Katalogu i veprave

Katalogu i veprave të Michele da Valona rendit në inventarin e tij një numër të kufizuar pikturash, pesë të tilla, por pa mëdyshjen më të vogël, me një profil krejt të veçantë në format kompozicionale, linjat anatomike të figurave, stilin dhe koloristikën tronditëse. Që në vështrimin e parë të krijimeve të vlonjatit, dallohet qartë prania dhe influencat e dukshme të artit bizantin, sa të formave, trajtave karakteristike luspative të ikonografisë, aq edhe të intensitetit të madh koloristik që rrallë mund të haset në artin e rilindjes italiane.

natyrisht pak më shumë për ne shqiptarët kur përmendim Detin Adriatik, në kujtimet dhe imazhet tona përcillet vizioni i trishtë i hapësirave të ndaluara, të një koncepti gjeografik ndarës mes dy botëve, lindjes dhe perëndimit!

Nga një pellg dikur i përbashkët, nga hapësirë pa barriera për lëvizjet, këmbimet tregtare, komu-

nikimin human, kulturor, të ideve, interesave, etj., deti Adriatik mbas pushtimit turk fatkeqësisht u kthye në një vijë fronti që ndante dy botë; Perandorinë Osmane, ( për pasojë Ballkanin) me Evropën Perëndimore. Pas gati pesë shekujsh, reminishencat e asaj ndarjeje vazhduan gjatë. Ky det, Adriatiku, sot është ende shenjë e një kufiri të vështirë për komunikim, një hapësirë dhe faktor jo favorizues për lëvizjet dhe këmbimet e lira humane dhe kulturore.

Krejt e kundërta ndodhte me rrugët detare mbi këtë det, që favorizonin lëvizjet, të paktën gjer në shekullin e XV. Adriatiku ishte një hapësirë e përbashkët për popujt e brigjeve të të dy anëve, ishte një faktor dhe mundësi bashkëpunimi, për lidhjet dhe ballafaqime të shumta për protagonistë dhe destinacione të shumta të grupeve kolektive dhe dramave individuale.

Edhe në fushën e artit, Adriatiku ishte përgjatë mesjetës së vonë gjer në shekujt e XIV- XV një hapësirë e shkëmbimeve intensive të artistëve, të modeleve, tendencave dhe formave stilistike të larm-