Historia e vërtetë e Krishtlindjeve

Krishtlindjet janë një festë mjaft e përhapur në botë, simbolika e së cilës nuk është e njohur për të gjithë. Studiuesit kanë ndërtuar kronologjinë e festimit të kësaj feste që nga kohët më të lashta deri në ditët tona. Çfarë simbolizojnë dhe kur kanë nis

Një mbret lindi atë ditë,/ një bebe porsi ti…". Këto janë vargjet e një kënge tradicionale të Krishtlindjeve, të titulluar "A baby just like you" ( Një bebe porsi ti) të kompozuar nga Xhon D. Henri ( 1975). Kjo këngë shpreh besimin tradicional, sipas të cilit Krishtlindjet lidhen me ditën e lindjes së Jezu Krishtit, të adhuruar nga miliona të krishterë në mbarë botën dhe të nderuar e respektuar nga po aq myslimanë, të cilët, gjithashtu, mbështetur në shkrimet e tyre të shenjta, megjithëse nuk e besojnë si Zot, e vlerësojnë plot përkushtim të birin e virgjëreshës Mari si një ndër profetët më të mëdhenj të historisë së marrëdhënies së njeriut me Hyjninë. Tradita e krishterë e besimit të lindjes së Krishtit në këtë ditë ka ndikuar edhe në etimologjinë e fjalës shqipe "Krishtlindje", të italishtes "Natale" apo spanjishtes "Navidad", ndërsa anglishtja e sotme "Christmas" rrjedh nga anglishtja mesjetare "Christes Masse" ( Mesha e Krishtit).

Mirëpo Krishtlindja, duke anashkaluar traditën sinkretiste të një festimi plot ngjyra e hare, siç pohon edhe Papa Gjon Pali II dhe siç mësohet nëpër fakultetet teologjike, ka një histori më të hershme se vetë Krishtërimi, ndërsa sot pakkush e di se pranimi i 25 dhjetorit si dita e lindjes së Krishtit është bërë nga Kisha e hershme vetëm në mënyrë simbolike, për t'u dhënë mundësinë të krishterëve që të përqendrohen në rituale e vepra adhurimi, në kujtim të lindjes së figurës qendrore të besimit të krishterë, Jezusit nga Nazareti.

KRISHTLINDJET E PARA ISHIN NË MAJ, PRILL E JANAR

Në një numër të madh të kishave të shekujve të parë ishte zakon, në përgjithësi, të kremtuarit e vdekjes dhe jo të lindjes së personave të shquar, pasi Bibla ( Mateu 14, 6- 10) aludon për një lidhje të mundshme të festimit të Krishtlindjeve me traditat pagane. Edhe vetë Jezusi biblik, i cituar në letrën e parë drejtuar Korintasve ( 11, 24- 26), duket se nxit ithtarët e tij që të përkujtojnë vdekjen dhe jo lindjen e tij. Studiuesit dhe teologët na bëjnë me dije se një pjesë e kishave të krishtera kremtonin ditëlindjen e Krishtit në maj, prill apo janar. Vetë teksti biblik duket se nuk mbështet lindjen e Jezu Krishtit në dhjetor. Bibla na thotë se në kohën e lindjes së Jezusit, barinjtë ishin ende fushave natën ( Luka 2, 8- 12) dhe kjo, duke njohur kushtet klimaterike të zonës gjeografike, për të cilën bëhet fjalë, nuk mund të ndodhë në dimrin e ftohtë të dhjetorit.

Një tjetër tekst që flet për lindjen e Jezu Krishtit është edhe Kurani, libri i shenjtë i Islamit. Në këtë libër Jezusi dhe nëna e tij, Maria, përmenden me shumë admirim.

25 DHJETORI, SIMBOLIKË E NXITUR NGA PERANDORI ROMAK ME ORIGJINË ILIRE, KOSTANDINI

Është interesante të vihet re se festimi i Krishtlindjes më 25 dhjetor ka shumë mundësi të lidhet me veprimtarinë e perandorit romak me origjinë ilire, Kostandinit, i cili, si shumë perandorë të tjerë romakë, njihej si "inkarnimi" apo "trupëzimi" i Diellit, që në atë kohë adhurohej nga romakët si perëndi. Pas konvertimit në Krishtërim, ky perandor me gjak ilir udhëhoqi Konçilin e Niçeas ( viti 325 pas Kr.), në të cilin Krishtërimi njohu për herë të parë në mënyrë zyrtare doktrinën e "trinisë së shenjtë". Kostandini e orientoi besimin e krishterë jo drejt një ndarjeje të ashpër me paganizmin, por e pasuroi besimin e ri me shumë elementë ekzistues në besimet e mëparshme romake. Në këtë kuadër, historiani Eduard Gibon sqaron se "të krishterët romakë, të cilët nuk e dinin datën e lindjes së tij ( Krishtit), përcaktuan si festë solemne 25 dhjetorin, Brumalinë, apo Solsticin e Dimrit, të cilin paganët e festonin çdo vit në përkujtim të lindjes së Diellit".

