Rruga e gjatë drejt konkordatit serb

kishte potencuar synimin e mbretit për vendosjen e marrëdhënieve të rregullta me Selinë e Shenjtë. Pozita e Kishës Katolike në Serbi do duhej të rregullohej me një marrëveshje dhe të ngrihej një ipeshkvi katolike. Edhe pasardhësi i Jacobini- t në Vjenë, Serafino Vannutelli, kishte besimin se: Serbia ka një interesim të madh për një konkordat sepse ajo kërkon lidhjen me botën perëndimore- katolike. Mirëpo Vannutelli e vlerësonte të nevojshme që në bisedime të marrë pjesë Strossmayer- i il quale si mostra ora preso da un amore immenso verso la Santa Sede e da una devozione vivissima verso il Capo Augusto della Chiesa80. Në qershor 1881 Vannutelli takohet në Vjenë me mbretin Milan. Me këtë rast mbreti i propozon papës fillimin e bisedimeve zyrtare. Synohej që me një marrëveshje serbe- vatikane të arrihej dhënia fund e çdo lloj ndikimi nga jashtë– sidomos nga ana e AustroHungarisë – në çështjet kishtare në Serbi81. Ndërsa nga AustroHungaria vijnë kundërshtimet më të ashpra kundër këtij projekti, thuhej kinse, për shkak se mund të ketë probleme me Rusinë82. Meqë Rusia tashmë kohë të gjatë kërkonte tërheqjen e Strossmayer- it “habsburgian” nga çështjet e Serbisë, supozohet se Vjena kishte frikë për koncesione të mundshme të mëdha të Vatikanit përballë kërkesave të Serbisë

Për më tepër ndikimin që do të mund ta ushtronte ipeshkvi Strossmayer – të cilit nuk i besonte Vjena e aq më pak Budapesti– në bisedimet për konkordatin ngjallnin fikë tek oborri dhe qeveria. Por fakti që nuk erdhi deri te fillimi i bisedimeve kishte të bënte më pak me këtë e më tepër me atë se Selia e Shenjtë kishte parë shumë pak hapësirë për një marrëveshje. Dhe radhë ishte prapë ipeshkvi Strossmayer i cili në pranverën e 1882 e fton patrit barnabit Cesare Tondini de’ Quarenghi për ardhur për disa muaj në Gjakovë. Ai këtu nuk do duhej ta mësonte vetëm gjuhën serbe por para se gjithash të njihet me botën e ideve të Strossmayers. Nga prilli 1883 Tondini duhej të kuptonte interesat e Kishës Katolike në Serbi – princi kishte marrë titullin e mbretit, ndërsa shteti kishte zgjeruar suverenitetin e tij85. Në këto vite numri i katolikëve kish- te një rritje të theksueshme meqë në ndërtimin e hekurudhës Beograd- Nish kishte punëtorët shumë të huaj e para se gjithash francez e italian. Këtyre njerëzve duhej t‘ iu ofrohej një prift, Tondini përpiqej të largoj shqetësimin austro- hungarez në lidhje me futjen e sllavishtes kishtare në Serbi86. Mirëpo në Vjenë në Tondinin, i cili ishte një protagonist i rëndësishëm i lëvizjes katolike për union, shihnin një irredentist dhe armik të Austrisë, ndërsa raporti i tij i mirë me Strossmayer- in e rriste mosbesimin e qeverisë austriake.

Tondini për ipeshkvin e Gjakovës dhe Selisë së Shenjtë ishte si një politikan kishtar i angazhuar i pazëvendësueshëm sepse ai i përfaqësonte fuqishëm interesat e Kishës Katolike në Serbi. Ai e tepronte mendohej në ministrinë e jashtme të Vjenës. Tondini dhe Strossmayer megjithëkëtë nuk lejojnë të irritohen në politikën e tyre: Me përkrahjen financiare të Italisë dhe Francës Tondini ia del të ngritë bazat e një pastorali katolik në Serbi ndërsa në këtë punë ai u ndihmua nga dy misionar: murgu polak kamalduin Ëillibald Czock në Nish88 dhe françeskanit Vjenceslav Edinger në Kragujevc. Për kërkesën për ndihmë financiare por edhe diplomatike që kishte paraqitur Tondini tek Franca dhe Italia, kishte nervozuar Vjenën e cila përpiqej me çdo kusht të mënjanoj ndërhyr- jen e fuqive tjera në Ballkan dhe se përfaqësonte qëndrimin se, ajo kishte të drejtën ekskluzive të mbrojtjes së katolikëve në Serbi. Për këtë arsye ministri i jashtëm Kálnoky paraqet një protestë tek nunci Vannutelli89. Tondini u gjend në një situatë të vështirë sepse qeveria serbe dëshironte t‘ i pranoj bisedimet me Selinë e Shenjtë vetëm atëherë nëse në bisedime nuk do të merrnin pjesë Austro- Hungaria dhe ipeshkvi Strossmayer. Mbase edhe vet Tondini për administratën serbe ishte një njeri i dyshimtë për shkak të afërsisë që kishte me ipeshkvin kroat, mirëpo qëndrimi i tij distancues përballë Monarkisë së Habsburgëve për disa politikan në Beograd e bënte atë të pranueshëm. Tondini përfaqësonte mendimin e shumë panslaëistëve dhe jugoslavistëve se Monarkia e Habsburgëve po përpiqet të pengoj unionin kishtar për të konstruktuar një kundërshtim kombëtar mes kroatëve katolikë dhe serbëve ortodoks. Ashtu sikur Strossmayer edhe ky nuk shihte ndonjë pengesë të patejkalueshme për një marrëveshje mes dy konfesioneve të krishtera; sepse për jetën e përditshme të njerëzve konflikti teologjik ishte i parëndësishëm90. Reputacioni i mentorit të tij, Strossmayer, në Romë ishte në rënie e sipër. Ipeshkvi kroat akuzohej se nuk ishte angazhuar mjaftueshëm në Serbi dhe se i linte mënjanë obligimet e tija si Vikar Apostolik. Poco o nulla abbia fatto kështu e akuzonte prefekti Propaganda

Fide, kardinali Giovanni Simeoni. Ndërsa nunci Vannutelli e mbronte ipeshkvin kroat nga akuzat nga Roma me argumentin se, Strossmayer po bënte gjithçka që është e mundur për të përmirësuar gjendjen e katolikëve në Serbi91.

Në pranverën e 1885 shkaktohet një skandal. Në një memorandum të detajuar lidhur me aktivitetet e tija në Serbi të cilin Tondini ia jep mbretit Milan, Monarkia e Habsburgëve vlerësohet si penguese për zhvillimin e katolicizmit në Serbi dhe akuzohej për politikë të dyanshme. Shkresa i bie në dorë edhe ambasadorit austriak në Beograd. Kurë merr vesh Vjena, Kálnoky kërkon në mënyrë ultimative tërheqjen Tondini- t92. Venntulli përpiqej ta qetësonte ministrin e jashtëm: qëndrimi i fratit nuk është në rregull mirëpo tërheqja e tij do të shkaktonte një zbrazëti të madhe në Serbi dhe se Tondini do duhej të vepronte në vend deri sa të gjendet një misionar tjetër i mirë për ta zëvendësuar93. Në anën tjetër edhe Vannutelli i vërteton sekretariatit të shtetit ( Vatikanit vër. e përkth.) argumentimin e Tondinit- t dhe Strossmayer- it: Austro- Hungaria po pengon për arsye të kalkylës dominuese politike një konkordat e me këtë edhe një përmirësim të gjendjes së katolikëve në Serbi94.