TE MIJEVJEÇARIT TE TRETE
lizmit të majtë, bota e sotme, ashtu siç ka harruar mjaft mësime të historise, e ka harruar, me sa duket, edhe ketë mençuri antike. Shqipëria, qe e provoi ne mish të saj ç’do të thotë kjo karikature e demokracisë, shpresojmë të mos e harroje.
Mësim i pare, është i qartë: demokracia e pashoqëruar nga një strukture ligjesh e një strukture e fortë shtetërore qe të siguroje funksionimin e saj, mund të kthehet lehtë ne të kundërtën e vet.
Përsa i përket kritikes ndaj vizionit të rilindasve shqiptare, ajo, gjithashtu, duhet pare ne rrethanat kur është bere e ne zhvillimin e dramës shqiptare. Ai vizion inkura- jues lindi ne kushte të caktuara, për një qellim të caktuar. Ne kushte të mëvonshme, kur kombi shqiptar, ose se paku një pjese e tij qe e kishin shtetin e vet të pavarur, ndeshej me probleme të tjera, me probleme të se drejtës, të demokracisë, të emancipimit shoqeror etj., ai vizion kryekrejt optimist nuk ishte i mjaftueshëm. Ndaj dhe bota shqiptare kerkoi dhe gjeti shtigje të reja të mendimit e të veprimit.
Nderkaq duhet thënë se, sipas një traditë të keqe ballkanase e sidomos shqiptare, traditë të të hedhurit nga një skajshmeri ne tjetren shume shqiptare u treguan të paaftë të pranonin evoluimin e mendimit e të kultures politike. Duke mos e kuptuar pasurimin e traditës ata nuk njihnin veç shkëputje të dhimbshme, shkeputje të pasura me rrenim, paroksizmi i të cilave arriti kulmin ne mars të vitit 1997.
Ne botën e egër ku jetojmë, ne kushtet kur Shqipëria është ende e brishtë, kur ajo është realisht e jo mitikisht e kercenuar, ne kushtet sidomos kur kombi shqiptar vazhdon të jetë i prere me dysh, vizioni rilindas mbetët vizioni baze për botën shqiptare. Kritika kundër veseve e ceneve tona, ashtu siç ben gjithe bota për vetvetën, nuk është veçse një plotësim i ketij vizioni e jo një përmbysje e tij.
Për të pare me rrokshem si funksionon një bashkejetëse vizionesh, qe, ne shikim të pare duket e pamundur, le të kujtojme Faik Konicen dhe qendrimin e tij ndaj Naim Frasherit.
Konica, personalitet brilant i
kohes dhe kultures shqiptare, ishte i pari qe u përpoq të hidhtë një dush të ftohtë mbi zjarrmine rilindase. Me të drejtë ai u përpoq t’u kujtontë shqiptareve jo vetëm cenet e tyre, por dhe mbrapshtitë dhe marrëzitë e tyre të herepashershme. Nderkaq, e pare nga largësia e kohes, optika e tij është kundërthenese. Ai është vetë rilindas e po vetë kthehet kundër rilindasve. Punon e digjet për Shqipërinee , aty për aty, i pëlqen të tallet me të tjerët që bëjnë të njëjtën gjë. E adhuron dhe e lavderon Naim Frasherin e me pas i kthehet e s’i le gjë pa thënë. Përgjërohet për atdheun qe e ka larg, e mbron ku mundet, i del për zot kundër shpifësve e racistëve, pastaj kthehet e shan, e quan Zululand ai vetë, me keq se racistët. Mund të thuhet keshtu se është ai, vetë Konica, qe ngrihet kundër Konices.
Nuk do të ishte me vend t’i kujtoheshin këto këtij kolosi të kulturës shqiptare, ( ne fund të fundit kolosëve u çmohen kryesisht lartësitë) sikur kjo ane e tij kundërthenese të mos shfrytëzohej me qëllime të mbrapshta ende sot. Vitet e fundit, kur ne prag të hyrjes se Shqipërise ne familjen europiane, kundër saj e kundër kombit shqiptar shpërtheu një fushatë e tërbuar racistë, me emrin e Konices dhe me veprën e tij u bene spekulime nga me monstruozet. Një zhgan intelektualesh antishqiptare, se bashku me një pjese të medias botërore, qe iu sulen me një urrejtje shtazarake popullit të vogël shqiptar, për ta përbaltur, për ta mallkuar, për ta ndare përjetë nga familja e popujve europiane, u rreken ta benin Konicen flamur të tyre. Ky do të ishte profanimi me i lemerishem për Konicen e madh. Ndaj, për ta mbrojtur jo vetëm kombin shqiptar, por atë vetë, birin e tij me të madh, jemi të detyruar të kujtojmë kundërthënien e tij. Ne fund të fundit, përçmimi dhe balta qe do t’i hidhej këtij kombi do ta përbaltë, ne radhe, të pare fytyrën e kolosit.
