BANESA ' ÇABEJ'
Banesa zhvillohet në tri kate dhe datohet e 1866- 1890 sipas disa mbishkrimeve, që gjenden në formë kaligrafie në suva, apo të gdhendura në pllaka guri Projekti që ringjall odat e drunjta në Hazmurat Ministrja Kumbaro inspekton restaurimin e shtëpisë së
Pothuaj dy vite më parë, Brikena Çabej publikonte disa foto të fletoreve të të atit me këtë shënim: "Mbase më i hershmi i dorëshkrimeve të Çabejt, në një fletore leksionesh universiteti. Shprehje frazeologjike dëgjuar ne Gjirokastër gjatë pushimeve verore, kur kthehej nga Austria në shtëpi. Faqet e mbetura bosh në fund të fletores janë kthyer në fjalorth të vogël frazeologjik shqip- gjermanisht".
Çabej pat lindur më 1980- ën në Eskishehir në Turqi, por ngase nuk i pëlqente kjo vendlindje, gjithherë deklaronte e shënonte se pat lindur në Gjirokastër. Mbi sa më lart, e bija Brikena ka rrëfyer se "Ka ardhur 6 muajsh në Gjirokastër dhe atij nuk i pëlqente të thoshte që kishte lindur andej. Në dëftesat e shkollës vendlindja është Eskisher, por në çdo biografi ai quante, edhe psikologjikisht besoj, Gjirokastrën si vendlindjen e tij".
Megjithëse aty do të rrinte vetëm deri në mbarimin e fillores për ty kthyer vite me vonë si profesor, Çabej mori prej aty trashëgiminë gjirokastrite siç e cek të sonetet drejtuar Shyhretit "Kur shkon sokakut si një sut' e vratë,/ Me sy përdhé e me të rëndë hie,/ Ndihem gjahtar që me shigjetë bie,/ Zëmra më mblidhet dhëmbjes në gujatë".
Ndërsa mori në mendje sokakët, la aty, në njërin prej tyre, një prej banesave më të bukura, atë që ende njihet si banesa trekatëshe Çabej.
Banesa Çabej është një ndër banesat tipike gjirokastrite, që shquhet për larminë e objekteve të punuara në dru. Fasadës së gurtë të shtëpisë që hijeshon së jashtmi, i bashkëngjiten së brendshmi, tavane, dysheme e oda, ku përtej motiveve floreale, gjen Gjirokastrën e fisnikëve që në banesat e tyre ".
Banesa, anipse monument kulture, është në gjendje të degraduar, për ç'arsye po i nënshtrohet një projekti restaurimi. Ministrja e Kulturës, Mirela Kumbaro ka ndjekur nga afër punimet e restaurimit në Banesën Çabej, në Gjirokastër. Restaurimi po bëhet nga duart e mjeshtërve me përvojë dhe të rinjtë që po trajnohen për "Mjeshtëritë Tradicionale në Ndërtim". Eqrem Çabej, albanologu që punoi për të ndriçuar historinë e gjuhës dhe kulturës së Shqipërisë kaloi fëmijërinë e tij në banesën me të njëjtin emër në lagjen Hazmurat të Gjirokastrës.
GJENDJA DHE NDËRHYRJA NË MONUMENTIN E 1800- ËS
Banesa zhvillohet në tri kate dhe datohet e 1866- 1890 sipas disa mbishkrimeve qe gjenden në forme kaligrafie në suva apo të gdhendura në pllaka guri. Përbën një shembull të arrirë të arkitekturës në Gjirokastër për nga pikëpamja volumetrike, por dhe nga shkalla e lartë e dekoracionit në brendi. Banesa është Monument i Kategorisë së Parë dhe mbrohet në eksterier dhe në interier ( Shpallur me 10.06.1973 me Nr. Vendimi 1886). Në vitet 2008- 9 janë kryer disa ndërhyrje, te cilat nuk janë përfunduar dhe për pasojë monumenti ka degraduar në disa pjesë strukturore e dekorative. Sipas projektit të restaurimit, monumenti përballet me problematika të natyrës strukturore, të cilat janë: muri i çatmasë dhe erkeret e gurit në fasadën veriore, çarjet dhe deformimi i muraturës në fasadën jugore, elementet e çatisë, ndërkatet - kalbje, zëvendësime jo të përshtatshme etj. Nga ana tjetër, ka shumë dëmtime të elementeve dekorative: tavanet e odave të mira ( të çmontuar dhe thyer kanë hum- bur elementet e tyre), tavane druri të kthyer në tavane me kompensatë, musëndra të dëmtuara, dollapë muri të dëmtuar, njëherësh të dëmtuara janë shkalla dhe dyshemeja, si edhe mungojnë dyert e musëndrave me deko-