Negociatat, Milo: Partitë të shtyjnë grindjet shterpë 6 muaj më vonë
Ish- ministri i parë i Integrimit, vendimi i BE mund të vihet në dyshim nga krizat politike Vota në OKB, pas ' 90, Shqipëria në "anarki diplomatike"
Ish- ministri i Jashtëm i Shqipërisë, Paskal Milo e ka cilësuar "korrekt" qën drimin e mbajtur nga qeveria shqiptare përmes votës për mosnjohjen e Jeruzalemit si kryeqytet të Izraelit. Ai tregoi se ndër vite qeveritë shqiptare kanë mbajtur qëndrime të ndryshme, madje e ka cilësuar periudhën pas viteve ' 90 si "anarki diplomatike". Sa i përket hapjes së negociatave të Shqipërisë me BE, Milo, në cilësinë edhe të ministrit të parë të Integrimit Evropian në Shqipëri shpreh dëshirën që ato të ndodhin sa më shpejt, por bën thirrje që palët të lënë mënjanë grindjet për këtë interes më madhor për vendin.
Zoti Milo, pati një diskutim mjaft të gjatë ditët e fundit në lidhje me votën që dha Shqipëria në OKB për njohjen e Jerusalemit si kryeqytet të Izraelit. Si ish- ministër i Jashtëm, nëse do të ishit në pozicionin e ministrit aktual, Bushati, çfarë do të sugjeronit në një rast të tillë?
Dua ta nis me një sqarim. Ministri i Punëve të Jashtme i çdo qeverie në çdo vend të botës nuk bën politika personale dhe nuk merr vendime jashtë qeverisë që përfaqëson në marrëdhëniet me jashtë, prandaj adresimet kundër ministrit shqiptar të Punëve të Jashtme, zotit Ditmir Bushati nuk kanë logjikë politike dhe aq më tepër diplomatike. Çështja e qëndrimit ndaj vendimit të Presidentit Trump për Jerusalemin, si kryeqytet i Izraelit nuk është një çështje e thjeshtë, padyshim, sepse Jeruzalemi ka qenë dhe mbetet një nga pikat më të nxehta dhe konfrontuese të konfliktit të vjetër izraelito- palestinez dhe më gjerë. Shqipëria në çështjen e konflikti historik jo gjithnjë që kur ka lindur përplasja ka mbajtur të njëjtat qëndrime. Në vitin 1947, kur Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara dhe Asambleja e OKB- së vendosën që të krijoheshin dy shtetet Palestina dhe Izraeli në territoret e kontestuara ku ekzistojnë edhe sot ka votuar në favor të krijimit të shtetit të Izraelit. Ndonëse ishte një shtet komunist në koniunkturën e atëhershme ndërkombëtare ajo votoi për krijimin e shtetit të Izraelit. Më vonë Shqipëria komuniste mori në mënyrë të veçantë pas vitit 1956, një qëndrim të hapur në mbështetje të luftës kundër Izraelit dhe në solidaritet me vendet arabe që kundërshtonin ashpër ekzistencën e Izraelit si shtet. Këto qëndrime në favor të palestinezëve në mënyrë të veçantë, qeveritë shqiptare të periudhës së komunizmit i kanë mbajtur pas konflikteve të ashpra dhe luftërave midis Izraelit dhe vendeve arabe të vitit 1967, kur Izraeli pushtoi edhe pjesën lindore të Jerusalemit dhe të Bregut Perëndimor të Lumit Jordan që ishte territor palestinez që nga viti 1948. Po kështu qeveritë shqiptare kanë mbështetur të ashtuquajturën luftë të Jom Ki Purit që shpërtheu në dhjetor të 1973 midis vendeve arabe dhe Izraelit që përsëri Izraeli korri një fitore ushtarake të dytë gati arriti në dyert e Kajros. Pra, për të mos e zgjatur në periudhën komuniste Shqipëria ka qenë një mbështetëse e zjarrtë e luftës së palestinezëve për krijimin e shtetit palestinez, një