Antishqiptarizmi si profesion lartësitë sublime, here pas here qe nga thellesitë e racës i vijnë vrullet zemerake. Por me shume se kjo, rasti i Konices shtron një pyetje madhore ne ketë fund mijevjeçari: ç’imazh kane për vetveten shqiptaret ? Është një çështje themelore qe kapërcen dukshem anen kulturore e etike. Ky çmim i vetvetes lidhet me vlerësimin e atdheut, se fundi ai lidhet me çeshtjen themelore se sa janë ata të vendosur të mbrojnë ekzistencën e tyre si komb ne rruzullin e shqetësuar botëror.
Nuk është as shpikje poetësh, as propagande nacionalistë, e aq me pak komunistë, të thuhet se vendi yne, Shqipëria, ka qene disa here ne zgrip të humneres. Traktatet për ta ndare atë midis fqinjëve, programet e doktrinat për ta shpërbere kombin shqiptar janë aty, ne arkivat e shume shteteve, me data, me vula, me emra. Dhe shume prej tyre nuk janë aspak të vjetra. Ato kane ne fund vitët 1913, 1918, 1938 e disa janë fare të reja.
Në këto kushte, ne kushtet kur tërbimi nacionalist antishqiptar merr përmasa të tilla, sa qene mars të vitit 1997, ne demostratat e Shkupit njerezit kane guxim të ulerijne “shqiptaret ne krematorium !”, kuptohet qe të jesh antishqiptar është fare e lehtë, madje është shpesh fitimprurese. Keshtu dhe kurrsesi ndryshe mund të kuptohet vala antishqiptare qe shpërtheu rrotull Shqipërise dhe brenda ne Shqipëri kohet e fundit. Keshtu shpjegohet përse një grusht intelektuale renegatë shqiptare u bene befas të përkedhelurit e medias botërore, të përkëdhelurit e disa forumeve nderkombetare dhe, ç’është me e keqja, zedhenesit për problemet shqiptare.
Shkurt antishqiptarizmi u kthye ne profesion. Është kjo fryme e semure qe ndihmoi për rrezimin e strukturave të shtetit shqiptar brenda dy - tri javesh, qe beri gjenerale dhe oficere shqiptare ne menyren me të turpshme të braktisnin postët e tyre, për të përfituar një azil politik ne Itali, qe vulgu shqiptar t’i veje zjarrin tempujve të kultures shqiptare.
Ne kushte të tilla, të ulerish ende se ne Shqipëri ka patriotizem të tepruar, se letërsia shqipe është nacionalistë etj, është me të vërtetë thirrje e hapur për tradheti të hapur tashme ndaj atdheut.
E gjithe kjo lidhet me një sere pyetjesh themelore: a janë shqiptaret patriotë me shume se ç’duhet apo përkundrazi janë ftohur me vendin e vet ? A mos po e mbiçmojne pa të drejtë vetën dhe vendin e tyre, a mos përkundrazi e përçmojne pa të drejtë vetën dhe atdheun, me fjale të tjera: a e duan ketë vend qe u ka dhene emrin qysh prej dy mije vjetësh, apo enderrojne ta kembejne me një tjetër vend, enderrr e mbrapshtë kjo qe ka ngritur krye aty - ketu ne kohen tone ? Ne prag të mijevjeçarit të tretë shqiptaret janë të detyruar të nxjerrin ende mesime nga drama e tye, qe ndodhet ende ne zhvillim.
Ne kushtë e një klime të ashpër nderkombetare, ku ata, i vetmi komb i ndare tragjikisht ne Europe janë të detyruar të durojne mospërfilljen botërore për gjëmën qe u ka rene ne koke, ne kushtët e vetmise se tyre, të trysnise se një propagande dashakeqe qe e ka përbaltur imazhin e tyre ne botë, duke e paraqitur here si popull violent, here si fondamentalist, here barbar e here të lajthitur, shqiptaret janë të detyruar, midis të tjerash, të bejne një zgjedhje e sqarim themelor ne ndergjegjen e tyre lidhur me patriotizmin. Mendimit të mbrapshtë qe e ngatërron patriotizmin me nacionalizmin, qe e paraqet antipatriotizmin si balsam kundër nacionalizmiz, ata duhet t’i përgjigjen me një “jo” të prere. Patriotizmi nuk është nacionalizem dhe antipatriotizmi është po aq i rrezikshem sa shovinizmi. Ata qe i japin shpesh keshillat kundër patriotizmit, e kane siguruar nderkaq patriotizmin ne vendet e tyre, dhe si të gjithe të velurit i lejojne vetës luksin të nazetohen me të. Nderkaq vetënderimin për vendet e tyre e kane siguruar gjatë shekujve, pa kursyer asgje, madje as forcen e armeve. Askush nuk shqetësohet ne France kur presidenti e mbaron çdo fjalim me fjalet “Rroftë Franca!” dhe askush nuk acarohet ne SHBA kur ne të gjitha meshat bekohen shteti amerikan, presidenti i vendit, madje dhe ush-