KURBAN BAJRAMI DHE HISTORIA E PELEGRINAZHIT TE AGUT TE DEMOKRACISE
"Tek Allahu nuk arrin as mishi ( i kurbanit) as gjaku i tyre, por tek Ai arrin devotshmëria juaj." El- Haxhxh, 37.
Njeriu gjithnjë ka ndjerë nevojën që Zotit absolut t'i drejtohet për ndihmë dhe mbrojtje, në ballafaqim me fenomenet që e rrethojnë, ka ndjerë nevojën për kurajë, për përkrahje, guxim, ngushëllim dhe karakteristika të tjera, tipike për njeriun. Këtë nevojë të tij, sipas udhëzimeve hyjnore, njeriu e ka manifestuar në forma dhe mënyra të ndryshme. Ndër këto forma dhe ndër këto mënyra të komunikimit ndërmjet Krijuesit dhe krijesës është edhe flijimi, sakrifica, në gjuhën fetare islame ndër ne e njohur si kurbani. Të dhënat historike dhe hulumtimet shkencore nga rrafshi i feve komparative tregojnë se edhe kulturat dhe qytetërimet e vjetra, si adhuruesit e Diellit, Hënës, të yjeve dhe objekteve e fenomeneve të ngjashme e njohin institucionin e flijimit, të kurbanit. Ata janë përpjekur që nëpërmjet sakrifikimit të vetvetes apo të formave të ndryshme ta fitojnë simpatinë e Krijuesit dhe t'i meritojnë dhuntitë e Tij. Këto të dhëna nga e kaluara tregojnë se flijimi është traditë e rrënjosur thellë edhe te popujt e vjetër si asirianët, persianët, fenikasit, egjiptianët, grekët, arabët parakur'anor, iliroshqiptarët, sllavët, popujt e ndryshëm në kontinentet e tjera etj.
"Flijimi është pjesë përbërëse e ritualit me qëllim që vullneti i zotave dhe qenieve ( forcave) mbinatyrore t'u dalë në ndihmë dëshirave dhe nevojave të njerëzve. Është shprehje tipike e besëtytnisë që ka pasur dhe ka forma të tmerrshme johumane: flijimi i njerëzve në religjionet e vjetra dhe primitive." Këtë formë të flijimit, sakrificës latinët e vjetër e kanë shprehur me thënien e njohur "do ut des", që d. m. th. "jap që të më jep mua". Këto raporte "jap që të më jep mua" janë të panjohura për besimin islam, sepse raportet Krijues- krijesë do të vendoseshin të vijë komerciale, korruptive, interesi etj. Duke e pasur parasysh qenien jo të përkryer të njeriut, Zoti i madhëruar gjatë historisë ka dërguar pejgamberë - të zgjedhur të Tij, që t'i ndihmojnë njeriut në çdo mënyrë, pra edhe në pikëpamje të flijimit, duke e humanizuar sakrificën, duke e fisnikëruar dhe lartësuar atë nga motivet primitive, supersticioze, egosite, ekskluzive e idhujtare në motivet fetare, altruiste, humane e sociale.
Institucioni i kurbanit ka një rëndësi të shumëfishtë në islam. Nëse kurbanin e reduktojmë në aspektin juridik dhe të teknikës së prerjes së kurbanit, ne me këtë veprim e kemi varfëruar këtë institucion dhe u japim të drejtë atyre që kurbanin e trajtojnë njëanshëm.
Kurbani si komponent qenësor i mësimit islam është në funksion të tewhidit - konfirmimit të Një, të Vetmit Allah: La ilahe illall- llah, Muhammedun resulull- llah. Kon- takti që vendoset me Allahun e madhërishëm është i drejtpërdrejtë dhe pa kurrfarë elementesh politeizmi, idhujtarie ( shirku). Në islam flijimi është akt i gatishmërisë sonë, një akt i sinqeritetit tonë për të flijuar gjënë më të shtrenjtë, më të dashur që posedojmë në emër të Krijuesit madhështor por jo për t'i bërë qejf krijuesit, jo për t'iu serviluar Atij, por për sendërtimin e porosive nga fjalët e Krijuesit në jetë për vetë mirëqenien tonë individuale dhe shoqërore. "…. Allahu vërtet nuk ka nevojë për askë në tërë botën." El- Ankebut, 6). Thelbin, esencën e qëllimit të kurbanit e shpjegon vetë Allahu i lartësuar në ajetin vijues: "Tek Allahu nuk arrin as mishi ( i kurbanit) as gjaku i tyre, por tek Ai arrin takvallëku ( devotshmëria) juaj." El- Haxhxh, 37. Kjo do të thotë se kafsha e flijuar është vetëm ndërrim simbolik me atë që njeriu duhet flijuar. Ilustrim konkret për këtë është shembulli i Ibrahimit a. s., i cili si baba flijon të birin Islamilin dhe shembulli i Ismailit, i cili pranon të flijojë gjënë më të shtrenjtë - vetveten. Rasti i Ibrahimit a. s. dhe Ismailit a. s. është i papërsëritshëm në historinë njerëzore dhe si i këtillë duhet të ndikojë inspirativisht te ne besimtarët në këtë shekull kundërthëniesh dhe antagonizmash, humbje vlerash dhe egoizmi, në kohën kur njeriu po humb çdo gjë që e bën atë njeri.
