Në mest tuaj kam qëndruar E jam duke përvëluar, Që t’u ap pakëzë dritë Natënë t’ua bënj ditë.
Dritëro Agollin e shpërfytyruan në ceremonialin e pasvdekjes
gjithçkaje që ka të bëjë me to. Ne, madje, në pjesën më të madhe të rasteve ndikohemi pikërisht nga formimi ynë, nga bindjet tona dhe nga prirjet tona subjektive, që përcaktojnë në tërësi qëndrimet tona shoqërore. Në njëfarë kuptimi ne nisemi më së shumti nga shijet tona ose, thënë disi më ndryshe dhe në mënyrë më të përgjithësuar, nga shija jonë vetjake.
Por, kur shohim veprimtarinë e Dritëro Agollit, ne ndikohemi më së shumti edhe nga klima e përgjithshme shoqërore, në të cilën ndodhemi, nga bindjet dhe prirjet mbizotëruese shoqërore të kësaj kohe, nga shijet mbizotëruese të shoqërisë ose, për ngjashmëri me sa më sipër, nga shija mbizotëruese e shoqërisë, nga moda e kohës.
3. Është e nevojshme të sqarohet diçka, kur flasim për bindje e prirje mbizotëruese shoqërore, për shije e për modë. Nocioni “mbizotërim” këtu nuk duhet kuptuar sikur tregon për shtrirjen e tij në masën e qytetarëve të vendit, për përqafimin e tij nga shumica dërrmuese.
Një pjesë e banorëve të vendit tonë ka kohë që e ka humbur shprehinë e të interesuarit për dukuritë e kulturës dhe të artit. Kjo thjesht për arsye ekonomike, nga shtrëngesa e rëndë për të siguruar mjetet ngushtësisht të nevojshme për jetesë.
Një pjesë tjetër qytetarësh e ka pak a shumë të qartë karakterin e dhunshëm – në formë e përmbajtje – të asaj, që na jepet, dhe e tregon mospranimin e kësaj dhune duke kufizuar ose ndërprerë plotësisht kontaktin me një produkt të tillë gjojakulturor, të huaj a imitues të së huajës, i cili na jepet në mënyrë të përditshme e paturpësisht ngulmuese dhe përbën një thyerje të egër me traditën kulturore e morale të shumicës së popullsisë, në fakt përbën një shkatërrim të qëllimshëm, pra, fajtor, të kësaj tradite.
Natyrisht ka edhe një pjesë qytetarësh, që bien pre e propagandës bombarduese të bindjeve, prirjeve, shijeve, dhe e përqafojnë këtë modë, në kuptimin e gjerë të kësaj fjale.
Së fundi, ka edhe një shtresë të vogël, e cila ka marrë përsipër – për bindje a pagesë, kjo nuk ka rëndësi – ta kryejë këtë propagandë bombarduese dhe në fakt është shndërruar në bartëse të gjojavlerave mbizotëruese. Kjo shtresë të kujton ata rrobaqepësit në përrallën emblematike të Andersenit, të cilët qepnin petkat e padukshme ( sepse të paqena) të mbretit, si dhe shtresën e oborrtarëve, të cilët për të mos u dukur si budal- sisht përciptazi, madje fare përciptazi, në mënyrë deklamative, madje fare deklamative, pa rrokur thelbin e saj, pa rrokur thelbin e misionit të qytetarit dhe shkrimtarit Dritëro Agolli. Dhe, kur qëlloi të flitej me konkretësi, u nënvizuan përgjithësisht ato detaje, që e nxirrnin Dritëroin në dritë të shtrembër, në përputhje me bindjet, prirjet dhe shijet e sotme mbizotëruese, në përputhje me modën e së sotmes, me modën e egoizmit dhe të fitim- përfitimit.
Dritëro Agollin e panë sipas bindjeve dhe shijeve të tyre, e matën me kutin e tyre, e barazuan me veten, e kthyen dhe e bënë, si të thuash, shëmbëlltyrë të vetes së tyre ( pse jo, edhe të veseve të tyre). vërtetë tejet e hidhur. Shoqëria jonë e zgjedhur dhe e përzgjedhur dëshmoi se ishte shumë larg kuptimit të rolit të figurave të tilla madhore si Dritëro Agolli, në të vërtetë dëshmoi se ishte tepër larg kuptimit të gjithë historisë së vendit dhe popullit tonë, larg kuptimit të thelbit tragjik të kësaj historie dhe sidomos tejet larg ndërgjegjësimit se në këtë fat tragjik të popullit shqiptar një rol të madh dhe të shëmtuar deri në turp kanë luajtur pikërisht paritë e Shqipërisë, të ashtuquajturat elita politike, ekonomike e kulturore të vendit.
Njëkohësisht shoqëria jonë e zgjedhur tregoi se ajo nuk e ka pasur asnjëherë ndjenjën e masës dhe sidomos të vetëpërmbajtjes në çaste të tilla të përzishme, sikurse është ndarja e dikujt nga jeta. Aq më tepër në rastin e ndarjes nga jeta të një figure me përmasa të mëdha, sikurse është Dritëro Agolli. 5. Për të rrokur të vërtetën rreth domethënies dhe vlerës historike të figurës dhe veprës së Dritëro Agollit nuk ka pikënisje më të mirë, domethënë më të drejtë, më të saktë, se të shtrohet thjesht dhe hapur pyetja: Kujt ia ka kushtuar veprimtarinë e tij të gjithanshme, kulturore dhe shoqërore, Dritëro Agolli? Që do të thotë: Kujt i përket figura dhe vepra e Dritëro Agollit? Vlerë dhe pasuri e kujt është në thelb trashëgimia e tij? Pra, kujt i takon ta mbrojë këtë trashëgimi?
Dritëro Agolli ka jetuar në tri