Për Gjon Gazullin
Për Gjon Gazullin dokumentacioni historik i pasur i arkivave të huaja ( Itali, Kroaci, Hungari) etj. si dhe literatura historike e botuar për të, që në shekullin XVI, edhe pse është mjaft e gjerë nuk është e njohur sa dhe si duhet sidomos në vendin tonë, ku akoma botimet dhe studimet për familjen e Gazullorëve, për humanistët e mëdhenj janë të pakta dhe jo të plota. Akoma nuk kemi të ndriçuar të plotë portretin e këtij kolosi as për veprimtarinë politike, e diplomatike as si pedagog apo si shkencëtar i shquar dhe mbi të gjitha, as si patriot që vuri gjithë energjitë e veta në shërbim të çështjes shqiptare.
shqiptar në Rilindjen Europiane” botuar nga shtëpia botuese “8 Nëntori” Tiranë, 1981.2 Ky është dhe studimi më i plotë që vjen deri në këtë kohë për humanistin e madh Gjon Gazulli.
Këtij mendimi i qëndron Mikel Prenushi edhe vite më vonë, pra në vitin 2002, kur botohet intervista e tij në Librin “Mirdita Intervista II”.
Në librin “Antologji e mendimit të sotmë për Mirditën” ku është ribotuar kjo intervistë dokumentohet se: “Vëllezrit Gazulli, humanistë dijetarë dhe ambasadorë të Skënderbeut ishin nga Mirdita e gjitha katolike. Këtë e pohojnë edhe dokumentet diplomatike” shkruan ky autor.
Po ky studiuesi i mirënjohur dhe mjaft serioz qysh herët në revistën “Shkenca dhe jeta” kishte shkruar se figura poliedrike “Gjon Gazulli nga Mirdita si matematicien, astrolog, pedagog dhe per-
temi në dokumentet historike, aq më e qartë dhe më e pakontestueshme bëhet origjina e tyre prej Mirdite.
“Gazuj e Gazullorë gjenden madje mjaft shpesh në Mirditë në shek. XVII e tektej” shkruhet në revistën “Leka” në vitin 1939, nga Florio Banfi.
Shqipëria e Veriut kishte njerëz të shquar dhe të arsimuar, të cilët gjendeshin ndër qytete të ndryshme ku ndër shkollat e atëhershme ligjëronin gramatikën, moralin dhe lëndët e tjera, shkruan Milan Shuflay.
Vetë ai dokumenton se manastiret benediktine, si ai i Rubikut, i Ndërfanës ( në Gëziq), i Shënpalit ( në Blinisht), i Shën Aleksandrit ( në Malin e Shenjtë në Orosh) etje. në luginën e dy Faneve, nga ku në shekullin e XIV- të, siç thotë Shuflaj, dilnin priftërinj dhe për Dalmacinë Jugore, flasin dhe për ekzistencën e një popullsie jo të pakët