dhe turistik për të gjithë ata që dëshirojnë të shijojnë tingujt e kësaj muzike së bashku me bukuritë e vendeve ku kjo do të luhet, duke promovuar vlerat e trashëgimisë kulturore të vendit tonë.
Përhapja e kësaj muzike të luajtur me instrumente origjinale, në respekt të plotë të stilit, rregullave dhe mënyrës së interpretimit të asaj kohe, shikimi i muzikës me një këndvështrim tjetër historik dhe kritik duke kërkuar gjithmonë qasje të reja, formësojnë idealin tonë për të zhvilluar këtë festival të përvitshëm. "Të vetëdijshëm në kurimin e detajeve e repertorit të mirëpërzgjedhur, dëshirojmë të kërkojmë më thellë në muzikë drejt rrugës së perfeksionimit të vazhdueshëm, në kërkim të emocioneve dhe esencës të së bukurës. Repertori barok ende sot ofron shumë hapësira për zbulime e thellime, të cilat do të manifestohen nga interpretuesit midis të tjerash mes shembujve të gjuhës e gjestualitetit barok", - thotë Jusuf Beshiri, themelues i Festivalit Ndërkombëtar "Vox Baroque". Sipas Beshirit, në këtë edicion të festivalit është menduar që një hapësirë e veçantë t'u dedikohet kompozitorëve italianë, dhe në veçanti atyre napolitanë. Napoli është qytet që spikat në atë kohë për formimin e shumë kompozitorëve e këngëtarëve ( XVII dhe XVIII), dhe kjo falë katër konservatoreve që ky qytet kishte. Në të njëjtën kohë Napoli shquhej për këngën popullore, e cila kishte një prezencë të fortë, dhe kjo vihet re edhe në artin figurativ të asaj kohe. Shihet qartë që muzika luhej në rrugë, ku përdorim të gjerë kishin instrumentet "a pizzico". Tarantella qe një nga format muzikore më të dashura popullore ku bashkohej kantoja dhe vallja. Këtë muzikë të mrekullueshme do e sjellin në këtë festival grupet e njohura si: "Collegium Pro Musica", "Festa Rustica" dhe trio "Sonatas & Canzonas".
ARIET NAPOLITANE
Me sopranon Enrica Mari, Jusuf Beshirin në cembalo dhe Arbër Cerrin në kitarë, do të interpretohet krijimtaria e Domenico Scarlatti ( Napoli, 1685 - Madrid, 1757), një kompozitor që krijoi në periudhën e pjekurisë së tij një "corpus" mahnitës të literaturës klaviçembalistike, ku karakteristikat në formë, ekspresivitet dhe stil janë të atilla që e bëjnë atë unik në panoramën muzikore të epokës. Ai shkruan jo pak, por mbi 550 sonata për klaviçembal.
Ariet Napolitane janë melodi të shkruara në dialekt popullor dhe kanë një origjinë historike vërtet shumë antike. Gjeneza i atribuohet traditës së këngës popullore ( villanelle) zhvilluar në qytetin e Napolit, i cili për shekuj qe një qendër muzikore e kulturore nga më të rëndësishmet në botë. Një tjetër burim mund të konsiderohet Opera Buffa, që ishte një zhanër shumë i përhapur në 1700- ën, ku u dalluan shumë kompozitorë të rëndësishëm të epokës, Pergolesi, Domenico Scarlatti, Jommelli, Piccini dhe Paisiello. Në tekstet e këtyre operave shihet shkrimi në dialekt napolitan dhe ariet shpesh mbijetonin falë popullit, i cili i përvetësonte këto duke i transformuar në Canzoni dhe Villanelle. Në 1800- ën këto melodi transformohen në Arie da Camera të vërteta, kompozuar nga mjeshtër të mëdhenj italian si Bellini, Mercadante, Donizzetti dhe Tosti. Në 1900- ën, ariet napolitane transformohen në këngë folklorike e të lehta. Disa prej tyre qenë të njohura në të gjithë botën, duke u bërë simbol i traditës popullore italiane. Aria "Fenesta Vascia", këngë antike e 1500- ës, anonime, është e shkruar fillimisht për calascione ( një tip liuto), e më vonë për mandolinë. Teksti përshkruan dashurinë pa shpresë të një të riu për një vajzë e cila jeton prapa një dritareje që do të ishte gjithmonë e mbyllur. "Michelemma" ( Michela Mia) është një tarantelë anonime e njohur, kompozuar në 1600- ën. Aria është shkruar gjatë pushtimit turk në Napoli dhe flet për një vajzë ( Michela) lindur në mes të detit. Në të vërtetë Michelema përfaqëson simbolikisht ishullin e Ischias pranë gjirit të Napolit që turqit e admironin. "Sciore d'Amenta" ( Lule Mentja), një këngë popullore e 1600- ës, vjen e luajtur gjatë një feste të njohur dhe antike pagane me karroca, maska e fishekzjarrë që mbahet çdo 8 shtator në Napoli prej disa shekujsh. "La Nova Gelosia" ( La nuova Persiana) është një arie anonime e vitit 1700, e quajtur ndryshe dhe Canzone di Afragòla ( fshat pranë Napolit), në formën e serenatës dedikuar një vajze. "La Gelosia" është një lloj grile e ngjashme me ato të stilit persian, ku prapa saj qëndron vajza së cilës djaloshi i dashuruar i këndon serenatën "Chi disse ca la Femmena" ( Chi disse che la Femmina), është një arie e kompozuar nga muzikanti i shquar G. B. Per- golesi për operën "Lo Frate ' Nnammurato" e vitit 1732. Muzika mbart elementë popullorë të traditës napolitane, ndërkohë që teksti mbetet mjaft origjinal për kohën, duke qenë se analizon karakteristikat e grave, duke theksuar që këto të fundit njohin më shumë sesa vetë djalli. "Lu Cardillo" ( Il Cardellino) është një arie edhe kjo e 1700- ës, me vargje sugjestionuese që shprehin vuajtjet e një dashurie të pamundur. Mesazhi i kësaj arieje është që dashuria shpesh ndjell xhelozi. "La Fata dello Scodillo" ( La fata dello Scudillo) është një tjetër arie struktura muzikore e së cilës evokon kompozime të tjera si: una Canzona e 1500- ës, shkruar nga Leonardo da Vinci; Sonata VIII op. 5 për violinë dhe basso continuo e Corellit; Sonata I op. 2 për violinë dhe basso continuo e Vivaldit; një arie nga opera Mosè e Rossinit. "Lu Ciuccio de Cola" ( L'asino di Nicola), këngë popullore e 1700- ës, e risjellë muzikalisht nga kompozitori Luigi Biscardi në 1800- ën. Anonimo del 1600 Sciore d'Amenta.