e drejtë e ligjshme kjo e njohur ndërkombëtarisht, por që në vijimësi në OKB deri në vitin 1990 mbështetej kauza palestineze. Pas vitit 1990, qeveritë e periudhës së demokracisë filluan të mbajnë qëndrime më liberale në përputhje dhe me koniukturat e reja ndërkombëtare, por edhe me aleancat dhe aleatët e preferuar të saj. Në politikën e jashtme të Shqipërisë të viteve ' 90 ka pasur veprime që mund t'i cilësoja si "anarki diplomatike", sepse nga njëra anë u hodhën hapa të rëndësishëm në njohjen e shtetit të Izraelit, vendosjen e marrëdhënieve diplomatike në zhvillimin e marrëdhënieve të gjithanshme dhe mirë u bë, por, nga ana tjetër, Shqipëria shkoi dhe u anëtarësua në Konferencën Islamike, në mënyrë krejt të panevojshme dhe të padobishme. Këto qëndrime e vunë Shqipërinë në një pozitë të vështirë në fushën e politikës së jashtme, sepse shpesh herë u ndodh mes dy zjarreve në çështje të ndryshme që i duhej të mbante qëndrime, ku mund t'i prishte qejfin dhe interesat njërës palë apo tjetrës palë dhe të votonte sipas koniukturave. Kështu ka ndodhur që në mjaft raste, në të shkuarën për solidaritet me Konferencën Islamike janë bërë votime që nuk ka pse të bëheshin. Çështja palestineze ka qenë dhe mbetet një çështje parimore që kërkon një zgjidhje dhe këtu qeveritë shqiptare, me disa përjashtime përgjithësish kanë ruajtur linjën e mbështetjes ndaj kësaj kërkese, për njohjen, për krijimin e shtetit palestinez dhe për zgjidhjen e konfliktit izraelito- palestinez që është në thelbin e një konflikti më të gjerë izraelito- arab. Në këtë këndvështrim gjithnjë qeveritë shqiptare, me ndonjë përjashtim, siç u bë në kohën e qeverisë "Berisha" para disa viteve, janë mbësh- "Është fare fare pak për të menduar se SHBA do të bien në provincializmin ballkanik dhe aq më keq në kakofoninë tradicionale shqiptare për të gjykuar një votim të qeverisë shqiptare për një çështje të caktuar. Shqipërinë me SHBA- të e lidhin interesa të mëdha strategjike të fushave të ndryshme.
tetur rezolutat e OKB- së dhe të Këshillit të Sigurimit që kanë kërkuar krijimin e shtetit palestinez, zgjidhjen e krizës, mospopullimin e territoreve palestineze të pushtuara nga Izraeli në vitin 1967 përmes ndërtimit të kibuceve të kolonëve izraelitë dhe zgjidhjen paqësore të çështjes së Jerusalemit si një nga aspektet e konfliktit palestinezo- izraelit. Qeveritë shqiptare edhe pas viteve ' 90 kanë qenë konseguente në traditën e rezolutave të OKB- së dhe të Këshillit të Sigurimit, që kanë qenë dhe mbeten, për mendimin tim, çelësi për të zgjidhur këtë konflikt të gjatë, të lodhshëm dhe që gjeneron kriza e tensione të vazhdueshme në rajon, prandaj çështja e votimit që bëri përfaqësuesi i Shqipërisë në OKB për të mbështetur nismën, projektrezolutën e Turqisë dhe të një grupi vendesh të tjera për të mos e njohur Jerusalemin si kryeqytet i Izraelit është korrekt, është në vijim të qëndrimeve dhe të koherencës diplomatike shqiptare. Këtë nuk ka askush të drejtë ta diskutojë. Pra, qeveria aktuale shqiptare ka bërë një votim në përputhje me qëndrimet e traditës së saj ndaj kësaj çështjeje delikate.
E quani të pavend edhe letrën që i dërgoi Presidenti Meta, Presidentit amerikan Trump për këtë çështje?
