ÇFARE LEXONTE FAIK KONICA
Faik Konica ishte edhe orientalist. Ai njihte gjuhët kryesore të Lindjes së Afërme, përfshirë osmanishten, arabishten, turqishten e hebraishten. Konica njihte në thelb historinë, kulturën dhe qytetërimin oriental. “Hurmat e Arabisë”, përmbledhja me përralla e shqipëruar prej tij, përbën kontribut të shquar në përsiatjet ndërkulturore.
Takimi i parë virtual me Konicën e leximet e tij, botuar në Milosao Nr. 259, 13 dhjetor 2016 , na pruri disa nga lirikat kineze. Ato sollën thjeshtësinë, sensualitetin, origjinalitetin dhe qasjen filozofike pacifiste të Orientit të Largët.
“Takimi i dytë virtual libresk” me Faik Konicën na vjen përmes botimit simpatik, tashmë pjesë e koleksionit të Bibliotekës Kombëtare, të titulluar “Antologji Persiane”, botuar në Londër më 1927. Përkthimet në anglisht janë të orientalistit të shquar Edward G. Browne. Një tjetër libër i çmuar nga biblioteka e Konicës, studim për Islamin nga Ignaz Godziher, ka qenë në zotërim të prof. Browne, siç vërtetohet nga nënshkrimi në libër.
Poezitë persiane, të përcjella në këtë vëllim, përbëjnë disa nga margaritarët e poezisë lirike botërore. Ndërkohë që Noli shqipëronte Rubairat e Omar Khajamit, Konica shijonte kryevepra të tjera të autorëve të tjerë persianë.
Poezia persiane i ka rrënjët thellë në histori. Periudha e parë është “shkolla epike lirike”, e pasuar nga misticizmi, që zgjati 150 vjet dhe la gjurmë të pashlyeshme. Kthesë monumentale është rënia e shtetit Zaraustrian në mesin e shekullit VII e. j. si rrjedhojë e pushtimit arab. Persët adoptuan besimin dhe alfabetin arab, duke I dhënë Bagdadit si shkëmbim shkëlqimin e kulturës së tyre. Në shekullin X kemi poezitë e para në persishten e rilindur, me poetin e verbër, Rudakiun. Në
SANA’I [ shekulli XII] Nr. 13 Ah, ajo zemra jote, që dhimbjen dhe hidhërimin i harron, Dhe gjurmë Dashurie asfare nuk tregon, Dashurinë tënde, dashurinë tënde zgjodha; kurse pasuri, S’prish punë nëse kurrfarë pjesë në pasuri s’kam! Pse kamja Botës i takon, E askurrë Bota dhe Dashuria bashkë nuk shkojnë ? Atëherë kur në zemrën time vendin ti ta gjesh, Vetëm atëherë zemra time e mjerimit skllave kurrë më s’do të jetë.
Abu Sa’id Ibn Abi’l- Khair [ 967 - 1049] Nr. 14 Nga ty kërkoj, ose më mirë, të urdhëroj që, Kur vakti të vijë nga kjo botë për t’u ndarë, Në varr të m’i gdhendësh këto fjalë: “Një i dashuruar prehet këtu”, Me shpresën që, një tjetër i dashuruar, që Ligjet e Pasionit i njeh mirë, Pranë varrit tim të mund të pushojë, dhe Mua, të dashuruarin e dergjur nën dhe, ta kujtojë.
Parafrazë Anonim Nr. 15 Kurrnji vend nuk e gjej, ku dashninë qi kam për ty ta kumtoj, A, kur at’ vend ma n’ fund e gjej, rivali tem ballaz aty m’del, A, kur vendin ma n’fund e gjeta, dhe ty n’vedi t’shof, Vetvedin trandem me e gjet, por, medet, Ay krejt i përhumbun tash asht në moh.
FIRDUSI [ 935 - 1025] Nr. 18 Edhe vetëm një natë sikur ti e imja të ishe, dhe në tëndin gjoks të kapërcyellin e mijëvjeçarit hasim mandej Sulltan Mahmudin e Ghaznës, patron i vërtetë i letërsisë perse, që mbante 400 poetë në oborrin e vet, prej nga zgjidhej edhe Kryepoeti, ose Mbreti i Poetëve. Trajtat e lëruara ishin ode ose elegji ( kasida) dhe lirikat ( hazal), me strukturë e rimë të përcaktuar. Në oborrin e Mahmudit u ngrit Firdusiu, ose Homeri i Iranit; aty u lind edhe Shahname- ja, ose Libri i Mbretërve, duke risjellë në poezinë perse origjinalitetin epik të traditës. Si njëfarë “revolte” nga sundimit arab lindi edhe poezia e tipit Ruba’i, me Omar Khajamin si njërin ndër përfaqësuesit e shquar të saj. Tufa e poezive të mëposhtme përcjell edhe një ruba’i të Abu Sa’id ibn Abi’l Khayr, pararendësi i Khajamit. Përmes formës së misticizmit, aty natyrisht gjejmë edhe gjurmë të Verës dhe të së Dashurës. prehesha, Koka time plot zjarrm, në qiell do të ish lartësuar, Tek gishtat e Mërkurit penën do ta kisha thyer; Dhe kurorën e Diellit, si çmimin tim, do ta kisha rrëmbyer. Shpirti në qiellin e nëntë të parajsës do të fluturonte Kurse koka krenare e Saturnit nën këmbët e mija do të dergjej, E mandej krejt dashnorët e mjerë, tek vuanin e vdisnin, do t’i mëshiroja, Nëse hijeshia tënde, a buzët, a sytë e tu, të mija do të ishin.