Kur'ani përmban mbi 200 ajete të karakterit juridik që drejtpërdrejt trajtojnë aspekte të ndryshme juridike. Ky fakt fletë qartë se pjesa tjetër me mbi 6000 ajete, kryesisht janë të karakterit moralo- etik. Synimi parësor i tyre është formimi i njeriut dhe i vetëdijes dhe karakterit të tij. Institucioni i kurbanit, pa dyshim, është shembulli më tipik i formimit të njeriut: vetë akti i kurbanit tregon gatishmërinë kulmore të besimtarit për dashuri ndaj Allahut dhe për zbatimin praktik të urdhrave të Tij.
Akti i premjes së kurbanit, në shikim të parë i vrazhdë, primitiv e mizor, zhvillon te besimtari vetëdije, por edhe kritere, në bazë të të cilave ai do t'i valorizojë kategoritë etike dhe do t'i afirmojë vlerat pozitive.
Uniteti, solidariteti, altruizmi dhe vetëdija se flijimi i një pjese të krijesave të tjera të gjithësisë në rastin e kurbanit, kafshët, në dobi të pjesës tjetër, është çelësi i shpëtimit të një bashkësie nga shkatërrimi i saj dhe shkalla më e lartë që synon Kur'ani.
Në aspektin social kurbani është qëllimi parësor i të cilit është barazia sociale ndërmjet njerëzisë. Gëzimi që përjeton i pasuri duhet t'i buzëqeshë edhe të varfrit, por edhe kategorisë që për shkak të dinjitetit, modestisë apo ngurrimit nuk e shprehin dhe nuk e dëshmojnë varfërinë e tyre.
Pra kurbani është akt, veprim që besimtari e bën në emër të Krijuesit, ndërsa për të shprehur gatishmërinë e tij për realizmin e parimeve hyjnore. Historia e njeh kurbanin nga fillimet e para ( Ademi a. s. me bijtë e tij) e deri në ditët tona.
Simboli i kurbanit gjithashtu ka ndikuar që të unifikohet dimensioni shoqëror dhe religjioz, e të gjitha këto në frymën e maksimës së tewhidit: Nuk ka hyjni tjetër përveç Allahut.
E martë, 18 qershor 1991, ditë e paharruar dhe e rrallë për çdo besimtar islam shqiptar, pse jo, edhe për ne që do të shoqëronim grupin me kamera dhe mikrofonin tonë. Pas një kohe tepër të gjatë, pas një periudhe të tërë moniste anti- fetare, do të shkonim për herë të parë, për Allah, në vendin e Allahut, për të kryer një nga pesë obligimet e shenjta të Zotit, Haxhillëkun. Do të shkonim në vendet e shenjta historike të islamizmit, për të cilat vetëm kemi dëgjuar aq shumë sa tregimet e kallëzimet për to, kanë shkuar deri në kufirin e legjendave. Për të pritur dhe uruar haxhillëk të mbarë delegacionit të besimtarëve islamë kishte dalë konsulli i përgjithshëm i ambasadës sonë në Turqi Enver Zeneli. Orët në aeroportin transit të Stambollit, kalohen me kuriozitete që mësojnë haxhinjtë shqiptarë rreth këtij qyteti të Turqisë, që na lidhin aq shumë e aq shumë gjëra si, kultura, tradita, respekti për njerëzit e këtij vendi. Dhe ja, pas kaq e kaq kureshtjesh, shërbesa fetare kërkon që të gjithë haxhinjtë shqiptarë të veshin rrobën e shenjtë të erhamit. Çdo besimtar duhet të jetë i zhveshur nga petkat të cilat mund të jenë të ndotura me ndonjë mëkat. Në qoftë se nga Tirana në Stamboll ne fluturuam mes shqiptarëve, nga Stambolli për në Xheda, do të fluturonim tashmë mes vëllezërve jo më të një gjaku e një kombi, por të një feje, të një besimi të përbashkët. Bismilah e rrahman e rrahim, Zoti na bëftë mbarë rrugën, për në Arabinë Saudite. Në orën 20 me orën lokale të Arabisë Saudite mbërrijmë në Xheda. Xheda me bukurinë e saj na tronditi përnjëherësh, na mahniti me qiellin e saj të zjarrtë, të fishekzjarrëve që djegin qiellin. Ashtu si qyteti edhe pritja ishte tepër befasuese, grumbuj gazetarësh të kanaleve të ndryshme televizive saudite, egjiptiane, siriane, turke, algjeriane, libane prisnin delegacionin