Unë nuk dua të marr përsipër dhe të komentoj letrën e Presidentit, i cili është në të drejtën e vet ta gjykojë çështjen dhe të veprojë, por unë flas këtu edhe si historian, edhe si ish- ministër i Jashtëm që pretendoj se kam njohje të gjera për problemin për shkak edhe të profesionit. Arsyeja e dytë madhore që shërben si argument mbështetës për veprimin e qeverisë shqiptare përpos qëndrimit koherent dhe tradicional të qeverisë shqiptare ndaj kësaj çështjeje është edhe fakti që shumica e vendeve anëtare të BE- së, sidomos vendet e mëdha anëtare të tij, si Britania e Madhe, që ende zyrtarisht nuk ka dalë nga BE, Franca, Gjermania, Italia, etj., votuan "pro" projekt- rezolutës. Shqipëria një vend kandidat për anëtar në BE nuk mund të bënte ndryshe për sa kohë që aspiron dhe është në prag të hapjes së negociatave për anëtarësim të plotë në Bashkimin Evropian. Në politikën e Jashtme dhe në diplomaci një qëndrim ndryshe i Shqipërisë ndaj kësaj çështjeje, në kundërshtim me qëndrimin e Bashkimit Evropian do të ishte një nonsens, do të ishte një kundërvënie e hapur dhe që do të shtonte argumentet, që nuk mungojnë për fat të keq në kancelaritë evropiane, për të mos i dhënë Shqipërisë të drejtën për t'i hapur negociatat dhe që do të pritet mesi i vitit për të parë se si do ecin punët. Nëse Shqipëria do të bënte një veprim ndryshe nga ç'bëri do të kishte shtuar në dosjen e rezervave evropiane edhe një argument tjetër për të penguar hapjen e negociatave. Njerëz që janë marrë me diplomaci dhe që e njohin mënyrën se si funksionon mekanizmi diplomatik dhe negocimi si një art i kompromisit dhe i të mundurës nuk duhet të gabojnë dhe duhet të vënë në balancën e interesave jetike dhe strategjike të Shqipërisë edhe miqësitë, edhe interesat e palëve të treta, sepse sa rëndësi ka hapja e negociatave të Shqipërisë me BE- në për Shqipërinë dhe shqiptarët nuk ka qoftë edhe një rrudhje e buzëve apo një mbajtje shënim në Uashington për një votim të Shqipërisë në OKB. Është fare pak për të menduar se SHBA do të bien në provincializmin ballkanik dhe aq më keq në kakofoninë tradicionale shqiptare për të gjykuar një votim të qeverisë shqiptare për një çështje të caktuar. Shqipërinë me SHBA- të e lidhin interesa të mëdha strategjike të fushave të ndryshme dhe që është jo serioze të mendohet se këto raporte mund të preken nga një vendim që unë do ta quaja rutinë, në punët e diplomacisë. Besoj dhe e kuptoj logjikën e mbrapshtë konfliktuale të politikës së brendshme shqiptare që kërkon të nxjerrë dhjamë nga pleshti dhe të pretendojë se ka konfliktualitet edhe për gjëra të cilat bota i kalon pa trauma politike, siç ndodh në Shqipëri.
Meqenëse jemi duke diskutuar edhe afërsinë në qëndrime të Shqipërisë me BE- në, a besoni se ne në qershor do të marrim një lajm të mirë për hapjen e negociatave?
Së pari, pavarësisht se çfarë mund të them më poshtë, ose çfarë mund të ndodhë dua të shpreh dëshirën time shumë të madhe si shqiptar, si politikan dhe si ish- ministër i Jashtëm dhe si ish- ministër i parë i Integrimit Evropian që Shqipëria një orë e më parë të hapë negociatat me BE- në dhe për këtë duhet që të gjithë të punojnë për ta bërë realitet sa më shpejt. Dhe nëse të gjithë vërtetë betohen dhe rrahin gjoksin