Në librin "Historia e Romës" nga Michael Grant, lexojmë siç vijon: "Ka pasur po ashtu një tjetër besim pagan gjatë kësaj epoke, që garonte me Krishtin për kontrollin e botës perëndimore. Ky ishte kulti i diellit ( Kulti ilirëve parahistorikë, i cili respektohej nga miliona banorë të perandorisë romake, madje ky besim njëherë e në një kohë qe bërë fe zyrtare)".

KRISHTËRIMI, BORXH KULTIT TË DIELLIT TË PAMPOSHTUR

Kohë më parë, perandori Aurel me origjinë ilire kishte themeluar një tempull të madh të diellit të pamposhtur si një pikë qendrore e gjithë sistemit fetar të një shtetit ( 274). Ditëlindja e Zotit qe menduar të jetë më 25 dhjetor dhe kjo, e transformuar në Krishtlindje, është një ndër trashëgimitë që Krishtërimi ia ka borxh këtij kulti ( 391- 392). Por adhurimi i zotit- diell vazhdoi gjerësisht kudo në perandori dhe nën peran- dorin Aurel ( me origjinë ilire) ( 270275 p. e. s) kulti u rivendos në pozitën e lartë të mëparshme.

Në vitin 274, Aureli e shpalli zotin, tash të quajtur Deus Sol Invictus, perëndinë zyrtare të perandorisë romake. Ai ndërtoi një tempull të shkëlqyer të diellit në Romë dhe vendosi festimin e lindjes së diellit ( naturalis solis invicti) më 25 dhjetor, ditë e cila atëherë u pranua për solsticin dimëror.

Në kohën e Kostandinit ( me origjinë ilire), kulti i Deus Sol Invictus kishte ende një pozitë të lartë, dhe portreti i zotit- diell gjendej në monedhën e Kostandinit. Kështu, duhet të ketë qenë në këtë kohë dhe me qëllimin e transformimit të rëndësisë së një datë të shenjtë ekzistuese që datëlindja e Jezusit, e cila festohej në Lindje, më 6 janar, u vendos në Romë më 25 dhjetor, ditën e festimit të ditëlindjes së Sol Invictus. Kjo ka ndodhur në shekullin e katërt pas Jezusit.

Asokohe, Kisha inkorporoi ditëlindjen e zotit- diell në kalendar- in e ashtuquajtur të krishterë dhe konvertoi "ditëlindjen" e tij në ditëlindjen e vetë Jezusit. Ajo që përfundimisht dhe pa dyshim kishte qenë pagane, tash u "pagëzua" dhe me anë të një akti magjik u transformua në diçka të krishterë. Së paku, për vrojtuesin, kjo dukej të ishte e krishtere.

Tash quhej e krishtere. Por, në fakt, kjo ende kishte një zemër dhe bërthamë pagane. Në librin e Enciklopedisë Botërore qëndron: "Data e saktë e lindjes së Krishtit është e panjohur". Të krishterët e hershëm nuk e kanë festuar lindjen e tij, sepse e konsideronin pagane festimin e ditëlindjes së kujtdo.

Përmendja e parë e nderimit të ditëlindjes së Krishtit u shfaq diku rreth vitit 200 p. e. s. Për shumë vite u përdorën disa data. Për herë të parë 25 dhjetori qe përmendur në vitin 336 .