tonë. Erdhën për herë të parë haxhinj nga Shqipëria, nga një ish- vend i djeshëm komunist. Hafiz Sabri Koçi kryetari i delegacionit tonë, kryetar i bashkësisë islamike dhe sheiku me origjinë shqiptare Ismet Kazim përgjegjës dhe organizator i delegacionit tonë islam në Saudi, u gjetën të rrethuar nga mikrofonat e gazetarëve të radiove, televizioneve të agjencive të ndryshme të lajmeve. Si u bë e mundur që në Shqipëri të lejohej feja? Si rifilloi përsëri islamizmi në Shqipëri? Delegacioni ynë do të bëhej shumë shpejt, epiqendra e të 116 delegacioneve të vendeve të ndryshme të botës. 180 haxhinjtë shqiptarë do të ishin më të privilegjuarit mes 6- 7 milionë haxhinjve të ardhur nga ana e anës e botës, e ne do të trajtoheshim e do të quheshim miq të mbretit. Këtë privilegj e kish për nder vetëm delegacioni ynë. Mes kësaj dashurie e me kuriozitetin e madh për të parë vendin e shenjtë historik, qytetin e Mekës, nisëm udhëtimin drejt tij në orën 3 të mëngjesit. Lajmi i mbërritjes së delegacionit tonë, kishte ngjallur interes te të gjithë, e në veçanti te njerëzit e një gjaku, e një kombi, të një historie, të cilët edhe pse ishin largua shumë vjet më parë nga trualli i tyre, të parët do të ishin ata, që do të na prisnin me mall në hotelin ku do të rrinim për disa ditë me radhë. Mbërritën të gjithë gjallë, e shëndoshë e mirë, haxhinjtë e Shqipërisë, ishte ky informacion që policia saudite që raportonte për ne deri në shkallët më të larta. Gazetat botonin lajme për mbërritjen e delegacionit tonë. Çdonjëra prej tyre këtë mbërritje e shoqëronte nëpër faqe me foto. Kishim mbërritur më në fund, në vendin më të adhuruar, e më të shenjtë të Allahut, në Mekë. Po ç'është ky qytet i dëgjuar dhe i folur në gojëdhëna historike. Vallë ç'është shenjtëria e Tij. Meka për të cilën na ishin krijuar në mendje kaq legjenda, ishte tani qyteti ku ndodheshim, ne po e vizitonim atë. Histori për hazretër, pejgamerë, mbretër, kalifë, histori të atyre miliona e miliona njerëzve që vinin këtu në kohë të hershme në këmbë, me deve, që udhëtonin për kohë të tëra, për të ardhur te kjo shtëpi e Zotit e shenjtë, si atëherë edhe sot. Në këtë vend askush s'ka të drejtë veç myslimanëve që të hyjnë. Meka qyteti më i vjetër jo vetëm në Arabinë Saudite, po në gjithë botën arabe. Gjithmonë ky qytet nuk ka njohur në historinë e tij më pak se 7- 8 milionë njerëz, në një kohë kur ai vetë, nuk është më shumë se 1 milionë e gjysmë banorë. Për ne e për shumë të tjerë që kanë parë shumë mrekulli, do të thoshim që Qabeja është një nga mrekullitë e para. Por ne mundëm të filmojmë vetëm pamjen e jashtme të saj, nga ana e safesë e mervesë. Ky filmim u bë vetëm për dy- tre minuta dhe nga shkaku se policisë saudite si shkonte fare ndër mend që këtu në qendër të Qabesë, mund të depërtonte ndonjë aparat fotografik apo kamera televizive. Në këtë qytet të shenjtë ne do të priteshim ndër të parët delegacione, nga ministri i shtetit i haxhit dhe autokafit sheiku Abduluahab Abbduluesa, si të ftuar miq të mbretit. Hafiz Sabri Koçi e informoi atë për proceset e reja demokratike që kanë ndodhur në Shqipëri, për lejimin e fesë me ligj nga shteti, dhe për punën që po bëhet për përhapjen e islamizmit. Ministri i haxhit Abduluesa vlerësoi zhvillimet e raja të kohëve të fundit në Shqipëri dhe i çmoi ato si procese, që çojnë në zhvillimin e demokracisë, në përparimin e vendit dhe në përhapjen e islamizmit.
Unë mendoj se është detyra e Arabisë Saudite që të ndihmojë Shqipërinë jo vetëm për fenë por për ta ndihmuar atë fuqimisht me ndihma të mëdha