Shkrimtari i angazhuar
Fjalët e Theodor Adorno- s mbi shkrimin e poezisë pas Ho lokaustit dhe Auschwitz- it1 dhe angazhimin e autorit në çështjet jashtëletrare, kryesisht në ato politike, citohen më shpesh pas vdekjes së Adorno- s sesa kur ai ishte në këtë jetë. Është barbare, nënvizoi atëherë Adorno, është gati një depersonalizim, që të shkruhet sërish poezi pas Auschwitzit. Por një nga shkaqet e rikthimit drejt mendimit të Adorno- s mund të jetë periudha në të cilën jetuam, por edhe rijetimi i disa ngjarjeve, që vunë sërish përballë sfida të ngjashme me ato të 70 viteve të shkuara.
Idetë e ekstremit të djathtë u rikthyen me forcë, madje ishin shumë pranë fitores në disa shtete perëndimore me demokraci të konsoliduar. U rikthye radikalizmi dhe populizmi. U rikthye kanosja përmes fjalëve dhe u shfaqën armët shfarosjes në masë. Rifilluan emigrimet masive nëpër Mesdhe dhe populizmi. Në ekranet televizive u rishfaqën deportimet me trena, u rishfaqën kampet për të dëbuarit. U artikulua haptazi terrorizmi dhe, jo në pak shtete të Europës, terrorizmi goditi fort.
Europës së bashkuar filluan t’i bien yjet e kurorës, ndërkohë që qytetarët europianë nuk u shfaqën solidarë jo vetëm ndaj çështjes të së ardhmes së përbashkët, por edhe ndaj çështjeve të përditshme, të tilla si trajtimi i refugjatëve, mbyllja apo zgjerimi i BE ndaj shteteve ish- komuniste të Europës Juglindore, që mbetën të fundit në anëtarësimin në BE dhe që ndihen të humbur dhe të izoluar brenda konti- nentit të tyre. Ndërkaq, në Europën Juglindore, ku bën pjesë edhe Shqipëria, populistët, radikalët etnofobë dhe fanatikët fetarë shfrytëzuan frikën nga rikthimi i së kaluarës dhe pasigurinë ndaj të sotmes për të ardhur në pushtet apo për të mbajtur pushtetin.
Qytetarët e Europës, ata që kishin marrë pjesë në shembjen e Murit të Berlinit, filluan të ndërtojnë pas 30 vjetësh mure telash me gjembash, duke theksuar mbi çdo gjë arrogancën, cinizmin dhe frikën. Për shkak të këtyre ndodhive, togfjalëshi “shkrimtar i angazhuar” dëgjohet gjithnjë e më fort dhe, ndonëse fjala “politikisht” nuk përmendet, për këtë lloj angazhimi bëhet fjalë më së shumti.
Përfytyrimi i “shkrimtarit të an- gazhuar” të çon drejt modelit të atij që mendimet i shpreh jo drejtpërsëdrejti në publik, por i shfaq të artikuluara vetëm përmes anëtarësimit apo përkatësimit në një parti politike. Enkas për ta krijohen mjediseve të tilla si studio televizive, foltore, forume, katedra, çadra, kuti votimi, salla të mbyllura e sheshe të hapura apo çdo mjedis tjetër që, saje politikës, merr funksione heterotopike2 dhe, nga sfera të hapësirës publike, shndërrohen në hapësira të privatizuara për pseudo- kritikë që përdorin fjalor të vonuar disidence, të cilët i kundërvihen vetëm folësit përballë, por jo thelbit të sistemeve, duke zhgënjyer mes të tjerash edhe shkrimtarin hungarez György Konrád, kur shkruan se njerëzit më të talentuar duhet të jenë parashikues, parandalues dhe jo thjesht zyrtarë qeveritarë. Ky shërbim i tyre dallohet lehtë, sidomos tek ata shkrimtarë dhe njerëz të artit, të cilët nuk i ka parë dhe nuk i ka dëgjuar kush të artikulojnë në hapësira publike, përveç rasteve kur i rekrutojnë për të hedhur në shesh mendimin e tyre të pavarur, që përputhet simetrikisht me sloganet e partisë që i ka ftuar për t’i dhënë vizion të deformuar lirisë dhe për të shumëfishuar jo zërat ndryshe, por frazat metaforike.
Siç edhe i kemi vërejtur, që nga fillimi e deri më së fundi, mendimet e tyre, më shumë se liri, shprehin bindje, nënshtrim ndaj kupolave që i manipulojnë dhe që i përdorin deri në shpërdorim. Me këtë rast edhe zëri i shkrimtarit të pavarur akordohet, siç kurdiset një instrument dhe shkon në unison me zërat e militantëve, me stafin drejtues, me lidershipin dhe me mediat përkrah tyre, që prodhojnë vrer ndaj kundërshtarëve dhe industrializojnë mashtrimin kolektiv3.