HISTORIA QË VJEN NGA LARG

Ashtu sikurse shumë elementë të tjerë mitologjikë, të pranuar për të stolisur e pasuruar Krishtërimin bashkëkohor, ndër të cilët arkeologët, historianët dhe teologët përmendin veçanërisht mitet mitraiste, zoroastriane, egjiptiane dhe babilonase, edhe festimet e Krishtlindjeve i kanë rrënjët, siç sqaron "The World Book Encyclopedia", në festimet e lashta të festës së Saturnit, apo "Saturnaleve", nga ana e romakëve parakristianë. Festime të ngjashme vihen re tek Mitraizmi, i cili i ka fillimet e veta qysh në shekullin VI p. e. s. në Persi dhe Indi. Uilliam Edelen, në artikullin e tij "Christian Mythology", vëren se Mitra, gjithashtu, kishte lindur nga një virgjëreshë, në prani të barinjve. Shpëtimtari i madh dhe perëndia Mitra, i adhuruar në Indi dhe në Persi, njihej me cilësime si "rruga", "e vërteta", "jeta", "drita", "fjala", "biri i Zotit" dhe "Bariu i Mirë". Ai përfytyrohej dhe paraqitej në arte vizuale me një qengj në krahë, ndërsa në besimin mitraist, njëlloj si në Krishtërimin bashkëkohor, dita e diel quhej "dita e Zotit". Tek Mitraizmi, dita e 25 dhjetorit, e cila më vonë do t'i bashkëngjitej tra- ditës së Krishtlindjeve, përjetohej me festime madhështore, me kambana, himne, qirinj e shkëmbim dhuratash, ndërsa ndjekësit e këtij besimi merrnin pjesë në një meshë të posaçme. Nga 25 dhjetori deri në ekuinoksin e pranverës ( Estra apo Pashka), ekzistonte një 40 ditësh adhurimi e ritualesh, që më vonë do të shndërrohej në kreshmën e krishterë.

Edhe në Indinë e kohëve të lashta, 25 dhjetori pritej me festime të mëdha me karakter fetar. Shtëpitë zbukuroheshin me kurora lulesh e gjethesh, ndërsa njerëzit shkëmbenin dhurata e urime të shumta me njëri- tjetrin. Buda ( Buddha) në Kinën e lashtë besohej të kishte lindur më 25 dhjetor, pas zbritjes së shpirtit të shenjtë mbi nënën e tij të virgjër, Maja. Më 25 dhjetor, egjiptianët e lashtë festonin lindjen e shpëtimtarit të tyre të madh, Horusit, zoti i dritës dhe biri i nënës virgjëreshë Isis, mbretëreshë e qiejve. Osirisi, perëndia i të vdekurve dhe i botës së nëndheshme në Egjiptin e lashtë, biri i një virgjëreshe të shenjtë, besohej të kishte lindur më 25 dhjetor. Shumë kohë përpara konvertimit në Krishtërimin ortodoks, grekërit festonin 25 dhjetorin si ditën e lindjes së Herkulit, biri i zotit suprem të grekërve, Zeusit, të lindur përmes gruas së vdekshme, Alcmena. Bakusi romak, i njohur nga grekërit me emrin "Dionisi", perëndi i verës dhe muzikës, besohej të kishte lindur, gjithashtu, më 25 dhjetor. Adonisi, një tjetër perëndi i ringjallur nga vdekja dhe i adhuruar nga grekërit e lashtë, kishte lindur mrekullisht më 25 dhjetor. Adhuruesit e tij organizonin çdo vit festime madhështore, ku përkujtonin plot simbolika e rituale vdekjen dhe ringjalljen e tij. Ceremonitë e lindjes së Adonisit, sipas të dhënave historike dhe arkeologjike janë zhvilluar në të njëjtin vend dhe në të njëjtën shpellë ku sot besohet të ketë lindur Jezusi biblik. Edhe skandinavët parakristianë festonin "Krishtlindjen" e tyre më 25 dhjetor. Për ta, kjo ditë shënonte ditën e lindjes së Zotit të tyre të qiejve, Frejrit ( Freyr), biri i perëndisë së lartë të qiejve, Odinit.

Në vitet e parë të krishtërimit, Pashkët ishin festa kryesore; ditëlindja e Jezusit nuk festohej. Në shekullin IV, njerëz të Kishës vendosën të caktojnë si ditë feste lindjen e Krishtit.

E quajtur fillimisht Festa e Lindjes, kjo traditë u përhap në Egjipt në 432 dhe në Angli në fundin e shekullit VI. Deri në fundin e shekullit VIII, festimi i Krishtlindjeve ishte përhapur deri në Skandinavi. Sot, në kishat ortodokse greke dhe ruse, Krishtlindjet festohen 13 ditë pas 25 dhjetorit, që njihet edhe si Dita e Pagëzimit të Tri Mbretërve. Besohet se kjo është dita kur tre njerëzit e mençur gjetën Jezusin në Grazhd.

Duke vendosur Krishtlindjet në të njëjtën ditë me festivalet tradicionalë të solstikut dimëror, liderët e Kishës rritën shanset që Krishtlindjet do të përqafoheshin lehtë.

KRISHTLINDJE "TË PALIGJSHME"

Në shekullin XVII, një valë reformash fetare ndryshuan mënyrën se si Krishtlindjet festoheshin në Evropë. Kur Oliver Kromuelli dhe forcat e tij puritane morën kontrollin e Anglisë në 1645,