“Miladin Popoviç pa takt e acarues, Haxhi Lleshi ogurzi, Mehmet Shehu brutal”
Raporti anglez më ‘ 44: Enver Hoxha është kukull e emëruar Libri “Sekretet e luftës” i Erald Kaprit, “Spiro Moisiu është i trashë”
me komunistët shqiptarë. Ai shprehet se Enver Hoxha nuk ishte popullor, por ishte më pompozi si dhe një person dhelpërak. Sipas tij, Mehmet Shehu u anashkalua nga qeveria komuniste pikërisht në postin që ai donte si ministër i Mbrojtjes. Po ashtu, edhe Oliver thekson se Shefi i Shtabit, Spiro Moisiu, ishte tërësish i paaftë. DOSJA: HS 5/ 134 ( J. F. P Oliver) Pikëpamjet në lidhje me liderët partizanë që njoha:
Qeveria dhe Shtabi i Përgjithshëm Enver Hoxha: Komandant i përgjithshëm dhe President. Sillet i dashur dhe fryhet paksa. Është i keqinformuar. Jo ndonjë figurë popullore tek njerëzit, por më pompozi se çdokush tjetër në qeveri. Nuk të jep përshtypjen e një personi të fortë, por është dhelpërak dhe me siguri i paskrupull. Është i turpshëm në një shoqëri njerëzish që nuk janë të impresionuar nga ai dhe ka një pamje fizike sikur të sugjeron që është i dashur dhe i butë.
Nishani: Ministër i Punëve të Jashtme. Fjalë të mira fliten për të. Thekson në çdo takim se është anglofil dhe mund të gjykohet e vërtetë nisur nga sjelljet me ne. Shfaqi kritika ndaj qeverisë gjatë pritjes që organizuan jugosllavët. Ka pikëpamje të moderuara nisur edhe nga qëndrimi jashtë vendit për një kohë të gjatë.
Dishnica: Ministër i Shëndetësisë. Një person me dije dhe idealist. Një komunist që vështirë të lejojë vendin e tij të dominohet nga të tjerët. Shfaqet me disa mosbesime ndaj nesh si në rastin kur në kryqin e kuq shqiptar nuk tregoi për burimin e furnizimeve dhe
po ashtu edhe në disa çështje të tjera me njerëz të partisë.
Spahiu: Ministri për Rindërtim. Një komunist i zjarrtë i paarsy- etueshëm. Mbahet lart nga Hoxha dhe padyshim që ka edhe influencë. I përdorur si ambasador dhe nga pikëpamja e Hoxhës është jashtëzakonisht i përshtatshëm për atë që kërkon Enveri. Është antibritanik.
Konomi: Ministër për drejtësi. Një komunist i zjarrtë, por i dobët dhe pa asnjë lloj përshtypje nisur edhe nga mungesa e personalitetit. Sundohet nga anëtarët e tjerë të qeverisë.
Çitaku: Ministër i Financave. I raportuar nga ish- kreu i Bankës së Shqipërisë se nuk ia ka idenë aspak financave por si një komunist, pa asnjë dyshim pranoi detyrën nga kërkesa e dikujt tjetër. Ka adaptuar një sjellje të mirë ndaj nesh, por nisur nga sjellja e tij, duket sikur nuk i intereson vetvetja në politikën e vendit.
Moisiu: Shefi i Shtabit; aspak inteligjent dhe i ngathët. Ka shkaktuar më shumë vështirësi me mungesën e tij të bashkëpunimit se kushdo tjetër në grup. Ndoshta është vendosur qëllimisht nga Hoxha aty ku është, por Moisiu s’ka asnjë aftësi për të bërë më shumë seç i thonë. Fakti që Hoxha e mban larg ndaj çdo lloj marrëveshje të madhe, kjo është për shkak se është i trashë, jo për ndonjë arsye tjetër.
B) LIDERËT USHTARAKË
Ndreu: Gjatë gjithë kohës, një person i arsyeshëm dhe me një temperament të qetë. Unë besoj se ai i vetëm mes komandantëve të tjerë mori detyrën për të mundur gjermanët para se regjimi i ri të vendosej. Gjithsesi, një shërbëtor besnik e i zgjuar i Hoxhës. Ai ka qenë i lirë në bashkëpunimin e tij me ne dhe do të ishte 100%.
Shehu: Arrogant dhe brutal ( kjo nga ambicia dhe kompleksi i inferioritetit që ka). Dikush më thotë se Shehu është njeri i pakënaqur dhe se qeveria duke e ditur dëshirën e tij të pamasë të rrijë pranë ushtrisë, e sistemoi në pozicionin aktual ( ndoshta donte Ministër i Mbrojtjes). Tashmë larg nga kontaktet direkte me njerëzit, ai do të zhytet në background dhe do të ketë shumë pak shanse për t’u bërë lider në rangun që ai dëshiron. Komandant me vlerë në terren, i ashpër dhe me prestigj, që e fitoi edhe nga posterat gjermane.
Kapo: Një diplomat inteligjent me disa skrupuj. Të jep përshtypjen se ka më shumë pushtet se grada e tij e kolonelit. Ai padyshim ushtron një influencë më të madhe se ajo e Dali Ndreut dhe është mbi komisarët e tjerë, me përjashtim të Koçi Xoxes. II- MAJORI W. V. SMITH Vlerësimet e numrit 2 të misionit britanik, Majorit W. V. Smith për personazhet kryesorë.
Majori Smith ishte numri dy i misionit britanik gjatë luftës në Shqipëri, hartoi një raport të hollësishëm për zyrën e luftës së Britanisë së Madhe më qershor 1944 mbi aktivitetin e tij të plotë prej 8 muajsh në Shqipëri. Raporti i tij merr vlerë nga ky fakt për shkak të qëndrimit të tij aftër komunistëve shqiptarë. Qendra i kërkoi atij një raport në lidhje me aktivitetin, ç’ka Smith e dorëzoi në qershor të vitit 1944. Ky raport erdhi pas përplasjes së parë mes britanikëve dhe komunistëve në Shqipëri, për shkak se oficerë britanikë shkuan pranë Abaz Kupit. Ky raport tregon këtë përplasje të parë. Ai përshkruan figurat politike dhe ushtarake të LNÇ dhe jep një panoramë krejt interesante për personalitetin e Enver Hoxhës, Spiro Moisiut, Mehmet Shehut etj. Dosja: HS 5/ 129 Raport nga Major Smith për periudhën 15 tetor 1943- 16 qershor 1944
Në kapacitetin tim si numri dy i misioni pas Lt. Kol Palmer, unë kam pasur të bëj kryesisht me komandantët ushtarakë.